اشاره‌ای به تشریع حج در اسلام
دستور وجوب حج بعد از هجرت رسول اکرم(ص) به مدینه نازل گردید و بر هر مسلمان مستطیعی در تمام دوران عمر یک بار حج واجب (حجه‌الاسلام) شده است.
«ان اول بیت وضع للناس للذی ببکه مبارکا و هدی للعالمین* فیه آیات بینات مقام ابراهیم و من دخله کان آمنا ولله علی الناس حج‌البیت من استطاع الیه سبیلا و من کف فان الله غنی عن العالمین.» حج در لغت به معنای قصد و در اصطلاح شرع به معنای قصد زیارت خانه خدا و اعمال و مناسک مخصوص می‌باشد. حج که به معنای زیارت خانه خدا و انجام اعمال مخصوصی است، یکی از ارکان پنج‌گانه اسلام و به اتفاق نظر علمای شیعه و سنی، از ضروریات دین می‌باشد و منکر آن کافر است. لذا خداوند در مورد کسی که حج را ترک کند می‌فرماید: «خداوند حج بیت‌الله الحرام را بر مستطیع واجب نموده و هر کس (با ترک این فریضه) به خدا کافر شود، پس خداوند از جهانیان بی‌نیاز است.» رسول اکرم(ص) فرموده: «من سوف الحج حتی یموت بعثه‌الله یوم القیمه یهودیا او نصرانیا؛ کسی که حج را به تأخیر اندازد تا مرگ او فرا رسد، خداوند در روز رستاخیز او را یهودی یا نصرانی محشور می‌فرماید.» امیرالمؤمنین(ع) در وصیت‌نامه خود می‌فرماید: «خدا را، خدا را در مورد خانه خدا کعبه تا هستید، مبادا آن را خالی بگذارید که اگر آیین حج و زیارت بیت ترک شود، بدون مهلت به عذاب دردناکی گرفتار خواهید شد.»
دستور وجوب حج بعد از هجرت رسول اکرم(ص) به مدینه نازل گردید و از هر مسلمان مستطیعی در تمام دوران عمر یک بار به عنوان حج واجب (حجه‌الاسلام) خواسته شده است صرف‌نظر از عناوین دیگری که موجب وجوب حج می‌شود مانند نذر و... حج گرچه جزو فروع دین به حساب می‌آید ولی از افضل عبادات است و دارای فواید و آثار بسیار عظیم دنیوی، اخروی، فردی، اجتماعی، سیاسی و معنوی است که در کمتر عبادتی دیده می‌شود. حج، نمایش تعبد محض و عبادت خالص خدا و اظهار بندگی و ایجاد ارتباط قلبی با خداوند است. حج، کلاس تعلیم و تربیت است. زمینه‌ای است برای تحصیل علم زندگی و حسن معاشرت و تحکیم مبانی اخلاق اسلامی در عمل. حج، درس جهاد و فداکاری با مال و جان و گسستن از خود و خودخواهی‌ها و جدا شدن از تعلقات و جذبات زندگی مادی و رو آوردن به عالم معنا و حرکت به سوی خداست. حج به ما آموزش توحید در عقیده و وحدت در رویه و ضرورت تبادل افکار و آرا و همکاری‌های اجتماعی، علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می‌دهد و خلاصه، حج در مجموعه اعمال و مناسک، تابلویی از تمامیت دین مقدس اسلام و حیات دنیا و آخرت را به نمایش می‌گذارد. انسان حج‌‌گزار را از عالم خاکی به اوج می‌برد و به عالم قدس و ملکوت پرواز می‌دهد و حیاتی نوین از معنویت و ارتباط با حق و حضور نزد رب، در کالبد خسته حاجی می‌دمد. در مصباح الشریعه آمده است: «اذا اردت الحج فجرد قلبک لله من قبل عزمک من کل شاغل و حجاب کل حاجب و فوض امورک کلها الی خالقک و توکل علیه فی جمیع ما یظهر من حرکاتک و سکناتک و سلم لقضاءه و حکمه و قدره و ودع الدنیات و الراحه والخلق... ثم اغتسل بماء التوبه الخالصه من الذنوب و البس کسوه الصدق و الصفا و الخضوع و الخشوع و احرم عن کل شیء یمنعک من ذکر الله عز و جل و یحجبک عن طاعته و بل بمعنی اجابه صافیه خالصه زاکیه لله عزوجل فی دعوتک متمسکا بالعروه الوثقی و طف بقلبک مع الملائکه حول العرش کطوافک مع المسلمین بنفسک حول‌البیت؛ هنگامی که اراده حج نمودی، پیش از هر تصمیم دل خود را از هر چه غیر خداست، خالی کن و هر حجابی را که میان تو و او حائل شده است برطرف کن و تمام امور خویش را به آفریدگارت واگذار. در تمام حرکات و سکنات خود، بر او توکل کن و بر قضا و قدر الهی و حکم و تقدیر او تسلیم باش و از آسایش دنیا و مردم منقطع شو... سپس با آب زلال و خالص توبه گناهانت را شست‌وشو کن و لباس صداقت و راستی، پاکی، صفا، خضوع و خشوع را بر تن نما و از آنچه که تو را از یاد و ذکر خدا باز می‌دارد و مانع تو از اطاعت او می‌گردد، احرام بند و لبیک‌هایت پاک‌ترین و خالصانه‌ترین پاسخ و اجابت دعوت خدای متعال باشد. در حالی که به ریسمان محکم الهی تمسک جسته (از غیر او دل بریده‌ای) از صمیم قلب و در عالم دل، به همراهی فرشتگان عرش الهی طواف کن، همچنان که خود با مسلمانان، دور کعبه طواف می‌کنی.» و این چکیده‌ای است از آنچه پروردگار متعال در این عمل معنوی از ما خواسته است.
