انتشار ۱۰۰ سند درباره قراردادهای حج نیابتی در کتاب «حج‌نامه»
کتاب «حج‌نامه» حاوی صد سند در خصوص قراردادهای حج نیابتی، الگوهای قرارداد حج نیابتی و ... منتشر شد.
کتاب «حج‌نامه» حاوی صد سند قراردهای حج نیابتی منتشر شدحجت‌الاسلام حسین واثقی‌نیا، نویسنده و پژوهشگر حوزه حج و زیارت و مؤلف مجموعه کتاب‌های «ذخائر الحرمین شریفین» در گفت‌وگو با ایکنا، از انتشار کتاب «حج‌نامه» حاوی صد سند در خصوص قراردادهای حج نیابتی، الگوهای قرارداد حج نیابتی، قراردادهای خدمات به حجاج و شهادت نامه‌های انجام حج نیابتی خبر داد و گفت: پس از ۲۰ سال تحقیق در خصوص قراردادهای حج و با بررسی تعداد زیادی از کتاب‌های خطی در این خصوص، این کتاب از سوی انتشارات فیض خاتم در ۲۲۶ صفحه در قطح رحلی منتشر شده است.
وی با تأکید بر اینکه اهمیت اسناد و مدارک بازمانده از دوران گذشته بر کسی پوشیده نیست اما طبقه‌بندی و معرفی آنها به یک باور جدی و نهضت همگانی نیاز دارد، اظهار امیدواری کرد به کوشش و همت اهل فرهنگ و دانش و اصحاب فکر و قلم و همراهی همه کسانی که اسناد و مدارک در اختیار دارند به ویژه کتابخانه‌ها، فهرست و طبقه‌بندی اسناد محقق شود.
حجت‌الاسلام واثقی‌نیا در ادامه به تشریح محتوای کتاب حج‌نامه پرداخت و گفت: در کتاب حج‌نامه صد سند بر محور حج گردآوری شده و در ۹ فصل سامان یافته است. فصل اول این کتاب دربردارنده ۱۴ سند است که بین کسانی که حج نیابتی انجام می‌دادند و درخواست کنندگان حج نیابتی منعقد شده است. فصل دوم حاوی پنج نمونه از قرارداد برای حج نیابتی است که در کتاب‌های خطی به عنوان الگو ثبت شده تا اگر کسانی خواستند قرارداد حج نیابتی بنویسند از این نمونه‌‌ها استفاده کنند. فصل سوم این کتاب دربردارنده ۱۲ سند حاوی استشهاد، تأیید و گواهی است که ما دیدیم در فلان سال، فلان شخص به نیابت از فلانی در مراسم حج حاضر بوده است. یعنی گواهی بر انجام حج نیابتی توسط حاجی‌های سرشناس که در مراسم حج آن سال حاضر بودند.
وی ادامه داد: فصل چهارم حاوی سه نمونه وصیت است. در زمان گذشته سفر حج طولانی بود و افرادی که می‌خواستند به سفر حج بروند وصیت نامه می‌نوشتند که اگر در طول سفر از دنیا رفتند اموال آنها چطور تقسیم شود. در فصل پنجم هشت سند درباره خدمات گوناگون به حجاج آمده است؛ مثلاً قراردادی است بین دو شخص که حاجی را مثلاً از شهر یزد به مکه ببرند و پس از اعمال حج به یزد برگردانند. یا دو نفر قرارداد می‌کردند که در سفر حج به چهار نفر حاجی از مبدأ نجف تا مکه و در بازگشت خدمت کنند.
این پژوهشگر حوزه حج اضافه کرد: فصل ششم حاوی ۱۹ سند است که به عنوان نشان راه حج نام‌گذاری شده است. بعد از اینکه رجال حکومتی از پادشاهان و سلاطین اجازه می‌گرفتند به حج بروند، پادشاهان برای آنها اجازه نامه می‌نوشتند و در آن اجازه نامه به حاکمان شهرهای سر راه حاجی توصیه می‌کردند که این حاجی را محترم بدارید، از او گمرک نستانید و اگر از مسیر خطرناکی عبور می‌کند محافظ به او بدهید تا او را به جای امن برساند.
وی ادامه داد: فصل بعدی حاوی ۲۰ نامه است که بین افراد و بستگان حجاج از وطنشان به حاجیان در مکه و مدینه و یا از حجاج در مکه و مدینه به خانواده‌های آنها نوشته شده است. همچنین فصل بعدی حاوی ۱۰ تبریک به حجاج است. البته متون تبریک‌ها به حجاج بسیار زیاد است که ۲۰۰ قصیده و مقطوعه شعری که به زبان عربی در همین خصوص بوده است را در کتابی به نام «تهانی الکرام لحج الاعلام» به چاپ رسانده‌ام اما در لابه لای جست‌وجوی خود نیز ۱۰ مقطوعه شعری یافتم که در کتاب حج‌نامه آورده‌ام البته اگر کسی در دیوان‌های فارسی شعرا در این خصوص جست‌وجو کند یقیناً مجموعه بزرگی از این گونه تبریک‌ها به حجاج گردآوری خواهد کرد.
حجت‌الاسلام واثقی‌نیا در خصوص آخرین فصل این کتاب گفت: فصل آخر حاوی ۹ نمونه از اعلامیه‌ها و اعلانیه شرکت‌های دریایی، زمینی و قافله‌هایی است که حجاج را برای حج می‌بردند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌شود از این قراردادها برای توافق‌های حج نیابتی در عصر کنونی استفاده کرد؟ گفت: در زمان گذشته چون سفر حج بسیار طولانی بود، این قراردادها مکتوب می‌شد اما اکنون نیز در جهان برنامه حج نیابتی رایج است ولی بیشتر اوقات قراردادی نوشته نمی‌شود بلکه به قرارداد زبانی براساس اعتمادی که طرفین به هم دارند اکتفا می‌شود و یا این کار توسط دفاتر مراجع انجام می‌شود.
این پژوهشگر و نویسنده حوزه حج و زیارت اضافه کرد: در این قراردادها نائب باید اعمالی که موظف بوده را انجام می‌داده است که ممکن بود فقط شامل اعمال حج باشد و یا زیارت حضرت محمد(ص) و ائمه بقیع در مدینه را نیز شامل شود و اگر زیارت ائمه(ع) در کربلا نیز جزو قرارداد بود در متن قرارداد ذکر می‌شد.
