با اتوبوس تا خانه خدا؛ همه چیز درباره شبکه اتوبوسرانی حجاج ایرانی
فاصله هتل‌های مکه تا مسجدالحرام، عزیمت به حرم را برای زائران دشوار می‌کند؛ اما شبکه اتوبوسرانی یا «ستاد نقل درون شهری» این مشکل را تا حد زیادی برای زائران حل کرده است.
آقای مهدی فرجی، مسئول نقل درون شهری مکه در گفت و گو با پایگاه اطلاعرسانی حج، جزئیات این شبکه را تشریح کرده و توضیح داده که هر گروه از زائران با توجه به محل هتلشان در مکه، از چه اتوبوسی می‌توانند استفاده کنند.
به گفته او، خدمات حمل و نقل درون شهری شبانه روزی فعال است و برای نظارت بر اجرای این خدمات، همکاران ستاد نقل درون شهری در ایستگاه‌هایی که مختص کشورمان است، حضور دارند و علاوه بر انجام وظایف خودشان در ایستگاه، به راهنمائی زائران نیز می پردازند.
در ادامه، این گفت و گو را می‌خوانید.
- با توجه به فاصله بسیاری از هتل‌های محل استقرار زائران ایرانی، چه تمهیداتی برای حمل و نقل درون شهری حجاج کشورمان در مکه مکرمه اندیشیده شده است؟
یکی از بزرگترین شبکه‌های حمل و نقل درون شهری در مکه مکرمه، متعلق به حجاج ایرانی است. جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که سال ۸۱ شبکه حمل و نقل درون شهری را در مکه راه اندازی کرد و تعداد زیادی از اتوبوسهای عربستانی که در اجاره سازمان حج و زیارت ایران است، در خطوط مختلف به حجاج ایرانی خدمت ارائه می دهند.
به دلیل موقعیت قرارگیری ایستگاه‌های نقل یا پارکینگ‌های اتوبوس در اطراف حرم، انتقال زائران به حرم به دو شکل انجام می گردد: برخی زائران طی دو مرحله سوار و پیاده شدن، از اتوبوس به نزدیکترین نقطه ایستگاه حرم منتقل و وارد صحن مسجدالحرام می شوند و برخی دیگر طی یک مرحله به پارکینگ ها و ایستگاه‌های اطراف حرم منتقل و سپس باطی کردن مسافتی وارد صحن های مسجدالحرام خواهند شد.
حجاج ایرانی ساکن در خیابان های عزیزیه شمالی و جنوبی براساس تقسیم بندی کشور میزبان، ابتدا از هتل های محل اقامت خود با اتوبوسهای مربوط به کشورمان به ایستگاه جمرات منتقل و پس از پیاده شدن، توسط اتوبوسهای گردشی عمومی که زائرین همه کشورها از آن استفاده می کنند، به ایستگاه باب علی منتقل و از آنجا وارد صحن مسجدالحرام می شوند. زائرینی که در منطقه محبس الجن اسکان دارند نیز از همان محل هتل‌های خود توسط همین اتوبوس های گردشی طی یک مرحله به حرم مشرف می شوند.
زائران ساکن در خیابان منصور هم طی دو مرحله ابتدا به ایستگاه کدی منتقل و سپس با اتوبوس های عمومی به ایستگاه باب ملک رفته و از آنجا به مسجدالحرام مشرف می شوند. زائرین ساکن در خیابان اجیاد با اتوبوس های خاص کشورمان به ایستگاه اجیاد و زائرین ساکن در خیابان مسجدالحرام و معابده نیز مستقیما با اتوبوسهای کشورمان به ایستگاه غزه رفته و از آنجا به مسجدالحرام مشرف می شوند.
زائران ساکن در هتل بونسیانا در خیابان ام القرا هم به دلیل نردیکی این هتل به مسجدالحرام، پیاده به حرم مشرف می شوند.
- شبکه حمل و نقل حجاج ایران با چه تعداد اتوبوس پشتیبانی می‌شود؟
در گذشته به دلیل پراکندگی جغرافیایی و تعدد هتل‌های مکه مکرمه گاهی در ایام ازدحام و شلوغی زائر در مکه، حدود 600 دستگاه اتوبوس به زائرین خدمات رسانی می کردند. اما در حال حاضر با توجه به تدبیر انجام شده و نزدیک و متراکم‌تر شدن مناطق اسکان حجاج و هتل های مکه مکرمه، این تعداد به حدود یک سوم تقلیل یافته است.
نکته ای که بیان آن ضروری است، این که با توجه به محدودیت فضای مکه، تمرکز جمعیت در ایام حج و همچنین محدودیت فضای پارکینگ‌های اطراف مسجد الحرام، امکان اجاره و در اختیار قرار گرفتن اتوبوس به تعداد زائر برای هیچ کشوری میسر نیست و از طرفی دستورالعمل ها و تعلیمات کشور میزبان نیز سهمیه مشخصی را برای اجاره اتوبوس برای کشورها تعیین کرده است. از این رو در ایام پیک جمعیتی و شلوغی زائر در مکه، سرانه صندلی برای زائرین کشورمان گاه به یک صندلی به ازای هر 4 یا 5 نفر خواهد رسید.
- فاصله زمانی حرکت اتوبوسها چقدر است؟
حرکت اتوبوس ها از مقابل هتل ها با سوار و پیاده کردن حجاج آغاز و پس از ورود به ایستگاه نیز پس از تکمیل و کامل شدن ظرفیت اتوبوس حرکت خواهد کرد.
- این سامانه چه بازخوردهایی از طرف زائران ایرانی داشته است؟
زائران بسیار راضی هستند، چون با توجه به دور بودن هتل‌ها و زمان زیاد حضور در مکه، این اتوبوسها امکان بسیار خوبی است. در گذشته میزان حضور زائرین ایرانی در مسجد الحرام کم بود، اما از سال ۸۱ که این خطوط اتوبوسرانی راه‌اندازی شده، سهولت بیشتری برای حضور زائرین فراهم شده و جمعیت قابل ملاحظه‌ای از زائرین ایرانی را در نمازهای پنجگانه در مسجد الحرام می‌توانیم مشاهده کنیم.
روشن است که با توجه به گرانی حمل و نقل عربستان، استفاده از آن برای زائران مقرون به صرفه نیست، ولی این تسهیل که البته پولش هم از زائر گرفته می‌شود، کاملاً به صرفه است. سرانه حمل و نقل هر زائر در مکه، حدوداً ۱۰۰ ریال سعودی است که با احتساب حدود ۳۰ روز حضور در مکه، تقریباً روزی ۳ تا 4 ریال هزینه دارد که هزینه قابل توجهی نیست و اگر زائری روزی دو مرتبه به حرم برود، عملاً با هزینه ناچیزی چهار بار از اتوبوس در رفت و برگشت استفاده می کند.
- گزینه دیگر برای زائران چیست؟
امسال سومین سالی است که خود عربستان سعودی خطوط اتوبوسرانی ایجاد کرده که معروف است به «حافلات مکه» و رایگان است. زائرین اگر مسیرهایشان با این اتوبوسها تطابق داشته باشد، می‌توانند از آن هم استفاده کنند و محدودیتی ندارد.
یکی از تعلیماتی که مدیران کاروان‌ها باید به حجاج بدهند، همین است که ایستگاه‌های اتوبوس حافلات مکه که اتفاقاً در نزدیکی محل اقامت حجاج وجود دارد را شناسائی و شماره مسیر مناسب برای انتقال زائران به حرم را به زائران داده و آنها را راهنمایی کنند تا از این اتوبوس ها نیز استفاده و با سهولت به مسجدالحرام تردد کنند.
- غیر از اتوبوسهای ایران، نقل حافلات مکه و تاکسی‌های عبوری که قاعدتاً هزینه‌شان بالاست، گزینه دیگری برای رفت و آمد هست؟
دو سه سالی است که تاکسی اینترنتی هم در عربستان راه‌اندازی شده که هزینه‌اش از تاکسی عبوری پایین تر است و اگر افراد وارد باشند، می‌توانند از آن استفاده کنند و به خصوص اگر چند نفر با هم باشند، هزینه‌شان کمتر است.
- آیا اطلاعات خطوط اتوبوسرانی به زائران داده می شود؟
در کارت شناسایی که در ایران برای هر زائری صادر می‌شود، نام و شماره تلفن مدیر و معاون کاروان و نام هتل در مدینه و مکه درج شده و خط اتوبوسرانی هم که در مکه باید سوار شود، هست. این اطلاع رسانی، پیوست لازم آن سیستم حمل و نقل است. از این رو زائران حتماً باید کارت شناسایی که سازمان حج در اختیار آنها قرارداده و مشخصات خط و ایستگاه را دارد، همیشه همراه داشته باشند.
علاوه بر این، زائران حتی درباره این که در زیارت دوره سوار چه اتوبوسی باید بشوند، از ایران گروه بندی و آموزش داده می شوند که مثلاً این لیست سوار اتوبوس شماره ۱ می‌شود. به این ترتیب، اتوبوس هر گروه معلوم است و سوار آن می شوند. از این طریق افراد همدیگر را می‌شناسند و می‌دانند فرد کنار دستشان کیست و اگر نیامد، اطلاع می دهند. از ایران این آموزش‌ها داده می شود و حتی گفته می شود که شماره خط اتوبوس نقل درون شهری هر شخص در مکه چیست.
- آیا به زائران درباره نحوه استفاده از این اتوبوسها اطلاع رسانی و آموزش لازم داده می شود؟
آموزش به زائران درخصوص نقل درون شهری در جلسات آموزشی زائران در ایران آغاز می شود و پس از ورود زائرین به مکه نیز با توجه به اینکه زائرین عزیز به صورت روزمره با خدمات نقل به حرم سروکار دارند، متناسب با ضرورت و درصورت نیاز براساس اطلاعیه و اگاهی بخشی هایی که واحد نقل درون شهری به مدیران مجموعه و کاروان ارائه می نماید، در نهایت از این آخرین اطلاعات جدید و مورد نیاز استفاده خواهند کرد.
- آیا در میانه مسیر و ایستگاه ها و پایانه ها افرادی برای راهنمایی حجاج ایرانی هستند؟
خدمات حمل و نقل درون شهری به صورت شبانه روزی فعال بوده و برای نظارت بر اجرای این خدمات و همچنین اجرای صحیح شرکت های طرف قرارداد، همکاران ستاد نقل درون شهری در ایستگاه‌هایی که مختص کشورمان است، حضور داشته و علاوه بر انجام وظایف محوله در ایستگاه، به راهنمائی زائران نیز می پردازند. این همکاران 6 تا 8 ساعت مداوم در شیفت هایی که برایشان تعریف شده آماده خدمات رسانی هستند.
البته شبانه روزی بودن خدمات به معنای بی وقفه بودن آن نیست. اتوبوس ها هنگام اذان تا بعد از برگزاری نماز در مسجدالحرام از حرکت متوقف خواهند شد. همین طور زمانی که رانندگان شرکت‌ها تعویض شیفت می‌شوند هم خدمات با وقفه کوتاهی همراه می‌شود. اما همکاران واحد نقل درون شهری ۲۴ ساعته در ایستگاه‌ها حضور دارند.
