میقات
میقات محلی را گویند که احرام از آنجا بسته می شود.
محلی را که احرام از آنجا بسته می شود میقات گویند و معانی آن بسیار است. میقات اسم زمان است که بر مکان اطلاق شده است و این یعنی مکان و نیز زمان. یعنی که در مکان نیز حرکت یعنی که سکون هرگز. یعنی که حج همه اش حرکت است.
میقات‌های پنج‌گانه
میقات حج، به محل اِحرام بستن حج‌گزاران یا عمره‌گزاران گفته می‌شود. به گفته فقیهان، میقات و محل مُحرِم شدن کسی که می‌خواهد حج تمتع انجام دهد، خود مکه است، اما برای انجام عمره تمتع باید از یکی از این پنج میقات احرام بست و به سمت مکه حرکت کرد: ۱. مسجد شجره ۲. جُحْفَه، ۳. وادی عَقیق ۴. قَرْنُ الْمَنازِل ۵. یلَمْلَم.
همچنین میقات عمره مفرده برای کسانی که داخل مکه‌اند، اَدْنَی الْحِلّ (اولین نقطه‌ای که جزو حرم نیست) می‌باشد، ولی چنین فردی بهتر است در مسجد تَنْعیم یا حُدَیبِیة و یا جِعْرانَة محرم شود. در حج اِفراد یا قِران نیز که وظیفه حُجّاج اطراف مکه است، باید از محل سکونت، مُحرِم شد.
جایگاه و مفهوم‌شناسی
میقات دربحث حج، به محل احرام بستن حج‌گزاران یا عمره‌گزاران گفته می‌شود. واژه «میقات» بر وزن «مِفْعال»، در اصل «مِوْقاتْ» بوده و واو آن تبدیل به یاء شده است. در اینکه «میقات» اسم آلت است (به معنای چیزی که با آن زمان یا مکان را مشخص می‌کنند) یا اسم زمان و مکان (به معنای خود زمان یا مکان)، اختلاف نظر است. سلطان العلماء از فقیهان شیعه آن را مانند «مفتاح» اسم آلت دانسته، ولی طُریحی و ابن منظور آن را اسم زمان و مکان می‌دانند.
اقسام میقات
با توجه به مفهوم میقات، برای آن دو قسم بیان نموده‌اند؛ میقات زمانی و میقات مکانی.
میقات زمانی که به زمان اِحرام بستن برای اعمال حج و عمره اطلاق شده است؛ یعنی ماه‌های شوال، ذیقعده و نُه روز اول ذیحجه.
میقات مکانی که به مکان اِحرام بستن برای اعمال حج و عمره اطلاق شده و برای آن دو قسم بیان کرده‌اند: اَدْنَی الْحِلّ و میقات‌های پنج‌گانه.
اَدْنَی الْحِلّ
سید یزدی در کتاب عروة الوثقی می‌نویسد: کسی که داخل مکه است و می‌خواهد عمره مفرده به جا آورد، باید از حرم مکه خارج شده و در نزدیکترین نقطه‌ای که جزو حرم نیست مُحرِم گردد. چنین مکانی را اَدْنَی الْحِلّ می‌گویند. البته بهتر است اِحرام وی در یکی از سه میقات زیر باشد:
مسجد تَنْعیم: نزدیکترین میقات برای مردم مکه و زائران خانه خدا که امروز متصل به شهر شده است.
حُدَیبِیة: روستایی در یک منزلی (حدود ۲۴کیلومتری) مکه، که نام آن برگرفته از چاه حدیبیه در آن منطقه است.
جِعْرانَة: مکانی در شمال شرقی مکه و در مسیر طائف است، که تا مسجد الحرام حدود ۲۹ کیلومتر فاصله دارد.
میقات‌های پنج‌گانه
به گفته فقیهان، حج‌گزار در حج اِفراد یا قِران باید از محل سکونتش مُحرِم شود.یادداشت در حج تمتع نیز، باید در مکه مُحرم شد. اما برای انجام عمره تمتع لازم است در یکی از میقات‌های پنج‌گانه زیر مُحرم گردید:
امام صادق(ع) فرمود: «مُحرِم شدن، از مواقیت پنج‌گانه‌ای است که رسول خدا(ص) آن را معین نمود... پیامبر برای اهل مدینه و کسانی که از آنجا به مکه می‌روند، مسجد شجره و برای آنان که از شامات می‌آیند جحفه و برای اهل نجد و عراق وادی عقیق و برای اهل طائف و آنانی که از آن مسیر عبور می‌کنند قرن المنازل و برای اهل یمن و عبور کنندگان از آن مسیر، یلملم را میقات قرار داد... کسی که قصد خانه خدا را دارد، نباید از غیر این میقات‌ها عبور کند.
مسجد شَجَرِه
مسجد شجره یا ذوالحُلَیفَه که در ۱۰ کیلومتری مدینه قرار دارد، میقاتی است که در روایات برای کسانی که از سمت مدینه به سوی خانه خدا می‌روند، تعیین است.
نمایی کلی از مسجد شجره (ذوالحُلَیفَه)
جُحْفَه
جُحفه میقاتی است که برای اهل مصر و شامات و عبور کنندگان از آن مسیر تعیین شده است. به گفته یاقوت حموی این منطقه در نزدیکی غدیر خم قرار داشته و فاصله آن تا مکه ۱۸۹ کیلومتر ذکر شده است.
وادی عَقیق
در روایات، میقات اهل عراق و کسانی که از آن مسیر راهی مکه می‌شوند وادی عقیق یا ذات عِرق تعیین شده است. این منطقه بین نجد و تهامه قرار داشته و در انتهای آن کوه «عِرْق» واقع است. ذات عرق تا مکه حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد.
قَرنُ المنازل
قَرْنُ الْمَنازل یا «اَلسیلُ الکَبیر» میقاتی برای اهل یمن، نجد، طائف و کسانی است که از این مسیر به سوی مکه می‌روند و فاصله آن تا مکه ۸۰ کیلومتر ذکر شده است.
یلَمْلَمْ
یلملم میقاتی است که در روایات برای أهل یمن و کسانی که از آن طریق عبور می‌کنند تعیین شده است. این میقات در جنوب شهر مکه واقع شده و حدود ۱۰۰ کیلومتر با آن فاصله دارد.
