فخ در مکه؛ قتلگاهی که پیامبر در آنجا نماز خواند و گریست
در ورودیِ مکه یک تپه سنگی وجود دارد که یک چهاردیواری سنگیِ مخروبه آن را احاطه کرده است. اینجا قبرستان است؛ یک قبرستان بی‌نام و نشان دیگر در سرزمین حجاز که مدفن شهدای بزرگی است که پیامبر(ص) یک قرن پیشتر، خبر از شهادت آنها داده بود؛ مدفن شهدای فخ !
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، یکی از اماکن مهم و تاریخی مکه، مدفن شهدای فخ است. این شهدا که اطلاعات کمی از آنها در تاریخ وجود دارد، از نوادگان امام حسن(ع) و مورد تمجید امامان زمان خود بودند.
در ورودیِ شمالی شهر مکه در خیابان شهدا ( در چهار کیلومتری مسجدالحرام) و در مسیر خیابان تنعیم به طرف راه جده، در یک خیابان فرعی به یک تپه سنگی بر می‌خوریم که یک چهار دیوار سنگی در حال خراب شدن آن را احاطه کرده است. تعدادی از سنگ‌هایی که به شکل عمودی روی زمین قرار دارد نشان می‌دهد که اینجا قبرستان بوده است. این مکان مدفن شهدای فخ است که به مرور زمان رو به ویرانی رفته و اطراف آن خیابان و ساختمان احداث شده است. تمام آن منطقه را به نام شهدا می‌شناسند که این نام هم دقیقا به خاطر شهادت شهید فخ در آن مکان است.
به عبارتی فخ نام محلی است معروف به شهدا در ورودی شهر مکه که «حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن بن علی بن ابی‌طالب» معروف به شهید فخ پس از نبردی خونین با سپاهیان موسی عباسی خود و یارانش در آنجا به شهادت رسیدند.
به گزارش نشریه زائر، داستان جانگداز واقعه فخ اینگونه است که چون موسی هادی عباسی به خلافت رسید، اسحق بن عیسی را حاکم مدینه کرد و او مردی به نام عبدالعزیز را نماینده خود قرار داد که نسبت به اولاد علی (ع) بسیار بدرفتاری می‌کرد. در سال 169 جمعی از شیعیان از سرزمین‌های گوناگون آهنگ مدینه کردند و همراه با سادات مدینه اطراف حسین بن علی (شهید فخ) جمع شدند و از او خواستند تا علیه ستمگران قیام کند. آن بزرگوار در موسم حج قیام کرد و حدود چهار هزار نفر بودند که همراه با بستگان و برخی از حجاج به سوی مکه حرکت کردند. این صحابه پرشور هنگام نماز صبح در روز ترویه ( هشتم ذیحجه) سال 169 در نزدیکی منزل تنعیم؛ ورودی شهر مکه در نبردی سهمگین با سپاه عباسی به شهادت رسیدند، یا به اسارت درآمدند. رأس مبارک حسین بن علی و سر صدنفر از شهدای دیگر اهل بیت را با اسیران نزد موسی عباسی آوردند. در آن هنگام جمعی از فرزندان امام حسن و امام حسین و به روایتی امام موسی بن جعفر (ع) آنجا حضور داشتند. موسی عباسی از آن حضرت پرسید که این سر حسین بن علی است؟ حضرت فرمود: آری. انا الله و انا الیه راجعون. سوگند به خدا در امر به معروف و نهی از منکر و روزه داشتن فوق‌العاده بود و در میان بستگان خود مانند نداشت!
روایت شده است که اجساد شهدای فخ سه روز روی زمین افتاده بود و سپس دفن شدند.
نوشته‌اند که حسین بن علی (شهید فخ) می‌گفت ما خروج نکردیم مگر آن که با موسی بن جعفر(ع) مشورت کردیم. امام باقر (ع) نیز فرمود: پیامبر در یکی از سفرهای خود که از فخ عبور کرد، در آنجا مشغول به نماز شد و در رکعت دوم شروع به گریه کرد. مردم نیز گریستند. چون نماز تمام شد پیغمبر از گریه آنها پرسید. گفتند چون شما گریستید ما بی‌اختیار شدیم. حضرت فرمود در رکعت اول جبرئیل بر من نازل شد و گفت: یکی از فرزندان تو در اینجا شهید خواهد شد که شهید با او اجر دو شهید خواهد یافت و به روایتی فرمود: در این موضع مردی از اولاد من با جماعتی دیگر که ارواح آنها با بدن‌هایشان به سوی بهشت سبقت خواهند گرفت و کفن آنها از بهشت می‌آید، کشته می‌شود.
امام جواد(ع) نیز درباره این شهدا فرمود: از برای ما اهل بیت پس از کربلا قتلگاهی بزرگ‌تر از فخ دیده نشده است.
سه نفر از اجداد این بزرگوار «حسن» نام داشته‌اند؛ حسنِ اول؛ امام حسن مجتبی، دوم حسن مثنی؛ فرزند امام حسن که در کربلا نیز شرکت داشت و سوم حسن مثلث؛ فرزند حسن مثنی است.
آنچه امروز از قبرستان و یادمان شهدای فخ باقی مانده، محوطه‌ای محصور و تعدادی نشانه‌های سنگی بر زمین است و گویای آن است که اینجا روزی مقبره بوده است. در کنار آن تپه سنگی، خانه‌ای دیده می‌شود که درون حیاط آن هم چند صورت قبر است و در حاشیه این مجموعه متروک و ناشناخته، محوطه‌ای وسیع به چشم می‌خورد که به زمین فوتبال شبیه است. ساکنان این منطقه بقایای آن چهاردیواری را محل یک مسجد می‌دانند. در این منطقه هیچ تابلو، نشانه، نام و آثاری وجود ندارد. از این رو زائران و مسافران هم کمتر به عنوان یک مکان دیدنی از مزار آن شهدا سراغ می‌گیرند.
دعبل در یکی از قصیده های معروف خویش به شهدای مدفون در «فخ» اشاره کرده است: «قبور بکوفان و أخری بطیبة / وَأُخرى بِفَخٌ نالَها صَلوات»
در این منطقه از شهر مکه برخی ساختمانها و مراکز به‌عنوان «الشهداء» نامیده شده است مثل ابراج الشهداء و.... که گویای آن است که یاد این شهیدان در گذشته مطرح و در نامگذاری‌ها مورد توجه بوده است.
