بیسان
بیسان: آبی شیرین شده به دعای پیامبر(ص) در نزدیکی مدینه بیسان نام چشمه‌ای نزدیک مدینه به سوی خیبر بود.[1] در ربیع الاول سال ششم ق. عُیینة بن حِصن فَزاری، رئیس بنی‌فزاره، همراه برخی افراد قبیله خود به شتران پیامبر(ص) در غابه، نزدیک مدینه د
بيسان: آبي شيرين شده به دعاي پيامبر(ص) در نزديكي مدينه
بيسان نام چشمه‌اي نزديك مدينه به سوي خيبر بود.[1] در ربيع الاول سال ششم ق. عُيينة بن حِصن فَزاري، رئيس بني‌فزاره، همراه برخي افراد قبيله خود به شتران پيامبر(ص) در غابه، نزديك مدينه در مسير شام حمله كرد و مردي از بني‌غِفار را كه مسؤول شتران بود، كشت و همسر او را با خود برد. رسول خدا(ص) با شنيدن اين گزارش، همراه گروهي از مسلمانان به تعقيب آن‌ها پرداخت. اين غزوه به ذي قَرَد شهرت يافت.[2] آورده‌اند كه در اين غزوه، پيامبر كنار آبي به نام بيسان توقف كرد و از نام آن پرسيد. آن گاه كه از نام و طعم شور آن آگاه شد، نام نعمان را براي آن آب برگزيد. سپس با دعاي ايشان طعم آن شيرين و گوارا شد.[3] به گزارشي، سپس طلحة بن عبيدالله اين آب را خريد و در راه خدا وقف كرد و نزد پيامبر(ص) آمد و از كار خود گزارش داد. رسول خدا(ص) او را فيّاض خطاب كرد و از آن پس وي «طلحة الفيّاض» خوانده شد.[4] سكوت منابع سيره و مغازي‌نگاري نخستين از اين گزارش و نيز تناقض روايت‌ها در وجه تسميه طلحه به اين لقب و زمان آن[5]، از كوشش براي فضيلت‌تراشي حكايت دارد؛ در روايتي ضعيف به نقل از پيامبر، يكي از دو چشمه مورد اشاره در آيه 50 رحمن/55 (عَيْنانِ تَجْرِيانِ) آب بيسان است.[6] جز دو روايت ياد شده، گزارشي ديگر درباره بيسان يافت نشد؛ بيسان همچنين نام شهري در اردن ميان حوران و فلسطين است[7] كه در فاصله حدود شش كيلومتري كرانه رود اردن قرار دارد.[8] همچننن اين نام بر سرزميني پر از درختان خرما در يمامه[9] و نيز روستايي در موصل[10] و روستايي در مرو[11] اطلاق شده است.
منابع
الاصابه: ابن حجر العسقلاني (م.852ق.)، به كوشش علي معوض و عادل عبدالموجود، بيروت، دار الكتب العلميه، 1415ق؛ تاريخ مدينة دمشق: ابن عساكر (م.571ق.)، به كوشش علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ق؛ الثاقب في المناقب: محمد بن حمزة الطوسي (م.560ق.)، به كوشش علوان، قم، انصاريان، 1412ق؛ السيرة النبويه: ابن هشام (م.213/218ق.)، به كوشش محمد محيي الدين، مصر، مكتبة محمد علي صبيح، 1383ق؛ قلائد الاجياد: عبدالرحمن الحسني (م.1102ق.)، به كوشش المنيس، كويت، مركز البحوث و الدراسات الكويتيه، 1430ق؛ الكامل في ضعفاء الرجال: عبدالله بن عدي (م.365ق.)، به كوشش غزاوي، بيروت، دار الفكر، 1409ق؛ كتاب السنه: عمر بن ابي‌عاصم الشيباني (م.287ق.)، به كوشش محمد الباني، بيروت، المكتب الاسلامي، 1413ق؛ مراصد الاطلاع: صفي الدين عبدالمؤمن بغدادي (م.739ق.)، بيروت، دار الجيل، 1412ق؛ المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411ق؛ معجم البلدان: ياقوت الحموي (م.626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م؛ المعجم الكبير: الطبراني (م.360ق.)، به كوشش حمدي عبدالمجيد، دار احياء التراث العربي، 1405ق.
رحمان فتاح‌زاده
[1]. معجم البلدان، ج1، ص527؛ المعالم الاثيره، ص67.
[2]. السيرة النبويه، ابن هشام، ج3، ص751.
[3]. الثاقب في المناقب، ص45.
[4]. تاريخ دمشق، ج25، ص93؛ الاصابه، ج3، ص430.
[5]. كتاب السنه، ص599؛ المعجم الكبير، ج1، ص117؛ الكامل، ج3، ص284.
[6]. تاريخ دمشق، ج1، ص221-222.
[7]. معجم البلدان، ج1، ص527.
[8]. المعالم الاثيره، ص68.
[9]. معجم البلدان، ج1، ص527.
[10]. معجم البلدان، ج1، ص528.
[11]. قلائد الاجياد، ص82؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص241.