واقعه غدیر خم

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، اهل لغت و جغرافی نویسان و تاریخ نگاران، محل غدیرخُم را بین مکه و مدینه دانسته‌اند. در راه مکه تا مدینه، در ۲۰۰ کیلومتری مکه و ۳۰۰ کیلومتری مدینه، برکه ی آبی به نام «خُم» وجود داشت که با عنوان «غدیرخُم» شناخته می‌شد. موقعیت خاص این غدیر در آن بود که آبش در طول سال خشک نمی‌شد و از این جهت، متمایز از سایر برکه‌ها بود. از همین رو درختانی چند در کنار آن روییده بود و محل معروفی برای استراحت مسافران خسته بود. این غدیر هم برای شناخته شدن از غدیرهای دیگر به نام «خم» نامگذاری شده است. وادی جحفه از غدیرخُم آغاز می‌شود و به دریای سرخ منتهی می‌گردد و به این ترتیب، غدیرخُم جزئی از وادی جحفه می‌شود.

 این مکان در راه بازگشت از مکه یک منزل قبل از تقاطع چند جاده در جحفه و محل متفرق شدن جمعیت قرار داشت. با توجه به اینکه در مسیر حضرت تا مکه قبایل بین راه کم کم ملحق می‌شدند تا آن جمعیت عظیم پدید آمد؛ لذا باید قبل از متفرق شدن مردم برنامه انجام می‌شد و غدیرخم مکان بسیار مناسبی برای این منظور بود.

کنار این آبگیر ۵ درخت سرسبز و کهنسال ازنوع «سَمُر» شبیه درخت چنار وجود داشت که درخت خاص این صحراست. این ۵ درخت با شاخ و برگ انبوه و قامت بلند، سایبانی خوب برای مسافران خسته ایجاد کرده بود. لذا در آن شرایط، این بیابان وسیع به عنوان بهترین مکان برای مراسم روز غدیر انتخاب شد. جایگاه سخنرانی نیز همان درختان در نظر گرفته شد که هم مشرف بر بیابان و محل تجمع مخاطبین بود و هم سایبان مناسبی برای ایراد خطبه به نظر می‌آمد.

 اگرچه مسلمانان آن روز اکثراً از سوی مدینه آمده بودند، ولی انتخاب غدیر قبل از این تقاطع حساس در آینده‌های تاریخ که کاروان‌ها همین مسیر را طی می‌کردند، برای همیشه یادآور مراسمی بود که در هجدهم ذی‌الحجه در آنجا انجام گرفت. یعنی قبل از آنکه کاروان‌ها متفرق شوند غدیر را که یادآور آن روز مقدس بود زیارت می‌کردند.

از زمان واقعه‌ غدیر، آن‌جا به عنوان مکانی متبرک در تاریخ ثبت شد و چون بر سر راه حجاج بود هیچ‌گاه از خاطره‌ها محو نشد. در مکانی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) توقف نمود و نماز خواند و خطابه ایراد کرد و امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را به عنوان صاحب اختیار و خلیفه‌ مردم تعیین کرد، مسجدی ساخته شد که محل آن بین چشمه و آبگیر بوده است و آن‌جا را به نام «مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)» نام نهادند و به زیارت آن‌جا آمدند.

تا صد سال پیش مسجد غدیر برپا بوده، و با آن که در منطقه‌ اهل سنت قرار داشته ولی رسماً محل عبادت و به عنوان مسجد غدیر معروف بوده است، تا آن که آخرین ضربه را وهابی‌ها زده‌اند. آنان دو اقدام کینه‌توزانه برای از بین بردن مسجد غدیر انجام داده‌اند: از یک سو مسجد را خراب کرده و آثار آن را از بین برده‌اند، و از سوی دیگر مسیر جاده را طوری تغییر داده‌اند که از منطقه‌ غدیر فاصله‌ زیادی پیدا کرده است.

هم‌اکنون غدیر به صورت بیابانی است که در آن آبگیری و چشمه‌ آبی است. این منطقه در حدود ۲۰۰ کیلومتری مکه و در ۲۶ کیلومتری شهر رابغ و در نزدیکی روستای جحفه که میقات حجاج است قرار دارد. مردم منطقه نیز به خوبی از محل دقیق و نام آن آگاه‌اند و می‌دانند که شیعیان هر از چندگاهی برای یافتن آن به منطقه می‌آیند و پرس وجو می‌کنند. راه رسیدن به غدیرخم هم اکنون از دو راه است: یکی از جحفه و دیگری از رابغ.

دو محقق شناخته شده از کشور عربستان، اقدام به شناسایی غدیر نموده‌اند و نتیجه‌ تحقیق خود را به طور مستند و به صورت کتابی منتشر ساخته‌اند:

جغرافی‌دانی از اهل سنت به نام عاتق بن غیث بلادی که اهل بلادیه در نزدیکی غدیر است. و از طرف دولت عربستان مامور به شناسایی مسیر هجرت پیامبر شده و در این راه به غدیرخم رسیده و به شناسایی دقیق آن پرداخته است. او در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶ ه.ق در دو نوبت شخصاً به آن منطقه سفر کرده و به تحقیق از اهالی آن‌جا پرداخته و جزئیات جغرافیایی منطقه را به صورت دقیقی ثبت کرده است.

علامه دکتر شیخ عبدالهادی فَضلی از علمای شیعه‌ی شرق عربستان که در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۹ ه.ق شخصاً دو سفر اکتشافی به منطقه غدیر داشته و با توجه به منابع تاریخی، اقدام به شناسایی دقیق محدوده‌ منطقه‌ غدیر و برکه و چشمه‌ آن با تحقیقات محلی نموده است.

مهم این است که تحقیقات این دو محقق با آن که جدا از هم صورت گرفته نتایج یکسانی داشته و سخن هر دو در شناسایی غدیر یکی است.