افت چشمگیر زائران حج امسال نسبت به دوره‌های پیشین
پس از اعلام رسمی تعداد زائران حج ۱۴۴۶ هجری قمری توسط مقامات عربستان صعودی بررسی آماری در سنوات گذشته نشان می‌دهد حج امسال نسبت به سال گذشته شاهد کاهش بیش از ۱۵۹ هزار نفری شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، وزارت حج عربستان سعودی اعلام کرد امسال (1446) یک میلیون و 673 هزار و 230 نفر مناسک حج را انجام داده‌اند. رقمی که براساس اعلام نشریه نیوزترَک، پایین‌ترین میزان مشارکت در سه دهه اخیر را ثبت کرده است.
این رقم نسبت به سال گذشته که 1,833,164 نفر در مناسک حج شرکت داشتند، کاهشی نزدیک به 160 هزار نفر را نشان می‌دهد.
این در حالی است که پیش از همه‌گیری کرونا، در سال 2012، تعداد زائران به بیش از 3.16 میلیون نفر رسیده بود.
عوامل اقتصادی و محیط‌زیستی در کاهش آمار زائران
افت تعداد زائران در حالی رخ داده که بسیاری از کشورهای جهان با مشکلات اقتصادی و تورم فزاینده مواجه‌اند؛ شرایطی که انجام سفر پرهزینه حج را برای بسیاری از مسلمانان غیرممکن کرده است. با توجه به اینکه حج تنها بر کسانی واجب است که از لحاظ مالی و جسمی توانایی آن را دارند، دشواری‌های اقتصادی تأثیر مستقیمی بر مشارکت مسلمانان در این فریضه گذاشته است.
همچنین، شرایط آب‌و‌هوایی سخت و گرمای شدید، چالش‌هایی برای زائران به همراه داشت. دمای هوا در طول ایام حج امسال به بالای 40 درجه سانتی‌گراد رسید و دولت عربستان تدابیر گسترده‌ای برای مقابله با گرما در نظر گرفت؛ از جمله اضافه شدن 50 هزار مترمربع فضای سایه‌دار، نصب بیش از 400 واحد خنک‌کننده و به‌کارگیری بزرگ‌ترین سیستم تهویه مطبوع جهان در مسجدالحرام که ظرفیت سرمایش 155 هزار تن را دارد.
با وجود این اقدامات، خاطره تلخ فاجعه سال گذشته که بیش از 1300 زائر به دلیل گرمازدگی جان خود را از دست دادند، ممکن است برخی را از حضور بازداشته باشد.
در مراسم حج سال گذشته در حالی که حدود دو میلیون نفر در شهر مکه در حال انجام مناسک حج بودند، دمای هوا در این شهر به 51.8 درجه سانتی‌گراد (125 درجه فارنهایت) رسید.
پس از فوت بیش از 1300 نفر از زائران، مسئولان سعودی اعلام کرده بودند 83درصد موارد فوتی مربوط به کسانی بوده که به صورت غیررسمی و بدون مجوز در مناسک شرکت کرده بودند و به همین دلیل امکاناتی مانند چادر مجهز به تهویه مطبوع در اختیار نداشتند.
مقررات سخت‌گیرانه و اقدامات امنیتی جدید
عربستان در حج امسال اصلاحات گسترده‌ای را اعمال کرد که برخی آن را بزرگ‌ترین تحول در تاریخ 1400 ساله حج می‌دانند. بر اساس این مقررات، اولویت با زائرانی بود که برای نخستین‌بار به حج مشرف می‌شدند و کودکان زیر 12 سال از حضور در حج منع شدند تا از خطرات احتمالی در ازدحام‌ها جلوگیری شود.
کارزار سراسری «بدون مجوز، بدون حج» نیز با جدیت اجرا شد؛ طبق آماری که «اخبار السعودیه» یکی از رسانه‌های عربستان اعلام کرده بود، در ایام منتهی به حج امسال از ورود بیش از 250 هزار نفر مقیم غیرمجاز بدون داشتن مجوز حج به داخل مکه جلوگیری شده بود؛ همچنین بیش از 205 هزار نفر نیز که در شهر مکه حضور داشتند، به دلیل تلاش برای انجام حج بدون مجوز، از این شهر اخراج شدند.
در کنار آمار مربوط به اخراج از مکه و ممانعت از ورود، سرلشکر محمد البسامی، رئیس کل امنیت عمومی عربستان، هفته گذشته اعلام کرد که نزدیک به 76 هزار نفر که قوانین و مقررات را رعایت نکرده‌اند، بازداشت و اقدامات قانونی علیه آن‌ها در حال اجراست.
همچنین، سیستم جدید دریافت ویزا از طریق پلتفرم آنلاین «نسک» جایگزین رزرو از طریق آژانس‌های مسافرتی شد؛ سیستمی که بیشتر بر پایه نوبت‌دهی آنلاین است و ممکن است برای زائرانی که با فرآیندهای دیجیتال آشنا نیستند، مانعی جدی ایجاد کرده باشد. علاوه بر این، دارندگان ویزای عمره ملزم شدند تا پیش از 29 آوریل 2025 (9 اردیبهشت 1404) خاک عربستان را ترک کنند و از آن تاریخ به بعد، فقط زائرانی که دارای ویزای حج بودند اجازه ورود به مکه را داشتند.
این مجموعه اقدامات، در حالی‌که با هدف ارتقای ایمنی و مدیریت بهتر انجام شده‌اند، ممکن است خود، موجب کاهش مشارکت زائران، به‌ویژه زائران کم‌درآمد یا با برنامه‌ریزی ضعیف شده باشد.
