استوانه مَحرَس
استوانه مَحرَس: جای نگهبانی امام علی(ع) از رسول خدا در مسجدالنبی (ص) محرس از ریشه «ح ـ ر ـ س» به جای نگهبانی و حراست گفته می‏شود.[1] این ستون از سوی شمال، پشت ستون توبه و برابر خانه پیامبر(ص) که اکنون مرقد مطهّر ایشان است، قرار دارد و ر
استوانه مَحرَس: جاي نگهباني امام علي(ع) از رسول خدا در مسجدالنبي (ص)
محرس از ريشه «ح ـ ر ـ س» به جاي نگهباني و حراست گفته مي‌شود.[1] اين ستون از سوي شمال، پشت ستون توبه و برابر خانه پيامبر(ص) كه اكنون مرقد مطهّر ايشان است، قرار دارد و رسول خدا(ص) از درِ برابر آن براي گزاردن نماز به مسجد وارد مي‌شد.[2] سمهودي آن را نخستين ستون رديف سوم ستون‌ها خوانده، به اعتبار آن كه رديف برابر محراب نبي، صف اول براي استوانه‌ها از مشرق به مغرب در روضه مطهره است.[3] اكنون نيمي از اين ستون در كنار روضه مطهره و درون شبكه (پنجره) قرار گرفته و به رغم فضيلت آن، زائران از فيض نماز گزاردن كنار آن، محروم هستند.[4]
اين ستون از آن رو بدين نام شهرت يافت كه علي بن ابي‌طالب(ع) كنار آن براي نگهباني از پيامبر(ص) قرار مي‌گرفت.[5] بر پايه گزارش‌هايي، تا هنگام نزول آيه {... و اللهُ يَعصِمُكَ مِنَ النَّاسِ...} (مائده/5، 67) نگهباني از رسول خدا(ص) ادامه داشت و پس از آن،
به فرمان ايشان نگهباني پايان يافت. به گزارش برخي منابع، حفاظت از رسول خدا به علي(ع) اختصاص نداشته؛ اما از اين جهت كه وي
به لحاظ قرابت نسبي و سببي و نيز نزديك بودن محل سكونتش به پيامبر(ص) در حفاظت
از ايشان اهتمام بيشتر داشته، اقدام او نمايان‌تر بوده است.[6] روي اين ستون كه با عنوان مَحْرَس شناخته مي‌شود[7]، با آب طلا نوشته‌اند: «هذه اسطوانة الحَرَس».[8] (تصوير شماره 9)
به فرمان ايشان نگهباني پايان يافت. به گزارش برخي منابع، حفاظت از رسول خدا به علي(ع) اختصاص نداشته؛ اما از اين جهت كه وي
به لحاظ قرابت نسبي و سببي و نيز نزديك بودن محل سكونتش به پيامبر(ص) در حفاظت
از ايشان اهتمام بيشتر داشته، اقدام او نمايان‌تر بوده است.[6] روي اين ستون كه با عنوان مَحْرَس شناخته مي‌شود[7]، با آب طلا نوشته‌اند: «هذه اسطوانة الحَرَس».[8] (تصوير شماره 9)
اين ستون از آن رو كه امام علي (ع) نمازها و نافله‌هاي خود را كنار آن مي‌خوانده[9]، به «مصلي علي بن ا‌طالب» نيز نام‌آور است.[10] بر پايه برخي نوشته‌ها، شهرت اين ستون به مصلّاي علي بن ابي‌طالب به اندازهاي است كه بر كسي از مردم مدينه پوشيده نيست.[11] بر پايه گزارش سمهودي، حكمران مدينه نماز را نزد اين ستون برپا مي‌كرد، به گونه‌اي كه ستون پشت سر او قرار مي‌گرفت.[12] به اين ستون «مجلس قلاده» نيز گفته مي‌شد؛ زيرا در اين مكان برخي از بزرگان صحابه همچون گردن‌بند (قلاده) حلقه مي‌زدند.[13] سمهودي اين سخن را نپذيرفته و مجلس قلاده را نامي ديگر براي استوانه وفود دانسته است.[14] تبرك جستن به ستون محرس سفارش شده است.[15]
منابع
اخبار المدينه: ابن زباله (م.199ق.)، به كوشش صلاح عبدالعزيز، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1424ق؛ التعريف بما آنست الهجرة من معالم دار الهجره: محمد المطري (م.741ق.)، بيروت، المكتبة العلميه، 1402ق؛ الغدير: الاميني (م.1392ق.)، بيروت، دار الكتاب العربي، 1387ق؛ لسان العرب: ابن منظور (م.717ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق؛ المعالم الأثيره: محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، 1383ش؛ موسوعة مكة المكرمة و المدينة المنوره: احمد زكي يماني، مكه، مؤسسة الفرقان، 1429ق؛ وفاء الوفاء: السمهودي (م.911ق.)، به كوشش السامرائي، مكه، مؤسسة الفرقان، 1422ق.
سيد محمود ساماني
[1]. لسان العرب، ج6، ص48، «حرس».
[2]. التعريف بما آنست الهجره، ص92.
[3]. موسوعة مكة المكرمه، ج2، ص427.
[4]. المعالم الاثيره، ص40.
[5]. التعريف بما آنست الهجره، ص92؛ وفاء الوفاء، ج2،
ص185.
ص185.
[6]. موسوعة مكة المكرمه، ج2، ص427.
[7]. التعريف بما آنست الهجره، ص31.
[8]. المعالم الاثيره، ص40.
[9]. اخبار المدينه، ص100.
[10]. المعالم الاثيره، ص40؛ وفاء الوفاء، ج2، ص185.
[11]. وفا، الوفاء، ج2، ص185؛ المعالم الاثيره، ص41.
[12]. وفاء الوفاء، ج2، ص185.
[13]. المعالم الاثيره، ص43.
[14]. وفاء الوفاء، ج2، ص185.
[15]. الغدير، ج5، ص124.
استوانه مَحرَس