در بیست و سومین همایش کتاب سال حوزه؛
کتاب "خمس در بستر تاریخ" از آثار پژوهشکده حج و زیارت شایسته تقدیر شناخته شد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، مراسم اختتامیه بیست و سومین همایش کتاب سال حوزه و پنجمین جشنواره مقالات علمی حوزه روز پنجشنبه (۵ اسفند ماه) در سالن همایش‌های مدرسه علمیه معصومیه برگزار شد.

در این مراسم از آثار برگزیده و ناشرین برتر تقدیر و از مقام علمی حضرت آیت الله نوری همدانی تجلیل شد.

کتاب "خمس در بستر تاریخ: بررسی تاریخ تطبیقی خمس در اسلام از ابتدا تا قرن دهم" نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدسعید نجاتی عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت از جمله آثار «شایسته تقدیر" در این همایش بود که معرفی و تجلیل شد.

این کتاب از جمله آثار پژوهشکده حج و زیارت است که در اسفند ماه ۱۳۹۹ توسط نشر مشعر منتشر شد. در این کتاب سیر تطور فریضه خمس در میان مذاهب و دولت های اسلامی از آغاز تا قرن دهم بررسی شده است.

با توجه به اهمیت و نقش فریضه خمس در حفظ کیان و استقلال تشیع، پاسخگویی به ابهام‌های موجود در تاریخ خمس و تبیین و تحلیل تحولاتی که در منابع و مصارف خمس در شیعه رخ‌داده گامی مهم در راستای توجه بیشتر به آن و در نگاه کلان گسترش و توسعه تمدن اسلامی است که این پژوهش به سهم خود، عهده‌دار این مهم بوده است.

نویسنده کتاب "خمس در بستر تاریخ" کوشیده تا برای تبیین و تحلیل تفاوت‌های ظاهری رفتار معصومان(ع) و فقیهان جامعه شیعه درباره خمس، تحول‌ها و دگرگونی‌های خمس در تاریخ اسلام را در سنت و سیره رسول الله(ص)، دیدگاه پیشوایان دینی، دانشمندان، حاکمان و دولت های مهم اسلامی اعم از شیعه و سنی، با یکدیگر مقایسه کرده و شواهد نشان‌دهنده‌ی نبود تغییرات ماهوی در آن را کاوش نماید.

این پژوهش یک پژوهش میان رشته‌ای تاریخی ـ فقهی برمبنای مطالعات کتابخانه‌ای است که با استفاده از منابع تاریخی و فقهی، تحولاتی که منابع و مصارف خمس در نگاه امامان شیعه و دانشمندان مهم مذاهب اسلامی و حاکمان مهم شیعه و سنی تا قرن دهم داشته، تلاش کرده تحلیل و ماهیت این تحولات و علل تأثیرگذار بر آن را تبیین کند.

فصل اول این پژوهش به بررسی مفاهیم کلیدی موضوع پژوهش و پیشینه آن اختصاص یافته است.

در فصل دوم، به بررسی منابع و مصارف خمس در زمان پیامبر اکرم(ص) و به تناسب آن خمس در قرآن کریم و خمس درآمدها در زمان آن حضرت و چرایی عدم بیان آن در زمان رسول‌الله(ص) پرداخته شده است.

در فصل سوم سیر تحولات اثرگذار بر فریضه خمس در مذاهب و حکومت‌های مهم اسلامی تا قرن دهم به صورت تحلیلی بیان ‌شده است و برای اولین بار شباهت نگاه فاطمیان اسماعیلی به شیعیان امامیه به منابع خمس، به ویژه خمس درآمدها، بیان شده است.

در فصل چهارم منابع خمس در نگاه امامان و فقیهان شیعه و اهل سنت و به خصوص خمس درآمدها در زمان اهل بیت(ع) بیان شده است. در این فصل پس از بررسی تاریخی، مستقل بودن منابعی چون خمس غواص، خمس مال مخلوط به حرام و خمس زمین فروخته شده به ذمیان، نفی ‌شده و تنها آن موارد که قابل ارجاع به عنوان کلی غنیمت است، به عنوان منبع خمس پذیرفته شده است.

فصل پنجم به مصارف خمس در نگاه امامان و فقیهان شیعه و اهل سنت، به ویژه مسئله تحلیل و معافیت خمس در مذهب تشیع، پرداخته شده است و در گفتاری مصادیق مصارف مال در سیره اهل بیت(ع)، که خمس نیز یکی از این موارد است، بیان شده است.