از ماه رمضان تا حضور در حج

به نظر آیت‌الله جوادی آملی، تمامی عبادات، یک راز مشترک و یک راز ویژه در خود دارند؛ هرکس بتواند این رازها را درک کند، می‌تواند حقیقت حج را نیز دریابد. عظمت حج در دعاهای ماه مبارک رمضان کاملاً مشهود است. گویی خداوند متعال می‌خواهد ضیافت خود را در طول چند ماه تکمیل کند؛ از ماه رمضان، که آغاز این میهمانی الهی است، تا ذی‌الحجه، که پایان ماه‌های حج به شمار می‌آید.

همان‌گونه که روزه، میهمانی خداوند است، حج نیز ضیافت الهی محسوب می‌شود و حاجیان، مهمانان خداوند رحمان هستند. این تعبیر از روایات برگرفته شده است (بحارالانوار، ج96، ص34).

یکی از دعاهای برجسته ماه رمضان، درخواست حج است؛ آن هم حجی پی‌درپی: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ؛ یعنی خدایا، زیارت خانه‌ات و انجام مناسک حج را در این سال و هر سال نصیبم فرما». این دعا، دعای فرد روزه‌داری است که در ماه رمضان، به عنوان مهمان خداوند، از او حاجت می‌طلبد.
 

دو مرحله ضیافت الهی

ضیافت الهی دو مرحله دارد: اول: میزبان (خداوند) از مهمانان خود می‌خواهد که حاجتشان را طلب کنند و دوم میزبان آنچه را که مهمان طلب کرده، به او عطا می‌کند.

در ماه رمضان، خداوند از بندگانش می‌خواهد که از او حج طلب کنند. اما در مناسک حج، دیگر سخن از درخواست نیست، بلکه زمان اجابت و عطای الهی است. در آنجا حاجیان چیزی نمی‌طلبند، بلکه عطاها را دریافت می‌کنند. هرچند در هر مرحله‌ای از عطا، نوعی طلب نهفته است، اما حقیقت حج، اجابت وعده‌های خداوند است.

در مرحله‌ای دیگر از این ضیافت الهی، در ماه مبارک رمضان، به ما دستور داده شده است که زیارت بیت‌الله الحرام، حرمین شریفین و اعتاب مقدس را از خداوند درخواست کنیم. از آنجا که ولایت، یکی از ارکان اصلی حج است، در دعاها نیز همواره در کنار حج ذکر شده است.

امام سجاد (علیه‌السلام) در دعای ابوحمزه ثمالی خود چنین عرض می‌کند: «و لا تخلنی من تلک المواقف الکریمة و المشاهد الشریفة؛ خدایا، مبادا جای من در آن موقف‌های کریمانه و مشاهد شریف خالی باشد.
 

رسم اختصاصی ضیافت الهی

در مهمانی‌های دنیوی، رسم نیست که میزبان از مهمان بخواهد چیزی از او طلب کند؛ مهمان، هر آنچه که بر سفره قرار داده شده است، می‌پذیرد. اما در ضیافت‌های الهی و معنوی، میزبان که خودِ خداوند است، از مهمانانش می‌خواهد که حاجات خود را بیان کنند و وعده می‌دهد که آن‌ها را برآورده سازد. با این حال، خود او نیز به بندگانش توصیه می‌کند که چه چیزهایی را طلب کنند؛ از جمله زیارت خانه خدا، حرم رسول خدا (ص) و مشاهد مشرفه. این همان کیفیت ضیافت ماه رمضان است که انسان را آماده می‌سازد تا در ضیافت حج حضور یابد و از برکات آن بهره‌مند شود.