سال 75 هجری شمسی، 1416 هجری قمری
بسم‌‌اللَّه‌‌الرّحمن‌‌الرّحیم‌‌ والحمدللَّه رب العالمین و صلى اللَّه على سیدالاولین و الاخرین محمّد المصطفى و آله المیامین و السّلام على بقیةاللَّه فى‌‌الارضین. حج، سرچشمه
بسماللَّهالرّحمنالرّحيم
والحمدللَّه رب العالمين و صلى اللَّه على سيدالاولين و الاخرين محمّد المصطفى و آله الميامين و السّلام على بقيةاللَّه فىالارضين.
حج، سرچشمهى جوشان تقوى و معنويت و خير و بركت، همه ساله تا ابد، فيضان خود را بر جهان اسلام و بر يكايك مسلمانانِ موفق جارى مىسازد تا هر كس و هر مجموعه، به اندازهى ظرفيت و قابليت خود از آن بهره بگيرد.
حجاج بيتاللَّه الحرام، تنها بهرهمندان از اين سرچشمهى فياض نيستند. اگر اين فريضهى عظيم به درستى شناخته و عمل شود ملتها و آحاد مسلمان در همه جاى جهان، مشمول بركات آن خواهند شد.
افراد و مجموعههاى بشرى همواره از دو سو آسيب مىبينند، اول از درون خود كه منشاء آن ضعفهاى بشرى و هوسهاى مهار گسيخته و ترديدها و بى ايمانىها و خصلتهاى منهدم كننده است، و دوم از دشمنان بيرونى كه بر اثر طغيان و افزون طلبى و تجاوز و ددمنشى، محيط زندگى را بر انسانها و ملتها تنگ و فشار آلود مىسازند و با جنگ و ظلم و تحميل و زورگويى، بلاى جان آنان مىشوند.
محيط اسلامى - چه افراد و چه ملتها - همواره در معرض اين دو گونه تهديد قرار داشته و امروز بيش از هميشه قرار دارد. ترويج متعمدانهى فساد در كشورهاى اسلامى و تحميل فرهنگ غربى كه از سوى برخى رژيمهاى وابسته نيز به آن كمك مىشود و از رفتار فردى تا شكل شهرسازى و محيط عمومى زندگى و مطبوعات و غيره را در بر مىگيرد، از يكسو و فشارهاى نظامى و سياسى و اقتصادى بر بعض ملتهاى مسلمان و كشتارهاى لبنان و فلسطين و بوسنى و كشمير و چچنستان و افغانستان و غيره از سوى ديگر، شاهد بارز وجود اين دو گونه تهديد در محيطهاى اسلامى است.
حج، آن شط هميشه جارى و آن عطيهى بىزوال الهى است كه مسلمانان تا ابد مىتوانند غبار رنج و مرارت و آلودگى و بيمارى خود را در آن بسترند، و به كمك اين ذخيرهى ابدى، هر دو نوع آسيب پذير را در همهى زمانها از خود دور سازند.
در حج، عنصر تقوا و ذكر و حضور و خشوع و توجه به حق متعال، متكفل مقابله با تهديد اول است و عنصر تجمع و وحدت و احساس عظمت و قدرت در امت بزرگ اسلامى كه حج مظهر آن است، عهده دار مقابله با تهديد دوم.
هر چه اين دو جنبه در حج تقويت شود، مصونيت و مقاومت افراد و جامعههاى اسلامى در مقابل آن دو گونه تهديد، بيشتر خواهد شد. و هر گاه يكى از اين دو جنبه يا هر دو، ضعيف يا منتفى گردد، به همان نسبت امت اسلامى - چه افرادش و چه ملتها و كشورهايش - آسيبپذيرتر مىگردند.
در متون شرع مقدس اسلام و در نص قرآن كريم، به هر دو جنبهى حج تصريح شده و براى چشمهاى بينا و دلهاى با انصاف، جاى ترديد گذاشته نشده است. در كنار فرمان: «فاذكروا اللَّه كذكركم آباءكم او اشد ذكراً»، دستور: «و اذان من اللَّه و رسوله الى الناس يوم الحج الاكبر ان اللَّه برى من المشركين و رسوله»(1) آمده، و هماهنگ با كريمهى حكمتآميز: «لن ينال اللَّه لحومها و لادماؤها و لكن يناله التقوى منكم كذالك سخرها لكم لتكبروا اللَّه على ماهداكم و بشرالمحسنين»(2) آهنگ اميد بخش: ليشهدوا منافع لهم نازل گرديده است.
هر توصيه و تبليغ و كوشش براى كمرنگ كردن يا كنار گذاشتن هر يك از اين دو جنبه، مقابله با آيات و فرامين قرآن كريم است.
هيچ خسارتى براى امت اسلامى، سنگينتر از آن نيست كه تعاليم و رهنمودهاى اسلام كه ذخيرههاى حياتى ابدى براى مسلمانان و همهى بشريت است، دستخوش غفلت و جهالت رهبران دينى و سياسى آنان گردد و مجال بهرهمندى مردم از آن، سلب شود.
حج يكى از اين ذخيرههاى ابدى است، و بر همهى مسلمين واجب است كه آن را بهتر شناخته و بيشتر مورد بهره بردارى امت اسلامى قرار دهند.
امروز جهان اسلام دچار مشكلات بزرگ و تهديد كنندهيى است كه اگر مسلمانان با نيروى ايمان و مجاهدت و توكل و با همتهاى بلند و چشمهاى باز و استفاده از ذخائرى كه خداوند در اين دين حنيف قرار داده است، اين مشكلات را بر طرف نسازند دشمنان مستكبر اسلام كه به سلاح قدرت سياسى و نظامى و تكنولوژى مسلحاند، هر روز دائرهى مشكلات را تنگتر خواهند كرد و آزادى و نجات را براى ملتهاى اسلامى باز هم دهها سال بلكه قرنها به عقب خواهند انداخت و شايد برخى ملتها را بكلى استحاله كرده، خصوصيت اسلامى آنان را با تحميل و ترويج نيمهى فاسد و مفسد فرهنگ غربى، بتدريج نابود خواهند ساخت.
امروزه - پس از قيام جمهورى اسلامى در كشور ايران و شكوفا شدن نهضت بيدارى اسلامى در بسيارى از كشورهاى اسلامى - پرده از روى بسيارى از حقايق تلخ و شيرين برداشت شده و افراد زيادى در سراسر جهان اسلام قادر بر تحليل حوادث و فهم واقعياتاند. ولى بايد قبول كرد كه دست جادويى تبليغ راديو و تلويزيون و مطبوعات كه در سطح جهان، عمدتاً از آستين صهيونيستها و همكاران غربى شان و احياناً مزدوران ظاهراً مسلمان دولتهاى مستكبر، خارج مىشود، بسيارى از حقايق روشن را واژگونه مىسازد. لذا بجاست كه فهرست مجملى از مشكلات و نيز امكانات دنياى اسلام آورده شود:
در بخش امكانات بايد از جمعيت يك ميليارد و چند صد ميليونى مسلمين آغاز كرد كه بيش از پنجاه دولت، و سرزمين گستردهيى در ميانهى اقيانوس آرام و اقيانوس اطلس را در اختيار دارند. در ميان اين جمعيت عظيم، ملتهايى كه معروف به هوش سرشارند. و تمدنهايى كه داراى سابقهى چند هزار سال است، و شخصيتهاى بارز علمى و سياسى وجود دارند. اين مجموعه كه نامش امت اسلامى است داراى فرهنگى غنى با ميراثى زخار و همراه با شكوفايى و درخشندگى استثنايى است و در عين تنوع و گوناگونى گسترده، از وحدت و هم آهنگى شگفت آورى بهرهمند است كه از احاطه و نفوذ اسلام و توحيد خاص و خالص آن در همهى اجزاء و اركان و زوايايش، پديد آمده است. اين ملتهاى برادر و همدل كه از نژادهاى سياه و سفيد و زرد تشكيل شده و به دهها زبان سخن مىگويند، همه خود را اجزاء برابر امت بزرگ اسلامى مىدانند و به آن افتخار مىكنند و همه روزه به يك مركز رو كرده با يك زبان خدا را نيايش كرده، از يك كتاب آسمانى درس و الهام مىگيرند. و آن كتاب آسمانى متضمن تبيين همهى حقايق و مشتمل بر دستور همهى نيازها و تكاليف آنهاست: «و نزلنا عليك الكتاب تبياناً لكل شىء و هدى و رحمة و بشرى للمسلمين»(3) منطقهى جغرافيايى اين مجموعهى بشرى، يكى از غنىترين - اگر نگوييم غنىترين - سرزمينهاى جهان از لحاظ منابع طبيعى است، و بطور ويژه منابع نفت آن پشتيبان تمامى چرخ و پر تمدن ماشينى امروز جهان است، يعنى اگر اين مجموعه براى چند ماه نفت خود را به روى مشتريان ببندد، بيشترين بخش جهان و از جمله كشورهايى كه دولتهاى آنان از قرنها و هم اكنون، سرنوشت ملتهاى مسلمان را بازيچهى آزمندى و زورگويى خود كردهاند، در تاريكى و سرما و واماندگى غرق خواهند شد.
بجز اينها، فهرست امكانات امت اسلامى، مشتمل بر صدها عنوان و سرفصل برجستهى انسانى، فرهنگى، مادى و اقتصادى، سياسى و اجتماعى است كه هر كسى با ژرف بينى و بازنگرى مىتواند از آن آگاه شود.
اكنون به مشكلات بزرگ اين مجموعهى عظيم - يعنى امت اسلامى - نظر بيفكنيم؛ مشكلاتى كه موجب شده است اين واحد پر استعداد، نتواند از آنهمه امكانات استثنايى و كارساز بهره ببرد و در نتيجه ملتها و كشورهاى اسلامى از قافلهى دانش بشرى عقب؛ و از ثروت عظيم مادى خود بىبهره؛ و در مسابقهى بزرگ فرهنگى جهان، مقهور فرهنگهاى بيگانه؛ و در عرصهى سياست بينالمللى، تابع ديگران؛ و از لحاظ نظامى غالباً در معرض تجاوز و سركوب قدرتهاى استكبارى، بوده باشد.
اين مشكلات كه بيشتر بر اثر كوتاهى و غفلت يا بد كردارى و خيانت از درون امت اسلامى، پديد آمده است، فهرست طولانىيى را تشكيل مىدهد، كه به عنوان رديفهاى اول آن مىتوان اينها را بر شمرد:
- اختلافات فرقهيى كه بيشتر به وسيلهى علماى سوء و نويسندگان مزدور ترويج و تشديد مىشود.
- اختلافات قومى و ملى ناشى از ملىگرايىِ افراطى كه بيشتر به دست روشنفكران وابسته دامن زده مىشود.
- تسليم در برابر قدرتهاى مداخله گر كه برخى كشورها را به اقمار قدرتهاى بزرگ بدل ساخته است.
- تسليم در برابر فرهنگ فاسد غرب و حتى ترويج آن با انگيزههاى سياسى يا عقيدتى.
- بىاعتقادى و بىاعتنايى برخى از دولتها به مردم خود و اراده و عقيده و نيازهاى آنان، و خودكامگى در برابر آنان.
- مرعوب بودن بسيارى از شخصيتهاى سياسى و فرهنگى دنياى اسلام از قدرتهاى مسلط جهان و امروز مشخصاً از امريكا.
- حضور دولت غاصب صهيونيستى در قلب منطقهى اسلامى كه خود عامل بسيارى از مشكلات ديگر است.
- ترويج جدايى دين از سياست و معرفى اسلام به عنوان يك تجربهى فردى كه هيچ كارى به مسائل زندگى از قبيل: حكومت و سياست و اقتصاد و غيره ندارد.
اينها و دهها مشكل بزرگ و اساسى ديگر كه غالباً با وجود ريشههاى تاريخى، در صورتى كه رهبران سياسى و دينى از خود اخلاص و همت و آزادگى نشان مىدادند قابل علاج مىبود، منشأ گرفتاريهاى كنونى جهان اسلام شده و در پى خود، فقر و جهل و تبعيض و فرو دستى سياسى و عقب ماندگى و جنگ و ويرانى و خرافه و تعصب به ارمغان آورده است.
سخن آن است كه حج اگر درست و كما فرض اللَّه اقامه شود قادر است همچون دارويى شفابخش، همهى اين بيماريهاى اصلى و علتهاى ناكامى را درمان كند. اين كار يكباره اتفاق نمىافتد، ولى در طول سالهاى دراز، اجتماع ميليونى برادران و خواهران از چهار گوشهى جهان اسلام در يك نقطه، آنهم در عرصهى اعمالى هماهنگ و پر معنى، و در زير لواى با عظمت توحيد، و همراه با تجديد خاطرههاى صدر اسلام و ياد آورى بدر و احد، و زيارت مسجدى كه نغمهى روح بخش آيات قرآن از حنجرهى مبارك رسولاللَّه (صلّىاللَّهعليهواله) هنوز از در و ديوار آن به گوش مىرسد، و نواى پر قدرت اللَّه اكبر مجاهدان صدر اسلام در آن موج مىزند، و در فضايى لبريز از ذكر و حضور و مناجات خداى عزوجل، كه انسانها را از نفس ضعيف و خود خواه و كج انديش جدا كرده، به معدن مجد و عظمت و قدرت ربوبى متصل مىسازد سرچشمهى شفابخشى است كه دلها را قوى، و همتها را بلند، و ارادهها را استوار، و جانها را سرشار از اعتماد، و ديدها را وسيع، و آرمانها را نزديك، و برادران را متحد، و شيطان را خوار، و كيد او را ضعيف مىسازد.
آرى، حج درست و كامل، حج توحيدى، حجى كه منبع عشق به خدا و مؤمنين و برائت از شيطانها و بتها و مشركين باشد، رشد همهى مشكلات امت اسلامى را ابتدا متوقف و سپس آن را مرتفع مىسازد و منشأ عزت اسلام و شكوفايى زندگى مسلمين و استقلال و آزادى كشورهاى اسلامى از شر اجانب مىشود.
بر پايهى همين درك درست از اهميت حج بود كه پس از پيروزى انقلاب كبير اسلامى در ايران، مسألهى حج در صدر اقدامات بينالمللى حكومت جمهورى اسلامى قرار گرفت و دولت كريمه، جنبهى سياستُاللهى اين فريضه را كه مظهر عزت و قدرت حضرت حق است با جنبهى عبادتُاللهى آنكه جلوه گاه غفران و رحمت ربوبى است، به هم آميخته، حج امروز را به حج صدر اسلام نزديك ساخت، و به عنوان نمادى از اين همه، مراسم برائت از مشركين را در حج، بار ديگر زنده كرد و تاكنون با وجود همهى سختگيرىهاى سياسى و شدت عملهاى ناشى از انگيزههاى غير اسلامى، اين وظيفهى اسلامى را دنبال كرده است.
جمهورى اسلامى به عنوان نظامى كه عليرغم تبليغات و تلاشهاى ضد اسلامى صد سال اخير، حيات و پويايى و قدرت اسلام را در ادارهى جوامع عظيم بشرى، ثابت كرده است، به حج نه همچون وسيلهيى براى خود، بلكه همچون عرصهيى براى بيدارى مسلمين و دميدن روح تقوا و ايمان به اجراى شريعت اسلام و عزت و استقلال مسلمانان جهان، نظر افكنده است.
آنان كه تحرك و جامعيت حج را نفى و رد مىكنند، در واقع عزت و استقلال مسلمانان و نجات آنان از پنجهى خونين استكبار و صهيونيسم را رد مىكنند. هر گونه فتوى و نظريهى دينى در اين باره، حكم به غير ما انزل اللَّه است كه به گمان زياد، از روى جهل به حقايق جهان و محيط و نداشتن چشم باز و بصيرت لازم در امور مسلمين صادر مىشود.
امروز هر كس وضع دشوار ملتهاى مسلمان و تسلط دولت جبار ايالات متحده بر آنان را بداند، هر كس از جنايات صهيونيستها و توطئههاى پنهان آنان عليه كشورهاى مسلمان آگاه باشد، هر كس از پيشرفت اين غدهى بدخيم سرطانى در اركان اقتصادى و سياسى دولتهاى منطقه احساس خطر كند، هر كس وضع تيرهى ملت فلسطين را ببيند كه در اردوگاههاى غربت، رنج مىبرند و خانه و كاشانهى خود را در تصرف جلادان خويش مىبينند، هر كس از وضع جنوب لبنان و منطقهى اشغالى آن به دست صهيونيستها و مناطق دائماً در معرض تهاجم آن با خبر باشد، هر كس فاجعه آفرينى اخير در لبنان را شنيده باشد كه صهيونيستها با پشتيبانى دولت امريكا اكنون دوازده روز است كه يكسره از هوا و زمين و دريا بيش از نيمى از اين كشور را بمباران مىكنند و كودكان و زنان و مردم غير نظامى را قتل عام مىكنند؛ هر كس از بوسنى و افغانستان و كشمير و تاجيكستان و چچنستان مطلع باشد، هر كس توطئههاى پى در پى و اقدامات خصمانهى امريكاى طغيانگر و صهيونيسم ضد بشر را بر ضد جمهورى اسلامى كه امروز مظهر حاكميت قرآن و اسلام است، بداند، آرى هر كس اين حقايق را دانسته و از غيرت اسلامى و احساس وظيفهى دينى برخوردار باشد، ترديد نخواهد كرد كه از دست دادن ذخيرهى عظيم حج و ضايع كردن اين پشتوانهى مستحكم الهى براى اسلام و مسلمين، خسارتى بىجبران و گناهى بىغفران است.
ضعف كنونى دولتهاى مسلمان، و تفرقهى مصيبت بار كشورهاى اسلامى، واقعياتى نيستند كه بشود كتمان يا انكار كرد. امروز جهان عرب به دست خود، خود را در شرائطى قرار داده است كه متأسفانه قادر نيست حتى براى يك روز پاى در ميدان جنگ با دشمن غاصب سرزمينهايش بگذارد و از ملت لبنان كه قربانى جنايت دولت غاصب صهيونيست است دفاع كند. امروز در حالى كه ابزارهاى جنگ هوايى و دفاع هوايى با قيمتهاى افسانهيى از كارخانجات غربى در انبارهاى اين كشورها انباشته شده، هواپيماهاى صهيونيستهاى خونخوار آزادانه خانه و كاشانهى مردم عرب را بر سر آنان ويران مىكنند و هيچيك از اين دولتها نمىتوانند راه آن را ببندند. اين حقائق تلخ باضافهى نفوذ سياسى قدرتهاى استكبارى در بسيارى از اين كشورها؛ و هجوم بدون مانعى كه براى تسخير فرهنگى كامل آن كشورها مىشود و مصائب فراوان و هشدار دهندهى ديگر، براى هر وجدان پاك و عقل سالمى كافى است تا تشخيص دهد كه كشورها و ملتهاى اسلامى و مجموعهى نمونه برداشتهى آنكه اينك در گرد كعبهى شريف و در مواقف متبرك سرزمين وحى حضور دارند، بيش از هميشه به معنى و روح حج و به ذخيرههاى انباشتهى آن نيازمندند و حتم است كه از آن بهره بردارند. اين است سخن ما و اين است داعيهى ما دربارهى حج و دربارهى ديگر شعائر نجاتبخش اسلامى.
جمهورى اسلامى به خاطر همين موضع استوار و شجاعانه در دفاع از اسلام و احكام اسلامى، از آغاز تاكنون مورد خشم و انزجار قدرتهاى استكبارى و در رأس آنان شيطان بزرگ امريكا قرار داشته و دارد.
آنها جمهورى اسلامى را به توسعهطلبى و جنگطلبى و صدور ناامنى متهم مىكنند تا در برابر افكار عمومى مردم جهان و مسلمين، دليلى براى كينتوزى و دشمنى خباثتآميز خود تراشيده باشند. راديوهاى مزدور آنان و مطبوعاتى كه با سرمايههاى صهيونيستها يا دست نشاندگان امريكا و صهيونيسم در همه جا از جمله در كشورهاى اسلامى منتشر مىشود، بىوقفه تهمتها و شايعهها و تحليلها و خبرهاى دروغ و غرض آلود را بر ضد جمهورى اسلامى منتشر مىكنند، تا مدّ نفوذ معنوى انقلاب اسلامى و قداست و محبوبيت نام امام راحل ما (قدساللَّهنفسه) را بشكنند و متوقف كنند. آنها با مدرنترين روشنهاى تبليغى نامردانه مىكوشند با لجن پراكنى بر ضد جمهورى اسلامى، طرفدارانش در دنياى اسلام را از آن رويگردان كنند و حائلى از دروغ و تهمت ميان ايران سربلند اسلامى و ديگر كشورهاى اسلامى كه آنان از تكرار تجربهى ايران در آنها مىهراسند پديد آورند. رسواترين تروريستهاى عالم يعنى سران حكومت غاصب صهيونيست و حاميان بد سرشت آنان در دولت امريكا، ايران اسلامى را به تروريسم متهم مىكنند. سردمداران امريكا و اسرائيل به هر بهانه يا بىبهانه، انگشت اشارهى تهمت آميز خود را به سوى جمهورى اسلامى نشانه مىروند و در هر چند كلمهى سياسى خود يك بار، نام مقدس و عزيز و درخشان ايران اسلامى نشانه مىروند و در هر چند كلمهى سياسى خود يك بار، نام مقدس و عزيز و درخشان ايران اسلامى را با خشم و نفرت بر زبان مىآورند.
اين مايهى افتخار ما است كه بد سيرتان و روسياهان مشهور عالم از ما متنفر باشند. ما نيز از آنان و كردارهاى زشت و دستهاى آلودهى آنان متنفر و بيزاريم. خدا و رسولش هم از آنان متنفر و بيزارند. «ان اللَّه برى من المشركين و رسوله»(4) امروز جمهورى اسلامى به فضل الهى و به رغم دشمنى و كارشكنى بدخواهان، با قدرت و عزت و با اراده و عزم استوار به پيش مىرود. كشورى با ثبات، سازندگى و آبادانىيى روز افزون، مديريتى محبوب و محشور با مردم، حضور و عزتى بسزا در جهان، ايمانى پرشور به اسلام، جوانانى زنده و با نشاط و رها از گرفتاريهاى غم انگيز جوانان بسيارى از كشورها، مردمى هوشمند و شجاع و آمادهى دفاع از اسلام و ايران، معنويتى دامن گستر در كنار زندگىيى رو به توسعه و رشد، و بالاخره وحدت كلمهيى كمنظير و مثال زدنى.
و بحمداللَّه چنين است كه حجم انبوه تبليغ دشمن بر ضد ما، نشانهى عظمت و اقتدار روز افزون ملت و كشور ماست.
در پايان، همهى حجاج عزيز را به اغتنام فرصت اين ايام بزرگ فراخوانده، همگان را به تدبر در حج و توشه بردارى معنوى و روحى براى بقيهى عمر دعوت مىكنم. از آقايان روحانيون محترم مىخواهم كه اين مضامين را در جمع كاروانهاى ايرانى و غير ايرانى به گونههاى مناسب مطرح فرمايند و دلها و جانها را به معنويت حج و نيز به مضمون سياسى آن متوجه سازند.
از خداوند متعال عزت اسلام و مسلمين و استقلال واقعى كشورهاى اسلامى و رهايى آنان از نفوذ سياسى و اقتصادى مستكبران عالم را مسألت مىكنم و بقاء مجد و عظمت ايران اسلامى را در زير سايهى الطاف و عنايات ويژهى حضرت بقيةاللَّهالاعظم (روحىفداه) از حضرت احديت طلب مىنمايم.
والسّلام على جميع اخوانناالمؤمنين - على الحسينى الخامنهيى - چهارم ذىالحجه 1416 هجرى قمرى - برابر با چهارم ارديبهشت 1375 هجرى شمسى
1) سورهى توبه - آيهى 3
2) سوره حج - آيهى 37
3) سوره نحل - آيهى 89
4) سوره توبه - آيهى 3