ناودان طلا
ناودان طلا که روی بام کعبه به سمت درون حجر اسماعیل نصب شده مورد علاقه خاص مردم است. این علاقه به ویژه در وقت آمدن نزولات آسمانی و در حالی که باران از آنجا به داخل حجر می ریزد، آشکار می‌شود.
ناودان طلا یا ناودان رحمت، ناودانی از جنس طلا بر بالای دیوار شمالی کعبه که آب باران یا شستشوی سقف را به محوطه حِجر اسماعیل می‌ریزد. امامان شیعه به دعا زیر این ناودان توصیه کرده و آن را مستجاب دانسته‌اند. نقل شده است که امام صادق(ع) برای شفای بیماری، سفارش کرد که آب ناودان را برای او ببرند.
زمان ساخت این ناودان پنج سال پیش از بعثت پیامبر اسلام است. در آن زمان قریش کعبه را بازسازی کرده و برای نخستین بار برای کعبه سقفی بنا کردند و ناودانی نیز برای آن ساختند. ولید بن عبدالملک نخستین کسی بود که از طلا در ساخت ناودان استفاده کرد. ناودان فعلی در سال ۱۴۱۷ق، در دوران مَلِک فهد، ساخته شده و شبیه ناودان دوره عثمانی است.
معرفی
ناودان طلا (به عربی: المیزاب الذهبی)؛ ناودانی است که بر بالای دیوار شمالی کعبه قرار داشته و به «ناودان رحمت» شهرت دارد.[1] آبی که هنگام باریدن باران یا شستن، بر روی کعبه جمع می‌شود، بوسیله این ناودان، تخلیه می‌گردد.[2] این ناودان در سمت حِجْر اسماعیل قرار داشته[3] و آبی که از آن خارج می‌شود، در محوطه حجر اسماعیل می‌ریزد.
ولید بن عبدالملک از حاکمان بنی‌امیه، دستور داد ناودان کعبه را با ورق‌هایی از طلا، زینت دهند. مردم از دیدن این ناودان طلایی به وجد آمده و آن‌را «ناودان طلا» خواندند و این نام برای آن شایع شد. [4]
امروزه در ساخت این ناودان، طلای بسیاری استفاده شده، نقره و چوب نیز در ساخت آن به کار رفته است.[5] نمای داخلی این ناودان، از نقره است. [6]
تاریخچه
پنج سال پیش از بعثت پیامبر اسلام، در مکه، سیلی جاری شد و کعبه ویران گردید.[7] کعبه تا پیش از آن، دارای سقف نبود.[8] پس از سیل و خرابی کعبه، قریش به بازسازی آن همت گمارد و سقفی برای کعبه بنا کرده و ناودانی نیز برای آن ساختند.[9] این، اولین ناودان برای کعبه بود. [10]
حاکمان مختلف، تغییراتی در این ناودان به‌وجود آوردند تا اینکه ولید بن عبدالملک از حاکمان بنی‌امیه، سی هزار قطعه طلا برای طلاکوب کردن درب خانه خدا و ناودان طلا اختصاص داد. ولید، اولین فردی بود که در ناودان کعبه از طلا استفاده کرد. [11]
پس از او، حاکمان بسیاری به بازسازی و تعویض ناودان دست زدند.[12] در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید پادشاه عثمانی، ناودانی از طلا برای کعبه ساخت.[13] در سال ۱۴۱۷ق، در دوران مَلِک فهد بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی، مسجد الحرام بازسازی شد.[14] در این بازسازی، ناودانی شبیه ناودان دوران سلطان عبدالمجید، ساخته و بر کعبه نصب گردید. این ناودان از استحکام بیشتری برخوردار بوده و تا امروز بر روی کعبه نصب است.
دعا و نماز زیر ناودان کعبه
در روایات در مورد ناودان کعبه، توصیه‌هایی ذکر شده است:
امام رضا(ع) در روایتی سفارش کرده که مسلمانان زیر ناودان کعبه رفته و در آنجا بسیار دعا کنند. [15]
زیر ناودان را مقام (جایگاه) جبرئیل دانسته‌اند؛ زیرا جبرئیل از این مکان، اجازه حضور از پیامبر اسلام می‌گرفت و به همین جهت دعا در اینجا قبول می‌شود. [16]
امام موسی کاظم(ع) از پدرش امام صادق(ع) نقل کرده وقتی به ناودان می‌رسید، چنین دعا می‌کرد: اللَّهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِک».[17]
امام صادق(ع) در زیر ناودان نشسته، دست‌ها را بلند کرده و چنین دعا می‌کرد: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ ضَعْفِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی اللَّهُمَّ أَنْزِلْ عَلَیَّ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَدْرِرْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ، اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ، وَ لَا تَقْتُرْ عَلَیَّ، اللَّهُمَّ ارْحَمْنِی وَ لَا تُعَذِّبْنِی، ارْضَ عَنِّی وَ لَا تَسْخَطْ عَلَیَّ، إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ».[18]
امام صادق(ع) برای شفای بیماری، سفارش کرد که آبی که از ناودان طلا جاری می‌شود، برای او ببرند.[19]
پانویس:
- غفاری، راهنمای حرمین شریفین، ۱۳۷۰ش، ص۱۷۸.
- میزاب الکعبة المشرفة» سایت بوابة الحرمین الشریفین.
- میزاب الکعبة المشرفة»، سایت الیوم السابع.
- صبری باشا،موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۲، ص۶۷۵.
- میزاب الکعبة المشرفة» سایت بوابة الحرمین الشریفین.
- میزاب الکعبة المشرفة»، سایت الرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۴۵.
- قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۷۸.
- جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۴۶.
- قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۷۸.
- میزاب الکعبة المشرفة» سایت بوابة الحرمین الشریفین.
- صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۲، ص۶۷۵.
- غفاری، راهنمای حرمین شریفین، ۱۳۷۰ش، ص۱۷۸- ۱۷۹.
- میزاب الکعبة المشرفة» سایت بوابة الحرمین الشریفین.
- امام رضا، الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ۱۴۰۶ق، ص۲۲۲.
- کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۵۲.
- کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۷.
- علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۱۹۹.
- برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۵۷۴.
منابع:
- امام رضا(ع)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، مشهد، مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- برقی، ابوجعفر احمد بن محمد، المحاسن، محقق: جلال‌الدین محدث، قم، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ترجمه: ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالغزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ٢٠٠٤م.
- غفاری، ابراهیم، راهنمای حرمین شریفین، بی‌جا، اسوه، ۱۳۷۰ش.
- فرطوسی، صلاح مهدی، «تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)»، ترجمه حسین طه نیا، مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، «زیارتگاه‌های عراق»، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قم، الهادی، ۱۳۸۱ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- میزاب الکعبة المشرفة، سایت الیوم السابع، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آگوست ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
- میزاب الکعبة المشرفة، سایت الرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام و المسجد النبوی، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
- میزاب الکعبة المشرفة سایت بوابة الحرمین الشریفین، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
