مقام ابراهیم
مقام ابراهیم از شعائر الهی و نقاط مقدس مسجد الحرام است.
مقام ابراهیم، یکی از شعائر الهی خوانده می‌شود و خداوند درباره آن فرموده است: «وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی».]1[
تاریخچه مقام ابراهیم
این مکان مربوط به زمانی است که حضرت ابراهیم(علیه السلام) دیوارهای کعبه را بالا می‌برد؛ آن‌گاه که دیوار بالا رفت، به حدی که دست بدان نمی‌رسید، سنگی آوردند و ابراهیم(علیه السلام) بر روی آن ایستاد و سنگ‌ها را از دست حضرت اسماعیل(علیه السلام) گرفت و دیوار کعبه را بالا برد.
در روایات دیگری آمده است که ابراهیم(علیه السلام) بر روی این سنگ ایستاد و مردم را به حج فرا خواند. بر روی این سنگ، اثر پای ابراهیم(علیه السلام) مشخص است اما اثری ازانگشتان آن حضرت نیست.
خصوصیات مقام ابراهیم
این سنگ به شکل تقریبیِ مربع با طول و عرض چهل سانتی‌متر و ارتفاع تقریبی پنجاه سانتی‌متر است. رنگ آن، رنگی میانه زرد و قرمزی متمایل به سفید است. از زمان مهدی عباسی بدین سو، این سنگ با طلا پوشانده شد و در محفظه‌ای قرار گرفت تا صدمه‌ای نبیند.
در گذشته، بر روی این محل، بنایی بزرگ از آجر و سنگ و چوب بنا شده بود که اطراف آن را با آیات قرآن مزیّن کرده بودند. از آن‌جا که این قبّه قسمتی از مسجد را به خود اختصاص داده و از فضای مطاف کاسته بود، به تدریج از انتقال آن به محلی دیگر در مسجد الحرام سخن به میان آمد.
محل مقام ابراهیم
گفتنی است بنا به برخی از اقوال، مقام ابراهیم تا فتح مکه داخل کعبه بوده و پس از فتح، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آن را درآورد و کنار کعبه، نزدیک در نصب کرد.
زمانی که آیه «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی» نازل شد، آن حضرت دستور داد تا مقام را جایی که اکنون قرار گرفته انتقال دهند.]2[
نقل‌های دیگر حاکی است که تا زمان خلیفه دوم به کعبه چسبیده بوده و وی آن را به این محل منتقل کرده است. این نقل‌های متفاوت، زمینه نظریه تغییر محل مقام را فراهم کرد.
عدم انتقال مقام
درباره انتقال مقام به نقطه دیگر مسجد، در حوالی سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ قمری، بحث‌های زیادی میان علمای اهل سنت صورت گرفت. ابتدا قرار بود که مقام به مقصوره‌ای که در نزدیکی باب بنی شیبه ساخته شد، منتقل شود؛ اما به دلیل مخالفت عمومی علمای اسلامی در سایر نقاط با این اقدام و تأکید بر ابقای آن در محل قبلی ـ و البته در مقصوره فلزی موجود ـ دولت سعودی پذیرفت تا آن را در بنای کوچکتری که امروزه موجود است، قرار دهد. ]3[
مقصوره جدید در هجده رجب سال ۱۳۸۷ هجری قمری نصب شد و گویا اندکی بعد مقصوره‌ای به همان صورت، با طراحی نوینی ساخته و نصب شد. مقصوره قبلی در موزه حرم در مکه مکرمه نگاهداری می‌شود.
اقامه نماز ایرانیان به سمت مقام
این هم افزودنی است که ایرانیان برابر مقام ابراهیم به سوی کعبه نماز می‌خوانند؛ یعنی جهت جغرافیایی ایران به سمت قبله، در زاویه میان حجر الاسود و رکن عراقی است.
پانویس
۱. بقره/سوره۲، آیه۱۲۵.
۲. التاریخ القویم، ج۴، ص۴۳.
۳. التاریخ القویم، ج۴، ص۵۲.
منبع:
آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹، رسول جعفریان.
