بیشتر بودن فضایل ابوبکر و عمر از فضایل علی(ع)

بیشتر بودن فضایل ابوبکر و عمر از فضایل علی ع

ابن تیمیه می‌نویسد: «فضایلی که برای ابوبکر و عمر در احادیث ثابت شده، بیشتر و مهم‌تر از فضایلی است که برای علی ع ثابت است».[1]

پاسخ به شبهه اول

ابن حجر هیتمی، در کتاب الصواعق المحرقة که علیه شیعه امامیه نوشته است، به صراحت می‌گوید: فضایل علی ع بسیار زیاد، بزرگ و مشهور است که حتی احمد بن حنبل گفته است: «درباره هیچ‌کسی به اندازه علی ع فضیلت نیامده است». اسماعیل، نسایی و ابوعلی نیشابوری گفته‌اند که روایاتی با سندهای حسن در حق احدی از صحابه، بیشتر از آنچه درباره علی ع آمده، وارد نشده است. این در حالی است که طایفه‌ای از بنی‌امیه، به تنقیص و سب علی ع در منابر مشغول بودند و خوارج نیز با آنان موافقت، و بلکه او را تکفیر کردند. اما اهل سنت در انتشار فضایل او همت گماشته‌اند تا نصیحتی برای امت و پیروزی برای حق باشد.^[2]

ابن حجر، افزون بر آنچه در کنار فضایل ابوبکر برای علی عذکر کرده، به طور جداگانه، چهل حدیث دیگر را که آنها را از غرر فضایل علی ع شمرده، نقل کرده است. او از حدیث منزلت شروع کرده و با حدیث دریافت کنیه ابوتراب از رسول خدا ص به پایان برده است.[3]

از آنچه بیان شد روشن می‌شود که از حیث کمیت، فضایل هیچ یک از صحابه با فضایل علی ع برابری نمی‌کند. از نظر کیفیت نیز احادیثی که در فضایل علی ع نقل شده، برترین فضایلی است که از طرف پیامبر اسلام ص به کسی اختصاص پیدا کرده‌ است؛ برای توضیح و اثبات این مطلب، به برخی فضایل علی ع و سپس فضایل ابوبکر و عمر اشاره می‌کنیم و به مقایسه آنها می‌پردازیم.

برخی از فضایل علی7 در متون معتبر اهل سنت

کتاب صحیح بخاری، معتبرترین کتاب نزد اهل سنت پس از قرآن کریم است و محمد بن اسماعیل بخاری در این کتاب به جمع‌آوری روایات در ابواب مختلف پرداخته است.^[4] برخی از فضایل امام علی ع در بخش فضایل صحابه و نیز در بخش‌های دیگر این کتاب نقل شده است. بخاری در باب مناقب امام علی ع نقل کرده است که
پیامبر اکرم ص به امام علی ع فرمود: «انت منّی و اَنَا منک»؛[5] «تو از من هستی و من از تو هستم». همچنین نقل کرده که عمر گفته است: «وقتی رسول خدا ص رحلت کرد، از علی ع راضی بود».[6]

یکی دیگر از فضایل امام علی ع در این کتاب، حدیث رایت است که پیامبر ص در جنگ خیبر، بعد از شکست‌های پیاپی لشکر اسلام، فرمود: «لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ أو لَیَأْخُذَنَّ الرَّایَةَ غَداً رَجُلاً یُحِبُّهُ الله وَرَسُولُهُ أو قال یُحِبُّ الله وَرَسُولَهُ یَفْتَحُ الله علیه فإذا نَحْنُ بِعَلِیٍّ وما نَرْجُوهُ فَقَالُوا هذا عَلِیٌّ فَأَعْطَاهُ رسول الله0 الرَّایَةَ فَفَتَحَ الله علیه».[7]

یعنی فردا پرچم را به دست مردی خواهم داد یا پرچم را مردی می‌گیرد که خدا و رسولش او را دوست دارند یا فرمود خدا و رسول را دوست دارد و خداوند به دست او خیبر را می‌گشاید ناگاه علی آمد درحالی‌که انتظار نداشتیم. گفتند این علی است سپس رسول خدا ص پرچم را به وی داد و خداوند توسط وی خیبر را فتح کرد.

همچنین نقل شده است که پیامبر ص به علی ع فرمود: أَ لا تَرْضَى أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ من مُوسَى إلا أَنَّهُ لیس نَبِیٌّ بَعْدِی.[8]

آیا راضی نیستی که نسبت به من، مثل نسبت هارون به موسی باشی؛ جز اینکه بعد از من پیامبری نیست؟

اینکه پیامبر ص از علی ع و علی ع از پیامبر ص است، فضیلتی است که برای هیچ‌ کس دیگری، جز امام حسین ع، نقل نشده است. در حدیث رایت که گفته شده خدا و رسولش علی ع را دوست دارند و علی ع نیز خدا و رسول ص را دوست دارد، منحصر به علی ع است و به هیچ مورد دیگری قابل سرایت نیست.

حدیث منزلت، از فضایلی است که امام علی ع را در مرتبه بعد از پیامبر اسلام ص قرار می‌دهد و با این سخن رسول خدا ص، این مرتبه به علی ع اختصاص پیدا کرده و هیچ‌کس دیگری صلاحیت قرار گرفتن در این مقام را ندارد. در حقیقت پیامبر خدا ص، از طرف خداوند متعال، تمام مقام‌ها و اوصاف حضرت هارون ع را برای علی ع ثابت می‌داند، جز نبوت؛ چراکه بعد از پیامبر خاتم ص، نبوتی در کار نیست.

در صحیح مسلم، از سعد بن ابی‌وقاص نقل شده که معاویة بن ابی‌سفیان، از وی پرسید چه چیزی تو را از سبّ ابوتراب منع کرد. در جواب گفت: «سه گفته رسول خدا ص را درباره علی ع به یاد می‌آورم و نمی‌توانم او را سبّ کنم که اگر یکی از آنها برای من بود، از شتران بس‌ گران‌قیمت برایم بهتر بود».

در ادامه، سعد بن ابی‌وقاص حدیث منزلت و حدیث رایت را از مهم‌ترین فضایل علی ع برمی‌شمرد و درباره فضیلت سوم علی ع می‌گوید: «هنگامی که آیه (فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ...)[9] نازل شد، پیامبر خدا ص، علی، فاطمه، حسن و حسین: را خواند و فرمود: اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلِی»؛[10] «خدایا اینان اهل من هستند».

تنها همین سه فضیلت منقول از سعد بن ابی‌وقاص، برای اثبات افضلیت علی ع بر سایر صحابه، کافی است؛ چه رسد به اینکه سایر فضایل او در کنار آنها قرار داده شوند.

عبدالله بن عمر نیز می‌گوید:

به پسر ابوطالب سه خصلت داده شده که اگر یکی از آنها برای من بود، آن را از شتران سرخ‌موی بس گران‌قیمت بیشتر دوست داشتم: یکی اینکه پیامبر اسلام ص دخترش را به همسری او درآورد، دیگر اینکه تمام در‌هایی را که به مسجدالنبی باز می‌شد، بست؛ مگر در خانه او را، و سوم اینکه در روز خیبر، پرچم را به دست او داد.[11]

بنابر روایتی که از عایشه نقل شده، امام علی ع از مصادیق اهل بیت: در قرآن کریم است که از طرف خداوند، بر پنج نفر آل عبا اطلاق شده است. در این روایت نقل شده است:

یک صبح پیامبر اسلام ص کسایی بافته شده از پشم سیاه بر خودش انداخته بود که حسن بن علی ع آمد؛ پیامبر ص او را زیر کسا داخل کرد. سپس حسین ع آمد و او را هم زیر کسا برد. پس از او فاطمه س آمد و او را هم داخل کسا برد. پس از او علی ع آمد و او را هم زیر کسا برد و سپس فرمود: (إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا).[12] ^و[13]

همچنین از طرف خداوند و پیامبر خدا ص هیچ دستوری مبنی بر دوست داشتن هیچ‌کس صادر نشده است. اما خداوند دوستی امام علی ع را بر مسلمانان فرض کرده است. خداوند در قرآن، خطاب به پیامبر اسلام ص، فرموده است: (قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی)؛[14] «بگو: من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‏کنم؛ جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]». در کتاب‌های معتبر اهل سنت آمده است:

هنگامی که آیه مودّت نازل شد، از پیامبر ص پرسیدند: «این نزدیکان شما کیستند که محبت آنان بر ما واجب شده است»؟ رسول خدا ص فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندشان:».^[15]

همان‌گونه که پیش از این بیان شد، با توجه به حدیث کسا، امام علی ع جزء اهل بیت است و محبت و دوستی آن حضرت بر مسلمانان فرض شده است. این فضیلت، از اهل بیت پیامبر ص به هیچ‌کسی تسری ندارد.

در صحیح مسلم آمده که پیامبر ص، در محلی به نام «خُم»، بین مکه و مدینه، بعد از اینکه خدا را حمد و ستایش کرد و مردم را موعظه نمود، فرمود:

ای مردم، نزدیک است که پیامبر دعوت خدا را جواب گوید و من میان شما دو چیز گران‌بها را می‌گذارم. اولِ آن دو، کتاب خداست که در آن هدایت و نور است. پس آن را بگیرید و به آن متمسک شوید؛ دوم اهل بیت من است و سه بار فرمود: «اذکرکم الله فی اهل بیتی».[16]

در این حدیث، نسبت به اهل بیت: سفارش اکید شده است؛ حال یا بر دوستی آنان یا بر پیروی از آنان. در هر دو صورت، محبت و دوستی آنان، از طرف رسول گرامی اسلام ص، بر مسلمانان لازم شده است.

در صحیح ابن‌حبان، تحت عنوان «ذکر ایجاب الخلود فی النار لمبغض اهل البیت المصطفی» و در مستدرک حاکم و کتاب‌های دیگر اهل سنت، حدیثی از پیامبر ص نقل شده است که فرمود: والذی نفسی بیده لا یبغضنا اهل البیت رجل (احد) الاّ ادخله الله تعالى النار.[17]

قسم به آن کسی که جان من در دست اوست، کسی با ما اهل بیت دشمنی نمی‌کند، مگر اینکه خدا او را داخل جهنم کند.

آلوسی ذیل این حدیث می‌گوید: حق این است که محبت اهل بیت پیامبر ص واجب است و هر چه این قرابت قوی‌تر باشد، محبت شدیدتر می‌گردد. پس محبت علویین و فاطمیین از همه محبت‌ها لازم‌‌تر و شدیدتر است.^[18]

دوستی اهل بیت، نزد خداوند چنان اهمیت دارد که باید در نماز‌های پنج‌گانه، در تشهد و سلام، بر محمد و آل محمد صلوات فرستاده ‌شود و اگر در نمازی این درود فرستاده نشود، آن نماز باطل است؛ چنان‌که امام شافعی می‌گوید:

از فضایل علی ع در احادیث نبوی این است که پیامبر اسلام‌ ص فرمود: «علی مع القرآن والقرآن مع علی لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض»؛[20] «علی با قرآن است و قرآن با علی است و این دو هرگز از هم جدا نمی‌گردند تا اینکه در حوض بر من وارد شوند».

همچنین فرمود: «میان شما کسی هست که بر تأویل قرآن می‌جنگد؛ همان‌گونه که من بر تنزیل آن جنگیدم». گروهی نزد پیامبر ص آمدند که ابوبکر و عمر نیز میان آنان بودند. ابوبکر عرض کرد: «یا رسول‌الله، آیا آن شخص من هستم»؟ حضرت فرمود: «خیر». عمر عرض کرد: «یا رسول‌الله، آیا من هستم؟» پیامبر ص فرمود: «خیر. آن شخص کسی است که مشغول دوختن کفش است». در آن هنگام علی ع مشغول دوختن کفش‌های پیامبر ص بود. ابوسعید خدری می‌گوید: «من نزد علی ع رفتم و به او بشارت دادم. او حتی سرش را بلند نکرد و گویا این خبر را پیش از آن، از پیامبر ص شنیده بود».[21]

این حدیث به تنهایی افضلیت علی ع را نسبت به ابوبکر و عمر ثابت می‌کند.

افزون بر شخصیت واقعی امام علی ع در ابعاد علمی، شجاعت، عدالت، زهد، اخلاق، صبر، یتیم‌نوازی، اسلام‌آوری، ایمان و... که در کتاب‌های تاریخی به تصویر کشیده شده است، در متون حدیثی و تاریخی، به ویژه در متون معتبر اهل سنت، فضایل بسیاری برای امام علی ع بیان شده است که جمع‌آوری و توضیح آنها به چند جلد کتاب نیاز دارد.