اسرار عرفات| از ناله و طلب عفو تا رسیدن به مقام ذکر و حرم
پیامبر(ص) فرمود: «الحج عرفة»؛ یعنى عرفات تمام حج است، یعنی سِری بزرگ در دل خود دارد این صحرای محشری که شبیه قیامت است، رازی است در این صحرا که بی‌ناله و شیون نمی‌توان به آن راز و فیوضاتش رسید و پا در منزل بعدی؛ یعنی مشعر و حرم گذاشت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، حج‌گزار مسافر «الی الله» است، یعنی از شهر و دیار خود جدا شده و پا در مسیری سخت و طولانی با اعمالی سنگین گذاشته، برای خدا و به سوی خدا «الی الله»، و در این سفر باید از منازلی و مراحلی عبور کند تا نیتش که رسیدن به خدا و جلب نظر و رضایت اوست، محقق شود.
اعمال و مناسک حج سلسله به هم پیوسته‌ای است و هر کدام مقدمه‌ای برای وصول به مرتبه بعد است و زائر که سالک راه خداست، در این سفر و منازل معنوی آن، تا حق هر منزلی را به خوبی ادا نکند، شایستگی ورود به منزل بعدی را پیدا نمی‌کند.
به جا آوردن حق هر منزل و مرحله، یعنی اولا شناخت آن منزل و آگاه شدن به باطن و سر آن و دوم به جای آوردن صحیح اعمال آن منزل با نیت قرب و تقرب به پروردگار.
رسیدن به مقام ذکر
منزل عرفات از جمله منازل ویژه‌ای است که اگر حق آن ادا شود، زائر را به سرمنزل مقصود می‌رساند. در کتاب «نوش بندگی» یکی از اسرار وقوف در عرفات رسیدن به مقام ذکر عنوان شده، چراکه زائر ( آنطور که در آیه 198 سوره بقره آمده) پس از موقف عرفات راهی مشعرالحرام که منزل ذکر الهی است، می‌شود: «وإذا أَنتُم مِن عَرَفات فاذکرو الله عِندَ المَشعَرِالحرام»، از این رو باید مقامِ رسیدن به ذکر الهی را در عرفات کسب کند تا هنگام ورود به حرم و مشعرالحرام از آن بهره برده و در زمره اهل ذکر قرار گیرد.
نکته: در آیه (فَإِذا أَفَضتُم مِن عَرَفات) تعبیر ویژه‌ای وجود دارد. خدای سبحان در این آیه کریمه از عطای رحمت و فیوضات خویش به «افاضه» تعبیر کرده است که خود اسراری دارد.
فیض به معنای سرازیر شدن پس از پر شدن است و خدای سبحان می‌فرماید وقتی در عرفات پیمانه‌های خود را از ثواب و معرفت پر کردید و توشه برگرفتید، به سوی مشعرالحرام سرازیر شوید و در آنجا به ذکر خدا بپردازید و توشه‌ای را که برگرفته‌اید، در زندگی آینده‌تان به کار گیرید. بنابراین اگر کسی در عرفات توشه‌ای برنگیرد و پیمانه و ظرف وجود خود را از معارف الهی پر نکند و اهل ذکر نشود، حرکت او به سوی مشعرالحرام معنا پیدا نمی‌کند؛ به تعبیر دیگر سر وقوف به مشعرالحرام از عرفات رقم می‌خورد، بنابراین عصر عرفه عصر بسیار خاصی است. از این روست که پیامبر(ص) فرمودند: «الحج عرفة»؛ یعنى تمام حج عرفات است.
شبیه عرصه قیامت
سِر دیگر وقوف در عرفات توجه به عرصه قیامت است. خدای سبحان زائرانش را به این سرزمین دعوت کرده است تا متذکر شوند و توجه پیدا کنند که آمدنشان به این سرزمین اگرچه به آمدن به صحنه قیامت شباهت دارد، اما با محشور شدن متفاوت است. اینجا اگرچه با سر برهنه و لباس ندوخته و حالت ژولیده و غبارآلود آمده‌اند، اما بنای آن دارند که با مغفرت و فضل و رحمت الهی و نعمت‌های او پیمانه‌های خویش را پر کنند؛ اما عرصه قیامت عرصه حساب و ظهور باطن‌هاست؛ قیامت روزی است که امام سجاد(ع) از حالات آن روز می‌گرید و «در دعای ابوحمزه» می‌گوید: می‌گریم برای روزی که از قبرم خارج شوم، در حالی که عریان و ذلیلم و گناهانم بر پشت من سنگینی می‌کند». به جاست که زائر نیز به یاد روز عظیم قیامت باشد و برای خود توشه بردارد؛ روزی که عده‌ای ژولیده و عریان محشور می‌شوند و دسته‌ای دیگر ابتدا با کفن‌های خود و سرانجام با حله‌های بهشتی پوشیده می‌شوند.
راز وقوف در عرفات از دیدگاه امیرالمومنین(ع)
آیت‌الله جوادی آملی در صهبای صفا می‌نویسند که وقتی از امیرمومنان علی (ع) پرسیدند خانه خدا در مکه است، چرا وقوف در خارج از حرم واجب است؟ فرمود: حج اسراری دارد، از جمله اینکه تبهکاران و آلودگان باید بیرون در بایستند و بنالند، آنگاه که پاک شدند، وارد حرم شوند. خداوند اگر بخواهد مهمانی را در خانه‌ای که انبیا به طهارت آن قیام و اقدام کرده‌اند، پذیرایی کند، باید مهمانان را تطهیر و پاک کند. مشعر جزء و محدوده حرم است و حاجی تا در عرفات است، هنوز بیرون دروازه است، باید بنالد تا به حرم (مشعر) راهش بدهند...
