احمد بن محمد نیشابوری
احمد بن محمد نیشابوری: قاضی حرمین در سال‌های پس از 326 ق. ابوحسین احمد بن محمد بن عبدالله نیشابوری از بزرگان مذهب حنفی در دوران خود به شمار می‌رفت.[1] در منابع به سال تولد او تصریح نشده است. از آن‌جا که وی در 21 محرم سال 351ق.[2] در نیشا
احمد بن محمد نيشابوري: قاضي حرمين در سال‌هاي پس از 326 ق.
ابوحسين احمد بن محمد بن عبدالله نيشابوري از بزرگان مذهب حنفي در دوران خود به شمار مي‌رفت.[1] در منابع به سال تولد او تصريح نشده است. از آن‌جا كه وي در 21 محرم سال 351ق.[2] در نيشابور[3] درگذشته و در اين هنگام 70 سال داشته است[4]، مي‌توان تولد او را به سال 281ق. دانست. وي فقه را نزد ابوحسين كرخي و ابوطاهر بن دَبّاس[5] و حديث را در محضر ابوخليفه فضل بن حُباب و حسن بن سفيان فراگرفت.[6] چندي در موصل و رَمْله عراق به قضاوت پرداخت[7] و 10 سال در منصب قاضي الحرمين بود.[8] به اعتقاد قرشي، قاضي الحرمين لقبي است كه به او داده شد و افزون بر وي، خاندانش نيز با اين لقب شناخته مي‌شدند.[9]
او پس از دوري 40 ساله از نيشابور، در سال 336ق. به زادگاه خويش بازگشت و به سال 345ق. عهده‌دار قضاوت اين شهر شد.[10] علت بازگشت وي به نيشابور دانسته نيست. او به نشر دانش اهميتي ويژه مي‌داد تا آن‌جا كه به گفته بزرگاني مانند ابواسحاق شيرازي، فقيهان حنفي نيشابور از شاگردان او و ابوسهل زجاجي به شمار مي‌آمدند.[11] حاكم نيشابوري در گزارش اخباري از احمد بن محمد نيشابوري، به نقل از ابوبكر ابهري، از بزرگان مذهب مالكي، احمد را فقيه‌ترينِ دانشور خراسان دانسته است.[12]
فرزندان وي نيز تا چند نسل منصب قضاوت را بر عهده داشتند؛ از جمله قاضي ابونصر بن قاضي ابوحسين بن قاضي ابوالقاسم كه همگي به ابوحسين قاضي الحرمين نسب مي‌برند.[13]
منابع
اخبار ابي‌حنيفه: حسين بن علي الصيمري (م.436ق.)، بيروت، عالم الكتاب، 1405ق؛ تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير: الذهبي (م.748ق.)، به كوشش عمر عبدالسلام، بيروت، دار الكتاب العربي،1410ق؛ الجواهر المضيه في طبقات الحنفيه: عبدالقادر القرشي (م.775ق.)، مير محمد كتب‌خانه، كراچي؛ سير اعلام النبلاء: الذهبي (م.748ق.)، به كوشش گروهي از محققان، بيروت، الرساله، 1413ق؛ شذرات الذهب: عبدالحي بن العماد (م.1089ق.)، به كوشش الارنؤوط، بيروت، دار ابن كثير، 1406ق؛ العبر في خبر من غبر: الذهبي (م.748ق.)، به كوشش المنجد، كويت، مطبعة حكومه، 1984م؛ العقد الثمين في تاريخ البلد الامين: محمد الفأسي (م.832ق.)، به كوشش فؤاد سير، مصر، الرساله، 1406ق؛ المنتخب من كتاب السياق لتاريخ نيسابور: ابراهيم بن محمد الصيرفيني (م.641ق.)، به كوشش خالد حيدر، بيروت، دار الفكر، 1414ق؛ الوافي بالوفيات: الصفدي (م.764ق.)، به كوشش الارنؤوط و تركي مصطفي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1420ق.
سيد مجتبي حسيني
[1]. الوافي بالوفيات، ج8، ص24؛ شذرات الذهب، ج4، ص269.
[2]. العقد الثمين، ج3، ص146؛ سير اعلام النبلاء، ج16، ص25-26.
[3]. الجواهر المضيه، ج2، ص249؛ اخبار ابي حنيفه، ص171.
[4]. شذرات الذهب، ج4، ص269؛ العبر، ج2، ص296.
[5]. اخبار ابي حنيفه، ص171؛ الجواهر المضيه، ج2، ص249؛ سير اعلام النبلاء، ج16، ص25-26.
[6]. العقد الثمين، ج3، ص146؛ الوافي بالوفيات، ج8، ص24؛ سير اعلام النبلاء، ج16، ص26.
[7]. العقد الثمين، ج3، ص146؛ تاريخ الاسلام، ج26، ص50؛ سير اعلام النبلاء، ج16، ص26.
[8]. تاريخ الاسلام، ج26، ص50.
[9]. الجواهر المضيه، ج2، ص382.
[10]. العقد الثمين، ج3، ص146.
[11]. اخبار ابي حنيفه، ص171؛ الجواهر المضيه، ج2، ص249.
[12]. سير اعلام النبلاء، ج16، ص26؛ العقد الثمين، ج3، ص146؛ العبر، ج2، ص297.
[13]. المنتخب من كتاب السياق، ج1، ص212.
احمد بن محمد نيشابوري