مطاف و محدوده آن
مطاف محدوده‌ای از مسجدالحرام و دور کعبه، که در آن طواف، از اعمال حج و عمره، انجام می‌شود. فقیهان در تعیین محدوده مطاف اختلاف‌نظر دارند. بیشتر فقیهان شیعه تا جایی که به گردیدن دور کعبه، طواف گفته شود را مطاف دانسته‌اند؛ در مقابل برخی فقیهان شیعه، مطاف را محدوه فاصله میان کعبه و مقام ابراهیم(ع) شمرده‌اند. فقیهان اهل سنت، همه مسجدالحرام را مطاف دانسته‌اند. حجر اسماعیل و شاذَروان جزو مطاف نیست و طواف کننده باید دور آنها نیز بگردد.
مطاف محدوده‌ای از مسجدالحرام و دور کعبه، که در آن طواف، از اعمال حج و عمره، انجام می‌شود.
محدوده مطاف
فقیهان در تعیین محدوده مطاف که در آن طواف به صورت صحیح انجام می‌شود، اختلاف‌نظر دارند. به فتوای بیشتر مراجع تقلید شیعه، طواف در مسجد الحرام تا محدوده‌ای که مردم طواف می‌کنند و عرفاً بگویند دور کعبه می‌گردد، صحیح است.[۱] در مقابل، به‌نظر برخی مراجع تقلید شیعه، طواف باید در محدوده فاصله میان کعبه و مقام ابراهیم(ع) که نزدیک به ۱۳ متر است باشد. با این همه، برای مقلدین این مراجع نیز، اگر طواف در آن محدوده مشکل باشد یا ممکن نباشد، و نتوانند صبر کنند تا در وقت خلوت طواف کنند، در فاصله دورتر نیز اشکال ندارد. [2]
به فتوای فقیهان مذاهب چهارگانه اهل سنت، طواف، محدوده خاصی ندارد؛ ولی باید داخل مسجدالحرام باشد و خارج از آن جایز نیست؛ اگرچه برخی از آنها مانند حنبلی‌ها طواف در نزدیکیِ کعبه را مستحب شمرده‌اند. [3]
حجر اسماعیل و شاذروان
حجر اسماعیل جزو مطاف نیست؛ بنابراین طواف‌کننده باید به‌دور حجر اسماعیل هم بگردد و هنگام طواف داخل حجر نرود. [4]
شاذَروان نیز جزو مطاف شمرده نشده است؛ از این رو طواف‌کننده اگر از روی شاذروان عبور کند، آن بخش از طواف او باطل است و باید همان بخش را تکرار کند. [5]
پانویس
1.درسنامه مناسک حج، ص۳۶.
2. درسنامه مناسک حج، ص۳۶.
3.الکافی فی الفقه ابن حنبل، المصادر الفقهیه، ج ١١، صص١٠٣٣ - ١٠٢۵؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص۵٩۴–۵٩٠؛ تذکرة الفقها، ج ٨، صص٩٣ و ٩٢.
4.درسنامه مناسک حج، ص۳۶.
5.کتاب مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید، ص۲۶۱ تا ۳۰۸.
منابع
این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه مناسک حج، محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۳۳–۳۸ و کتاب درآمدی بر فقه مقارن، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، معاونت امور روحانیون، ۱۳۸۸ش. ص۳۶۹-۳۷۷. است.
تذکرة الفقهاء، (علامه حلی) حسن بن یوسف بن مطهر، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۲۲ق.
الفقه علی المذاهب الأربعه، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۴ق.
الکافی فی فقه ابن حنبل (الفقه الحنبلی)، المصادر الفقهیه، (ابن قدامه) عبداللّٰه بن احمد بن قدامه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید، تهیه و تنظیم در پژوهشکده حج و زیارت، تهران، مشعر، ۱۳۹۷ش.
