عرفات؛ جغرافیایی برای آغاز دوباره؛ برای زلال شدن مثل آب
از گذشته‌ات پشیمانی و می‌خواهی دوباره پاک شوی و زلال مثل آب؟ می‌خواهی پاک شوی و به چشم پروردگارت بیایی و عزیزش شوی؟ می‌خواهی پاک شوی آنقدر که مثل ملائک به حرم راهت بدهند؛ مثل اولیا ؟... جایش همینجاست؛ عرفات؛ وقتش هم اکنون است؛ روز عرفه...
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، زائری که اولین گام را برداشته و مُحرم شده، حالا باید دومین گام خود را در مسیر اعمال حج بردارد؛ گامی که به صحرای عرفات می‌رسد و خدا می‌داند که چیست این عرفات؛ عرفاتی که فقط توقف و ماندن یک روزه و بلکه چند ساعته در آن، به پاک شدن تمام گناهان زائر ختم می‌شود؛ عرفاتی که بوی ولایت می‌دهد و زائر دلش خوش است که در میان آن خیل جمعیت یکی هست عزیزتر از جان آدمی؛ یکی که امام زمان است و گرچه به ظاهر پنهان از نظر، اما نظر می‌کند به یکایک زوار و خودش دست به دعا می‌شود برایشان...
کجاست این عرفات؟ چیست این عرفاتی که شگرف است و عظیم و عزیز و پُر رمز و راز؟! جغرافیایش چیست؟ اعمالش کدام؟ و چه سری است در دلش که به آن چنین عزت و عظمتی داده چیست؟
جغرافیای عرفات
عرفات نام منطقه وسیعی به طول تقریبی دوازده و عرض 6.5 کیلومتر است که در جنوب شرقی مکه و در 21 کیلومتری این شهر و خارج از حرم ( حریم کعبه) قرار دارد و کوه‌هایی به شکل نیم‌دایره در اطرافش قرار دارد.
زائر پس از مُحرم شدن، به این صحرا می‌آید و در آن به اصطلاح وقوف می‌کند، یعنی درنگ کرده و برای ساعاتی می‌ماند و این وقوف، واجب و یکی از ارکان حج است، به این معنا که حج بدون وقوف در عرفات و بدون عرفه، حج نیست و هر سِری در عرفه هست، در همین وقوف است.
زائران پس از مُحرم شدن در مکان‌های پنج گانه‌ای که برای احرام بستن معین شده، گروه گروه به صحرای عرفات وارد می‌شوند؛ و این وقتی است که خورشید روز نهم ذی الحجه در حال بالا آمدن در آسمان است.
زائران در این روز یعنی روز عرفه، از ظهر تا مغرب در سرزمین عرفات حضور دارند و دومین مرحله از اعمال و ارکان حجِ خود را پشت سر می‌گذرانند.
عرفات یعنی چه؟
عرفات از ماده «عرف» به معنای اطلاع و معرفت پیدا کردن بر خصوصیات یک چیز است. بر این اساس عرفات یعنی مکانی که با ویژگی‌ها و خصوصیاتش از غیرش جدا شده و با آن ویژگی‌ها شناخته می‌شود.
علت دیگری که عرفات را به این نام خواندند، این است که در این سرزمین به گناهان اعتراف می‌شود.
امام صادق(ع) در پاسخ به سئوالی که چرا عرفات را عرفات نامیده‌اند، فرمود: «جبرئیل روز عرفه وقت زوال خورشید به ابراهیم گفت: ابراهیم به گناهت اعتراف کن و به مناسک (حج) معرفت پیدا کن. بنابراین و با توجه به سخن جبرئل یعنی «اِعترَف وَاعرِف» این سرزمین عرفات نامیده شد.»
دعا هنگام رفتن به عرفات
عرفات هر لحظه‌اش غنیمت است و زائر باید حواسش شش دانگ جمعِ این رکن از حج باشد که آنچنان فضیلتی دارد که پیامبر(ص) درباره‌اش فرموده: «الحج عرفه» یعنی تمام حج در عرفه خلاصه شده است.
به دلیل همین مقام و منزلتِ عرفات است که امام صادق (ع) با آموزش یک دعا به زائران تلنگر می‌زند که از پیش از ورود به عرفه معرفت پیدا کنید که وارد چه مقام و منزلی می‌شوید لذا می‌فرماید: وقتی خواستی به عرفات بروی بگو خدایا تو را قصد کردم و به تو اعتماد کردم و وجه تو را اراده کردم و از حضرتت درخواست دارم که این رفتنم را مبارک گردانی و حاجتم را روزی کنی و مرا از کسانی قرار دهی که در این روز (عرفه) به آنها مباهات می‌کنی.
بافضیلت‌ترین محل وقوفِ در عرفات
حالا زائر به عرفات رسیده و می‌خواهد در آن وقوف کند، پرسش اینکه آیا در این صحرای وسیع جایی، نقطه‌ای یا مکانی پرفضیلت‌تر وجود دارد که زائر به آن نقطه پناه برده و ساعات درنگ و وقوفش را در آنجا به سر ببرد؟
پاسخ اینکه؛ آری، آنجا، آن مکان برگزیده تر از هرجا، «جبل‌الرحمه» است؛ کوهی که محل وقوف پیامبران بوده است.
جبل الرحمه در بخش شرقیِ نیمه شمالیِ عرفات قرار دارد. کوهی برگزیده که افتخارات بزرگی نصیبش شده است، چراکه قبه حضرت آدم را مثل تاجی بر سر گرفته است. محل نماز حضرت ابراهیم(ع) است و همانجاست که رسول اکرم(ص) بر تخته سنگی از آن ایستادند و خطبه معروف عرفات را در حجه الوداع خواندند. سالار شهیدان حسین (ع) نیز در جانب چپ آن، رو به کعبه دعای عظیم عرفه را خوانده است.
امام صادق (ع) درباره فضیلت وقوف در این کوه فرمودند: تمام عرفات موقف است و افضلِ آن دامنه کوه است.
ادب وقوف در عرفه
خاضعانه‌ترین و با ادب‌ترین و شکیل‌ترین حالتی که زائر می‌تواند داشته باشد را باید در عرفات در مقابل پروردگار از خود نشان بدهد. به طور مثال با وضو و طهارت وارد عرفات شود؛ کمااینکه امام صادق(ع) نیز بر این تاکید کرده و فرمودند: وقوف در عرفات بدون طهارت صلاحیت ندارد، یعنی خیری در آن نیست که این طهارت اعم از طهارت ظاهری و باطنی است.
امام کاظم (ع) هم فرمود: مراعات سکینت و وقار از جمله آداب سرزمین عرفات است. امام در ادامه فرمود: برحذر باش از اینکه به دیگران توجه داشته باشی و با آنها مشغول شوی، بلکه سزاوار است در چنین موقفی به خود مشغول باشی و خود را در محضر مولای خویش ببینی و به گذشته نظر کنی و از فرصت‌هایی که از دست داده‌ای، و خیانت‌هایی که به امانت الهی یا همان روح خود کرده‌ای، استغفار کنی. و در حدیث دیگری هم فرمود: خود را به جزع و گریه مشغول ساز.
و همه این سفارشات برای آن است که عرفات سرزمین دعا و تزرع به درگاه الهی است و وقوف در آن، درنگ در برابر مولایی است که عالم به باطن و سر آدمی است و چیزی از او پوشیده نیست.
عصر عرفه؛ هنگام ثمر دادنِ تلاش‌های زائر
زائر باید حواسش جمع باشد که آنچه قرار بود در عرفات ( از شب و روز عرفه) نصیبش شود، هنگام عصر این روز محقق می‌شود و زائر اجازه ورود به حرم و طواف زیارت را به دست می‌آورد. لذا گل وقوف در عرفه، وقوف در عصرِ آن روز است؛ لحظاتی که اما حسن مجتبی(ع) درباره‌اش فرمود: این همان زمانی است که جناب آدم(ع) آن کلمات را از پروردگارش دریافت کرد و توبه کرد. و پیامبر(ص) هم درباره این ساعت از روز عرفه فرمود: برای خدا در آسمان دنیا باب‌های رحمت، توبه، حاجات، تفضل، احسان، جود، کرم و عفو وجود دارد و کسی عصر عرفه در عرفات جمع نمی‌شود مگر اینکه اهلیت تجلی خدا را از این درها پیدا می‌کند.
پس عصر روز عرفه وقت به ثمر نشستن اعمال است و هر چه انسان در این ساعت با خدای خود راز و نیاز و تضرع و طلب بخشش و گشایش و رحمت و برکت و حاجت کند، بهتر است و به اجابت نزدیکتر.
ختمِ کلام اینکه روز عرفه هیچ اعمال خاصِ واجبی ندارد، مگر همان وقوف و ماندن در صحرای عرفات و انجام مستحباتی که چیزی نیست جز داشتن طهارت (وضو و غسل) و دعا و راز و نیاز با پروردگار، به ویژه خواندن دعای امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) در روز عرفه، که عرفات از بهترین مکان‌ها برای استجابت دعاست.
