حج نمونه جهاد اصغر است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، وصول به فیوضات الهی و کمالات انسانی، در صورتی ممکن است که شخص دست از شهوات و لذّت های زودگذر بردارد و به قدر ضرورت به آنها اکتفا کند. از این رو، در گذشته رهبانان و زاهدان، از مردم کناره می گرفتند و در غارها و شکاف کوه ها به سر می بردند. آنان برای انس و نزدیکی بیشتر به خدا، از مردم دوری می جستند و از لذّت های فانی دست می شستند و به اعمال طاقت فرسا و ریاضت های سخت می پرداختند و بدین وسیله می کوشیدند راه آخرتشان را هموار نمایند.

قرآن در باره آنان می فرماید:«...وَ رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللّه»

...» اینها از پیش انزوا و رهبانیت را اختراع و ابداع کردند و ما بر آنها چنین راه و رسمی را امر نکردیم مگر طلب رضای خشنودی خدا«

اما پس از مدّتی مردم از شهوات نفسانی پیروی کردند و دست از تجرّد و عبادت برداشتند تا اینکه خداوند به فضل و عنایت خود، پیامبرخدا صلی الله علیه و آله را بر انگیخت. آن حضرت مردم را به راه حق و نیکی ها دعوت کرد و به جای رهبانیت و انزوا، از جهاد در راه خدا و حج سخن گفت و بدین وسیله آنها را جایگزین اعمال مشقّت بار فردی کرد.

خود آن حضرت می فرماید: «أبدلنا بالرهبانیة الجهاد و التکبیر علی کلّ شرفٍ؛ یعنی الحج ـ و ابدلنا بالسیاحة الصوم« »جهاد و تکبیر گفتن بر هر بلندی ـ یعنی حج ـ بدل رهبانیت است و روزه بدل سیاحت.»

و حتّی آن حضرت حج را، جهاد خوبی معرفی کرده است: «نعم الجهاد، الحجّ.»

علامه فیض کاشانی در این باره می گوید:«حق تعالی بر این امّت، اکرام فرمود و حج خانه خدا را به عوض رهبانیت و انزوا برای آنان قرار داد و خانه کهنسال خود را به شرافت برگزید و آن را خانه خود نامید و مقصد بندگان ساخت و اطراف آن را حرم خانه خود قرار داد... »

صاحب «الأربعین» نیز گوید:»حج، جانشین رهبانیتی است که در ملت ها و ادیان سابق وجود داشته است و اخبار وارده نیز به این معنا اشاره می کند و خدا در این رهبانیتی که برای امت و پیروان حضرت محمد صلی الله علیه و آله قرار داده است... «

از دیدگاه علاّمه نراقی، چون حج بزرگ ترین تکلیف های الهی برای این امّت است، آن را به منزله رهبانیّت در آیین های پیشین قرار داد؛ زیرا امّت های گذشته وقتی قصد عملی می کردند که دشوارترین تکلیف بر نفس است؛ از خلق کناره می کردند و از خانمان خود جدا می شدند و به سر کوه ها می رفتند و دور شدن از مردم را به طلب انس به خدا و صافی و خالص شدن برای او در جمیع حرکات و سکنات بر می گزیدند؛ سپس لذّات حاضر را ترک می کردند و ریاضت های سخت و دشوار را به طمع آخرت بر خود لازم می گردانیدند و خداوند در کتاب خود ایشان را ستوده، می فرماید: ...ذلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ «این بدان سبب است که در میان آنان دانایان و راهبان (دیرنشینان و تارکان دنیا) هستند و ایشان گردن کشی نکنند» و چون این روش کهنه شد و بر افتاد و مردم به پیروی از شهوات رو آوردند و از مداومت عبادت خدای تعالی رو گرداندند و از آن گریختند؛ خدای تعالی از بطن بطحا محمد صلی الله علیه و آله را بر انگیخت تا طریق آخرت را زنده کند و شیوه و سنّت رسولان را در سلوک آن تجدید فرماید و چون اهل ادیان از او در باره رهبانیت و سیاحت در دین او پرسیدند، فرمود:

«أبدلنا بالرهبانیّة الجهاد و التکبیر علی کلّ شرفٍ ـ یعنی الحج و أبدلنا با لسیاحة الصوم«

»پس خداوند بر این امّت انعام فرمود به اینکه حج را رهبانیّت ایشان گردانید و آن به ازای بزرگ ترین تکالیف و طاعات در ادیان سابق است. «