بایدها و نبایدهای تغذیه در سفر حج

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، تغذیه یکی از موضوعات دارای اهمیت در سفر به ویژه سفر‌های طولانی مدت مانند حج است که با رعایت این مهم می‌توان این سفر را به خوبی و خوشی به پایان رساند.

با توجه به طولانی مدت بودن این سفر، رعایت مسائل تغذیه‌ای برای زائران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و پیروی از برنامه غذایی متنوع و متعادل و مصرف همه گروه‌های غذایی می‌تواند سلامت آن‌ها را تضمین کند.

با توجه به اهمیت این موضوع خبرنگار ایرنا زنجان، با سعیده محمدی سرپرست واحد بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زنجان گفت و گو کرده است.

*زائران حج با چه چالش‌های تغذیه‌ای مواجه می‌شوند؟

یکی از موارد مهم، بروز یبوست و کمبود فیبر برای زائرین سفر حج است، کاهش مصرف سبزیجات و نان‌های سبوس دار به دلیل تغییر رژیم غذایی، همراه با کم تحرکی و کم آبی، خطر یبوست را افزایش می‌دهد و مصرف موز نارس نیز این مشکل را تشدید می‌کند.

برای رفع این مشکل نوشیدن روزانه حداقل سه لیتر آب، مصرف خیسانده آلو و انجیر قبل از خواب و همچنین استفاده از میوه‌های پرآب مانند هندوانه و پرتقال توصیه می‌شود.

از دیگر چالش‌ها تغذیه‌ای می‌توان به گرمازدگی و کم آبی اشاره کرد که دمای بالا و فعالیت فیزیکی سنگین در حج به تعریق شدید و از دست رفتن الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم و منیزیم) منجر می‌شود.

همچنین سردرد، سرگیجه و کاهش ادرار از علائم گرمازدگی است که باید به آن‌ها توجه داشت.

نوشیدن شربت‌های طبیعی مانند خاکشیر، تخم شربتی یا عرق نعنا با عسل این مشکل را برطرف می‌کند و در مقابل باید از نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای پررنگ و نوشابه‌های گازدار دوری کرد.

همچنین مسمومیت غذایی نیز می‌تواند چالش دیگری برای زائران ایجاد کند به این دلیل که نگهداری غذا در اتاق به دلیل گرمای عربستان و مصرف خوراکی‌های فاسد شده، خطر مسمومیت را افزایش می‌دهد.

خصوص هم اجتناب از مصرف غذا‌های بیرون از کاروان، همراه داشتن تنقلات غیر فاسد شدنی مانند مغز‌های خام و میوه‌های خشک مشکل را کاهش می‌دهد.


*در خصوص اصول کلی تغذیه سالم در حج توضیح دهید.

کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند تغذیه در سفر معنوی حج، وعده‌های غذایی سبک و پرانرژی باشد یعنی برای صبحانه نان سبوس دار، پنیر کم چرب، گردو و خرما و برای ناهار و شام غذا‌های هضم عالی مانند حلیم گندم، برنج کته با گوشت کم چرب و سوپ جو و برای میان وعده بادام، پسته و کشمش برای تأمین انرژی فوری مد نظر قرار گیرد.

از طرفی باید از پرخوری و درهم خوری و مصرف همزمان چند نوع غذا (مانند مخلوط کردن ماست با غذا) اجتناب کرد چرا که هضم را مختل می‌کند و موجب سنگینی معده نیز می‌شود.

مصرف میوه و سبزیجات و شستشوی کامل میوه‌ها حتی اگر در بسته‌بندی باشد مورد توجه قرار گیرد و از مصرف میوه‌های نارس (مانند موز کال) به دلیل ایجاد حساسیت و یبوست اجتناب کرد.

*تغذیه گروه‌های خاص در حج چگونه باید باشد؟

در سفر حج گروه‌های خاص نیز باید به تغذیه خود توجه داشته باشند، بنابراین بیماران دیابتی از نوشابه‌های صنعتی، آبمیوه‌های شیرین و مواد قندی، همراه داشتن مواد قندی سریع جذب (مانند آب نبات) برای پیشگیری از افت قند خون پرهیز کرده و از غذا‌های رژیمی کم کربوهیدرات استفاده کنند.

بیماران کلیوی و دارای فشار خون هم در مصرف پتاسیم (میوه‌های پرپتاسیم مانند موز به خصوص بیماران کلیوی) و نمک محدودیت قائل شوند و از غذا‌های کنسروی، ترشیجات و آجیل شور صرف نظر کنند.


سالمندان هم برای نوشیدن آب حتی در صورت نداشتن احساس تشنگی و کاهش مصرف گوشت به یک وعده در روز برای جلوگیری از خستگی گوارشی اقدام کنند.


* زائرین برای پیشگیری از بیماری چه نکات بهداشتی را مورد توجه قرار دهند؟

توصیه می‌شود زائرین شستن دست‌ها با آب و صابون قبل و پس از غذا، همراه داشتن بطری آب شخصی و اجتناب از نوشیدن آب با لیوان‌های عمومی و نگهداری دارو‌ها در دمای مناسب (به ویژه دارو‌های یخچالی) را مد نظر قرار دهند.


همچنین تغذیه در روز‌های خاص (مانند وقوف در عرفات)، استفاده از خوراکی‌های فشرده و پرانرژی مانند خرما، انجیر خشک و بار‌های غلات خانگی، اجتناب از مصرف غذا‌های سنگین و چرب برای جلوگیری از خواب آلودگی و تقسیم وعده‌های غذایی به پنج تا ۶ مرتبه در روز با حجم کم را مورد توجه قرار دهند.

زائران در این ایام، انتخاب مواد غذایی دیرفاسد، همراه بردن آجیل خام (بادام، فندق و پسته) در بسته‌بندی‌های کوچک، استفاده از میوه‌های خشک بدون شکر افزوده مانند زردآلو، آلو سیاه، پرهیز از مصرف غذا‌های خیابانی مانند شاورما و فالوده، انتخاب رستوران‌های دارای مجوز بهداشتی، ترجیح غذا‌های پخته شده تازه و اجتناب از سالاد‌های آماده و سس‌های مایونز در مکان‌های عمومی را مد نظر داشته باشند.

همچنین خواب ناکافی باعث افزایش اشتها به قند و چربی می‌شود، زائران باید ۶ تا هفت ساعت خواب شبانه داشته باشند که مصرف شیر گرم با زردچوبه قبل از خواب برای بهبود کیفیت خواب و کاهش التهاب مفاصل و پرهیز از مصرف کافئین پس از غروب آفتاب توصیه می‌شود.

مکمل‌های غذایی، پروبیوتیک‌ها، مولتی ویتأمین، قرص زینک و پودر ORS برای پیشگیری از کم آبی توصیه می‌شود.


*سخن پایانی در خصوص تغذیه حجاج:

زائران برای جلوگیری از استرس و پرخوری عصبی، آدامس بدون قند یا دمنوش بابونه به همراه داشته باشند و همچنین از پیروی کورکورانه از رژیم غذایی دیگران (مثلاً مصرف بی‌رویه خرما به دلیل توصیه اطرافیان) پرهیز کرده و دیگران را به اشتراک‌گذاری غذای سالم و تهیه تنقلات مفید مانند نان و پنیر به جای شیرینی‌های صنعتی تشویق کنند.

در نهایت اینکه تغذیه در سفر حج، هنر تعادل بین تأمین انرژی، پیشگیری از بیماری‌ها و احترام به محدودیت‌های جسمانی است که زائران با برنامه‌ریزی دقیق و آگاهی از اصول علمی می‌توانند این سفر روحانی را با حداقل چالش‌های سلامتی به پایان برسانند.