میقات؛ مجوز زیارت از بیت الله الحرام
میقات حج، به محل اِحرام بستن حج‌گزاران یا عمره‌گزارانی گفته می‌شود که قصد انجام عمره مفرده، عمره تمتع یا حج را دارند و در آن مُحرم می‌شوند. بر اساس روایات، میقات‌های احرام به وسیله پیامبر(ص) تعیین شده و عبور از آن بدون احرام جایز نیست.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، میقات حج، به محل احرام بستن حج گزاران یا عمره‌گزارانی گفته می‌شود که قصد انجام عمره مفرده، عمره تمتع یا حج را دارند و در آن مُحرم می‌شوند. بر اساس رو ایات، میقات‌های احرام به وسیله پیامبر(ص) تعیین شده و عبور از آن بدون احرام جایز نیست.
برای عمره تمتع پنج میقات تعیین شده است : مسجد شجره، جُحفه، یَلَمْلَم، قَرنْ الْمَنازل و وادی عقیق. میقات حجّ تمتّع، مکه است و میقات حج اِفراد و حج قِران، یکی از مواقیت پنج‌گانه است. میقات عمره مفرده، اگر حاجی در مکه باشد، ادنی الحل، و اگر خارج از حدود میقات‌های پنج‌گانه باشد، یکی از آن میقات‌ها است.
برخی از میقات‌هایی که غیر از مواقیت پنج‌گانه، به آنها اشاره شده است چنین‌اند: جِعْرانه، تنعیم، حدیبیه، فخ (برای کودکان)، مکه( برای حج) محاذات و ادنی‌الحل.
رفتن به سوی حرم أمن الهی و کعبه معظّمه همراه با بریدن از خود و وابستگی نفسانی، از سویی انسان را میهمان آفریدگار جهان و صاحب خانه می‌کند و از سوی دیگر او را به دریای بی‌کران انسان‌های پاک و دعوت شده به سوی حق متصل می‌نماید؛ زیـرا کعـبه اوّلین خانه روی زمین، محلّ طواف ملائکة الله و همـه انبیـای عظام علیهم‌السلام، از آدم (ع) تا خاتم (ص) بوده و شرافتی بس عظیم دارد.
ورود به بیت الله الحرام، پروانه‌وار گشتن در اطراف کعبه و لمس حجرالاسود و استشمام بادهای بهشتی از رکن یمانی، از راهی میسّر است که خدای سبحان ـ آن را بیان کرده و رسول گرامیش (ص) جایگاه و زمان آن را معین نموده است. آن‌هم با لباسی ساده و به‌دور از فخر و زینت و با شرایطی خاص.
معرفی مواقیت در روایات
امام صادق علیه السلام فرمودند: «محرم شدن جهت عمره و حج، از مواقیت پنج‌گانه‌ای است که رسول خدا (ص) آن را معین نمود»، سپس فرمود: «رسول خدا (ص) برای اهل مدینه و کسانی که از آنجا به مکه می‌روند، ذوالحلیفه(مسجد شجره) و برای آنان که از شامات می‌آیند جحفه و برای اهل نجد و عراق وادی عقیق و برای اهل طائف و آنانی که از آن مسیر عبور می‌کنند قرن المنازل و برای اهل یمن و عبور کنندگان از آن مسیر یلملم را میقات قرار داد.» آنگاه فرمود: «کسی که قصد خانه خدا را دارد، نباید از غیر این میقات‌ها عبور کند.»
باید گفت مضمون بالا در روایات زیادی دیده می‌شود لیکن در بعضی به جای «أهل نجد»، «أهل عراق» ذکر شده و به جای «أهل شامات»، «مغرب» را آورده‌اند، که در حقیقت تفاوت چندانی ندارد؛ زیرا همه روایات درصدد بیان جهت میقات‌ها است. لذا در بعضی از کتاب‌های فقهی، میقات جحفه را برای أهل مصر، شام، مغرب، اندلس، روم و... نوشته‌اند و برای اهل عراق و کسانی که در مشرق زمین هستند ذات عرق را و برای اهل یمن و هند و... یلملم را میقات دانسته‌اند پس این‌ها در صدد بیان جهت میقات‌ها بوده‌اند.
جایگاه میقات در حج
میقات‌های پنج‌گانه که از هر سوی، محیط بر شهر مکه و حرم أمن الهی است، گویا مدخل‌ها و درب‌های ورودی برای میهمانان پروردگار متعالند؛ آنانی که از اطراف کره زمین خوانده شده‌اند و مصداق «یأتون من کل فجّ عمیق» گردیده‌اند و می‌خواهند مراسم حج ابراهیمی را به جای آورند.
میقات اولین محلّی است که حاجی اعلان حضور می‌کند و در مقابل خالق یکتا خود را برهنه از همه وابستگی‌ها نموده و با حالتی خالصانه فریاد: «لبیک ألّلهمّ لبیّک...» برمی‌آورد. این حضور و شهود است و شاید یکی از اعلی مراتب آن است که زبان اولیای خدا را کُند می‌کند و توان لبیک گفتن را از آنان می‌گیرد.
همچنان‌که مالک بن انس می‌گوید: به همراه جعفر بن محمد ـ علیه‌االسلام ـ جهت به‌جا آوردن مناسک حج رفتم، چون به میقات رسیدم، آن حضرت را دیدم که در حالت احرام هرچه می‌خواست «لبیک» بر زبان جاری کند، صدا در گلویش قطع می‌گردید و حالش دگرگون می‌شد بطوری‌که نزدیک بود از روی مرکب به زمین افتد. عرض کردم، ای فرزند رسول خدا بگو ذکر «تلبیه» را. در جوابم فرمود: چگونه بگویم «لبّیک اللّهم لبّیک» و حال آنکه در حضورش ایستاده‌ام، می‌ترسم جواب آید: «لا لبّیک و لاسعدیک»
دقّت در سخنان امام زین‌العابدین علیه‌السلام در گفتگوی خود با«شبلی»:
بعداز اتمام اعمال حجش، ما را به اهمیت احرام و میقات و فضای ملکوتی و حالات عرفانی آن توجه می‌دهد. آنگاه که به شبلی فرمود: «آیا برای احرام وارد میقات شدی؟ و دو رکعت نماز احرام گزاردی، و تلبیه را بر زبان جاری کردی؟!»
شبلی جواب داد: «بلی یابن رسول الله» حضرت پرسید: «آیا هنگام ورود به میقات نیتت این بود که تحصیل شرایط زیارت بیت الله الحرام کنی؟ و در موقع به‌جای آوردن دو رکعت نماز احرام، توجه کردی که با بهترین اعمال و بالاترین حسنات به خدای سبحان تقرب پیدا می‌کنی؟ و هنگام لبّیک گفتن قصد کردی که بر اساس تعهدی خاص طاعت در مقابل اوامرش و خودداری از معصیتش تلبیه بگویی؟!»
عرض کرد: «نه یابن رسول اللّه»، حضرت فرمود: «پس در این صورت، نه داخل میقات شده‌ای و نه نماز خوانده‌ای و نه لبیک واقعی گفته‌ای»
به فتوای همه فقیهان، احرام نخستین عمل واجب در حج و عمره است و باید در مکان‌هایی که شارع مقدس مشخص کرده و به آن میقات گفته می‌شود انجام پذیرد. فقهای امامیه معتقدند احرام فقط در میقات منعقد می‌شود؛ مگر در حالات خاصی مثل نذر کردن که می‌توان پیش از میقات، احرام بست.
بسیاری از فقها آشنایی با مواقیت را واجب دانسته‌اند. «شیخ طوسی»، «ابن ادریس»، «علامه»، «مقدس اردبیلی»، «صاحب جواهر» و دیگر فقها به وجوب شناخت مواقیت تصریح کرده‌اند.
میقات‌های عمره تمتع عبارت است از:
مسجد شَجَرِه
مسجد شجره یا ذوالحُلَیفَه که در 10 کیلومتری مدینه قرار دارد، میقاتی است که در روایات برای کسانی که از سمت مدینه به سوی خانه خدا می‌روند، تعیین است.
جُحْفَه
جُحفه میقاتی است که برای اهل مصر و شامات و عبور کنندگان از آن مسیر تعیین شده است. به گفته یاقوت حموی این منطقه در نزدیکی غدیر خم قرار داشته و فاصله آن تا مکه 189 کیلومتر ذکر شده است.
وادی عَقیق
در روایات، میقات اهل عراق و کسانی که از آن مسیر راهی مکه می‌شوند وادی عقیق یا ذات عِرق تعیین شده است. این منطقه بین نجد و تهامه قرار داشته و در انتهای آن کوه «عِرْق» واقع است. ذات عرق تا مکه حدود 100 کیلومتر فاصله دارد.
قَرنُ المنازل
قَرْنُ الْمَنازل یا «اَلسیلُ الکَبیر» میقاتی برای اهل یمن، نجد، طائف و کسانی است که از این مسیر به سوی مکه می‌روند و فاصله آن تا مکه 80 کیلومتر ذکر شده است.
یلَمْلَمْ
یلملم میقاتی است که در روایات برای أهل یمن و کسانی که از آن طریق عبور می‌کنند تعیین شده است. این میقات در جنوب شهر مکه واقع شده و حدود 100 کیلومتر با آن فاصله دارد.
برای کسانی که از میقات‌های یاد شده عبور نکنند، میقاتشان محاذی یکی از میقات‌های گفته شده است.
میقات‌های عمره تمتع:
سید یزدی در کتاب عروة الوثقی می‌نویسد: کسی که داخل مکه است و می‌خواهد عمره مفرده به جا آورد، باید از حرم مکه خارج شده و در نزدیکترین نقطه‌ای که جزو حرم نیست مُحرِم گردد. چنین مکانی را اَدْنَی الْحِلّ می‌گویند البته بهتر است اِحرام وی در یکی از سه میقات زیر باشد:
مسجد تَنْعیم: نزدیکترین میقات برای مردم مکه و زائران خانه خدا که امروز متصل به شهر شده است.
حُدَیبِیة: روستایی در یک منزلی (حدود 24کیلومتری)مکه، که نام آن برگرفته از چاه حدیبیه در آن منطقه است.
جِعْرانَة: مکانی در شمال شرقی مکه و در مسیر طائف است، که تا مسجد الحرام حدود 29 کیلومتر فاصله دارد.
میقات در حج‌های واجب سه‌گانه متفاوت است. میقات درحج تمتع، شهر مکه و در حج افراد و حج قرآن، یکی از مواقیت پنج‌گانه است؛ البته اگر شخص در مکه و یا در محلی نزدیک‌تر از میقات به مکه باشد، خانه‌اش میقات او است، که در روایات از آن به «دویرة أهله» تعبیر شده است.
