ابراهیم بن محمد استرآبادی
ابراهیم بن محمد استرآبادی: از بانیان ایرانی کارهای عمرانی مکه در سده پنجم ابونصر ابراهیم بن محمد بن علی استرآبادی فارسی[1] از ایرانیانی است که در دو شهر مقدس مکه و مدینه خدمات عمرانی مهمی را پی ریخته است. از سال تولد و درگذشت وی گزارشی در دست نیست. او
ابراهيم بن محمد استرآبادي: از بانيان ايراني كارهاي عمراني مكه در سده پنجم
ابونصر ابراهيم بن محمد بن علي استرآبادي فارسي[1] از ايرانياني است كه در دو شهر مقدس مكه و مدينه خدمات عمراني مهمي را پي ريخته است. از سال تولد و درگذشت وي گزارشي در دست نيست. او در سال 466ق. به مكه عزيمت كرد و در مدت حضورش، خدماتي چشمگير به ويژه در مسجدالحرام داشت. از اقدام‌هاي او تعمير جاي‌هايي از مسجدالحرام بود كه پيش‌تر ويران شده بودند؛ اما علت ويراني آن‌ها در منابع گزارش نشده است. او در ماه رجب سال ياد شده، همه آن ويراني‌ها را با 000/30 ديناري كه به اين كار اختصاص داده بود، تعمير كرد[2] و با مانده آن مبلغ، قناتي را كه زُبيده* همسر هارون الرشيد از عرفات به سمت مكه روان ساخته بود، بازسازي و تعمير كرد.[3]
وي خانه خدا را كه دو سال[4] بدون پرده بود، با پارچه سفيد بافت هند پوشانيد كه همراه خود آورده بود.[5] اين بر خلاف رسم عباسيان بود كه كعبه را با پارچه سياه كه شعار آنان بود، مي‌پوشاندند؛ رسمي كه مدت‌ها پس از آنان نيز ادامه يافت.[6] نيز وي ناوداني نقره‌اي براي كعبه نصب كرد و گفت: اگر مطمئن بودم كه ناودان طلايي بر جاي مي‌ماند، آن را از طلا مي‌ساختم.[7] از ديگر اقدام‌هاي او تعمير مسجد تنعيم* معروف به مسجد هليجه[8] بود كه به كمك برادرش ابومسعود علي بن محمد انجام داد.[9] نام هر دو بر روي سنگي بدين ترتيب روي ديوار نوشته شده است[10]: «أمر بعمارة مسجد عايشه ام المؤمنين بأمر منه الرئيس الأجلّ السيد فخر الرؤسا و مغيث/ مغيب الحرمين أبوالنصر إبراهيم بن محمد بن عنه و عن أخيه ذي المحاسن ا مسعود بن محمد بن تقبل الله عملهما و بلغهما الدارين أملهما و شكر سعيهما ولا قطع من الحرمين أثرهما».[11]
بر پايه گزارشي، ابونصر صدقات فراوان
را به تهيدستان مكه و مدينه اختصاص داد و اين كار به طور مستمر تا يك سال ادامه يافت.[12] از همين رو، او را مغيث الحرم لقب دادند.[13] بر پايه گزارشي ضعيف، ابونصر اين كار را به فرمان سلطان ملكشاه سلجوقي (م.485ق.) پسر آلب ارسلان و براي اداي نذر وي انجام داده است.[14] گفته شده اين دارايي متعلق به سلطان ملكشاه بود كه نذر داشت تا پس از نجات از حبس و دشواري‌ها آن را هزينه كند.[15]
را به تهيدستان مكه و مدينه اختصاص داد و اين كار به طور مستمر تا يك سال ادامه يافت.[12] از همين رو، او را مغيث الحرم لقب دادند.[13] بر پايه گزارشي ضعيف، ابونصر اين كار را به فرمان سلطان ملكشاه سلجوقي (م.485ق.) پسر آلب ارسلان و براي اداي نذر وي انجام داده است.[14] گفته شده اين دارايي متعلق به سلطان ملكشاه بود كه نذر داشت تا پس از نجات از حبس و دشواري‌ها آن را هزينه كند.[15]
منابع
اتحاف الوري باخبار ام القري: عمر بن محمد بن فهد (م.885ق.)، به كوشش فهيم محمد، مكه، جامعة ام القري، 1404ق؛ اخبار مكة و ما جاء فيها من الآثار: الازرقي (م.248ق.)، به كوشش رشدي الصالح، مكه، دار الثقافه، 1403ق؛ تاريخ دولت آل سلجوق: عماد الدين محمد بن محمد الاصفهاني (م.597ق.)، بيروت، دار الآفاق الجديده، 1980م؛ التاريخ القويم: محمد طاهر الكردي، بيروت، دار الخضر، 1420ق؛ تاريخ مكه: احمد السباعي (م.1404ق.)، به كوشش رسول جعفريان، تهران، مشعر، 1385ش؛ تحصيل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م.1321ق.، به كوشش ابن دهيش، مكه، مكتبة الاسدي، 1424ق؛ التحفة اللطيفه: شمس الدين السخاوي (م.902ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه، 1993م؛ شفاء الغرام: محمد الفأسي (م.832ق.)، ترجمه: محمد مقدس، تهران، مشعر، 1386ش؛ العقد الثمين في تاريخ البلد الامين: محمد الفأسي (م.832ق.)، به كوشش محمد حامد، بيروت، الرساله، 1406ق؛ مرآة الحرمين: ابراهيم رفعت پاشا (م.1353ق.)، بيروت، دار المعرفه، 1327ق؛ ميقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت.
هاشم مالكي
[1]. العقد الثمين، ج3، ص261؛ التحفة اللطيفه، ج1، ص254.
[2]. اتحاف الوري، ج2، ص475؛ مرآة الحرمين، ج1، ص283.
[3]. العقد الثمين، ج3، ص261.
[4]. ميقات حج، ش57، ص78، « تاريخ حج‌گزاري».
[5]. شفاء الغرام، ج1، ص231؛ مرآة الحرمين، ج1، ص283؛ التاريخ القويم، ج2، ص557.
[6]. اخبار مكه، ج1، ص258؛ تاريخ مكه، ص278.
[7]. العقد الثمين، ج3، ص261-262؛ اتحاف الوري، ج2، ص476؛ تحصيل المرام، ج1، ص474.
[8]. العقد الثمين، ج3، ص261؛ اتحاف الوري، ج2، ص475.
[9]. العقد الثمين، ج3، ص261؛ اتحاف الوري، ج2، ص475.
[10]. العقد الثمين، ج3، ص261؛ اتحاف الوري، ج2، ص475.
[11]. العقد الثمين، ج3، ص261؛ اتحاف الوري، ج2، ص475.
[12]. العقد الثمين، ج3، ص263؛ اتحاف الوري، ج2، ص476.
[13]. اتحاف الوري، ج2، ص475.
[14]. تاريخ آل سلجوق، ص46-75.
[15]. اتحاف الوري، ج2، ص476.
ابراهيم بن محمد استرآبادي