رمز و راز پیوند خوردن حج با ابراهیم(ع)؛ چرا «حج ابراهیمی»؟
به حج، «حج ابراهیمی» گفته می‌شود، اما چرا؟! شاید بتوان راز این نامگذاری را در مقام و منزلتی که ابراهیم نزد خدای متعال داشته، پیدا کرد. خدای متعال 69 بار نام ابراهیم را در 25 سوره ذکر می‌کند و هر بار به صفتی از صفات خاص و والای او اشاره می‌کند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج،
این عبارت حتما به گوش شما هم رسیده است: «حج ابراهیمی». بله، به فریضه حج، حج ابراهیمی گفته می‌شود، ولی پرسش اینجاست که چرا حج ابراهیمی؟! و چرا حج محمدی یا حج عیسوی یا موسایی نه؟! یا حتی حج حضرت آدم(ع)؟! در حالی که حج از زمان حضرت آدم و طبق روایتی حتی بسیار پیشتر از آن برگزار می‌شده است، چنانکه فروع کافی به نقل از امام صادق(ع) می‌گوید: «چون آدم در انجام حج خود به منا رسید، فرشتگان به دیدار او آمدند و گفتند: ای آدم! حجّت قبول، بدان که دو هزار سال قبل از تو این خانه طواف شده و بر آن حج گزارده شده است.» حتی طبق روایتی حضرت آدم هزار بار به طواف کعبه آمده و هفتصد حج تمتع و سیصد عمره انجام داده است.»
پیامبران دیگر نیز به حج خانه خدا رفته‌اند، کمااینکه در تفسیر عیاشی آمده است: زراره از امام باقر(ع) درباره زیارت خانه خدا پیش از بعثت رسول خدا می‌پرسد، حضرت می‌فرماید: «مردم پیشتر هم حج می‌گذاردند و ما به شما خبر می‌دهیم که آدم، نوح و سلیمان همراه با جن و انس و پرندگان حج خانه خدا انجام دادند، موسی سوار بر شتری سرخ حج گزارد، در حالی که «لبّیک لبّیک» می‌گفت.»
در فروع کافی چنین آمده که: ابن عباس، صحابی پیامبر خدا(ص) می‌گوید: با پیامبر(ص) از جایی عبور کردیم، از حضرت پرسیدم: این کدام وادی است، ایشان فرمود: وادی عسفان، سپس فرمود: «هود و صالح سوار بر شترهای سرخ بودند که زمام آنها لیف خرما بود و پوشش آنها عبا و ردایشان راه راه بود. بر این وادی گذشتند، در حالی که لبّیک می‌گفتند و حج بیت‌العتیق می‌کردند.»
خضر که آب حیات نوشیده و هنوز زنده است، هر سال در حج حضور می‌یابد و در عرفات به دعای مؤمنان آمین می‌گوید.
در «اسرار عرفانی حج» آمده: کشتی حضرت نوح(ع) در آن زمان که زمین غرق شد، مأموریت یافت تا به دور خانه خدا بچرخد و در هنگام بازگشت هم طواف نسا کرد و سعی مروه و صفا انجام داد، پس در وادی جودی استقرار یافت.
«فروع کافی» هم یادآور می‌شود که: در مسجد خیف هفتصد پیامبر خدا نماز خواندند، در میان رکن و مقام هفتصد رسول الهی خفته‌اند. همراه با موسی(ع) هفتاد پیامبر از بنی اسرائیل لبّیک گفتند، در یک کلام تمام انبیاء به این سفر عاشقانه رفته‌اند، و در نهایت رسول خدا(ص) است که «لبّیک ذاالمعارج» گفت و معراج خود را تکمیل کرد و در پایان عمر حجة الوداع را به جای آورد.
اسرار حج| در مقام ابراهیم (ع)، ابراهیمی شو ...
همه اوصافی که خداوند برای ابراهیمش بیان کرده است
با این همه، «حج» به «حج ابراهیمی» شهرت یافته است، که به نظر می‌رسد رازی پشت این ماجراست، رازی که حج را به نام ابراهیم(ع) مُهر می‌زند و با تأسی به آیات و روایات می‌توان به کُنه آن رسید.
ابراهیم(ع) بانی و تعمیرکننده کعبه است و صفات و ویژگی‌هایی داشته که کمتر پیامبری از آنها برخوردار بوده است؛ صفاتی که در قرآن به آنها اشاره شده است:
ابراهیم یک امّت بود: «انّ ابراهیم کان امّةً»
ابراهیم اوّل مسلمان بود: «انا اوّل المسلمین؛ من نخستین مسلمانم»
ابراهیم باریافته به مقام امامت بود: «انی جاعلک للناس اماما»
ابراهیم پیروز شده در امتحان الهی بود: «واذ ابتلی ابراهیم ربّه بکلماتٍ فاتّمهن/ هنگامی که خداوند ابراهیم را با وسائل گوناگونی آزمود و او (بخوبی) از عهده این آزمایش ها برآمد.»
ابراهیم خادم خانه خدا بود: «ان طهّرا بیتی للطائفین؛ خانه‌ام را برای طواف‌کنندگان پاک کنید.» و همچنین فرمود: «وطهر بیتی للطائفین و القائمین، خانه‌ام را برای طواف کنندگان و نمازگزاران پاک کن.»
ابراهیم بنیان‌گزار و معمار کعبه بود: «و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت، هنگامی که ابراهیم ستون‌های خانه خدا را بالا برد.»
ابراهیم تسلیم محض فرمان الهی بود: «قال له ربّه اسلم قال اسلمت لربّ العالمین؛ در آن زمان که پروردگارش به او گفت: اسلام بیاور! گفت: در برابر پروردگار جهانیان تسلیم شدم.»
ابراهیم محبوب خداست: «و اتّخذ اللّه ابراهیم خلیلاً؛ خدا ابراهیم را دوست خود قرار داد.»
ابراهیم حلیم و بردبار بود: «انّ ابراهیم لحلیمٌ اوّاه منیب؛ به راستی که ابراهیم، بردبار و دلسوز و بازگشت کننده(به سوی خدا) بود.
ابراهیم بت‌شکن بود: «و تاللّه لاکیدنّ اصنامکم... فجعلهم جذاذاً الّا کبیراً لهم؛ به خدا سوگند در غیاب شما نقشه‌ای برای نابودی بت‌هایتان می‌کشم، سرانجام همه آنها جز بزرگشان را قطعه قطعه کرد.»
ابراهیم نخستین مجری برائت از مشرکین بود: «انّنی بری ءٌ ممّا تشرکون؛ به راستی که من از شریک‌هایی که شما (برای خدا) می‌سازید، بیزارم.»
آتش به فرمان الهی، در برابر ابراهیم سرد شد: «قلنا یا نار کونی برداً و سلاماً علی ابراهیم؛ گفتیم ای آتش! برابر ابراهیم سرد و سالم باش.»
ابراهیم راضی به قربانی کردن فرزند بود: «فلمّا اسلما و تلّه للجبین؛ پس هر دو (ابراهیم و اسماعیل) تسلیم فرمان خدا شدند و او را به پیشانی (جهت قربانی) بیفکند.»
ابراهیم دریافت‌کننده سلام ویژه الهی بود: «سلامٌ علی ابراهیم؛ سلام بر ابراهیم.»
ابراهیم، هجرت برای خدا داشت: «و اعتزلکم و ما تدعون من دون اللّه؛ و از شما و آنچه غیرخدا می‌خوانید کناره می‌گیرم.»
ابراهیم مهمان‌نواز و با سخاوت بود: «هل اتاک حدیث ضعیف ابراهیم المکرمین؛ آیا خبر مهمان‌های بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است.»
ابراهیم ره‌یافته به ملکوت آسمانها و زمین بود: «و کذلک نری ابراهیم ملکوت السّماوات و الارض و لیکون من الموقنین؛ و این چنین، ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم تا از اهل یقین باشد.»
ابراهیم شاکر و سپاسگزار الهی بود: «شاکراً لانعمه؛ شکرگزار نعمت‌های پروردگار بود.»
ابراهیم صادق و راستگو بود: «واذکر فی الکتاب ابراهیم انّه کان صدّیقاً نبیّاً؛ در این کتاب ابراهیم را یاد کن، که او بسیار راستگو و پیامبر (خدا) بود.»
ابراهیم وفاکننده به پیمان‌های الهی بود: «و ابراهیم الّذی وفی؛ همان کسی که وظیفه خود را به طور کلّی وفا و ادا کرد.
ابراهیم حنیف و مسلم بود: «ما کان ابراهیم یهودیّاً و لانصرانیاً ولکن کان حنیفاً مسلماً؛ ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی، بلکه موحّدی خالص و مسلمان بود.»
ابراهیم توکل و اعتماد بر خدا داشت: «اعتماد من تنها به آن خدایی است که مرا آفریده و به راه راستم هدایت کرد، چون گرسنه شوم، سیر و چون تشنه شوم، سیرابم می‌کند و چون بیمار شوم، شفایم می‌بخشد، او کسی است که مرا می‌میراند و سپس زنده می‌کند و او کسی است که امید دارم گناهم را در روز جزا ببخشد.»
ابراهیم کلیم اللّه بود: «و اذ قال ابراهیم ربّ...قال و من کفر؛ هنگامی که ابراهیم عرض کرد: پروردگارا... خداوند در پاسخ فرمود: به کسی که کافر شده بهره کمی خواهیم داد.»
ابراهیم مطیع فرمان خدا بود: «قانتاً للّه؛ ابراهیم مطیع فرمان خدا بود.»
ابراهیم(ع) به خاطر تمام اوصاف خوبی که داشت و خدای متعال در قران به آنها اشاره کرده است، به درجه و مرتبه‌ای والا رسید که الگوی خوبان شد و خداوند به آن نیز در کتابش اشاره کرد: «قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم؛برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم وجود داشت».
مجموع این اوصاف و مرتبه‌ای که خداوند به ابراهیم عطا و او را الگویی برای بندگانش اعلام کرد، به عقیده فقها می‌تواند همان راز نهفته در نامگذاری حج کامل به «حج ابراهیمی» باشد.
