انفاق و هدیه؛ اعمال توصیه‌شده پس از پایان حج
حاجی می‌تواند حتی پس از پایان مناسک حج، بر زیبایی و کمال حجش بیفزاید، آنهم با انجام برخی اعمال ساده مثل انفاق که در پایان مناسک حج مستحب است و تهیه هدیه برای خانواده، که هزینه آن جزو هزینه‌های حج قلمداد می‌شود؛ یعنی ثواب هزینه برای حج را دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، حاجی حجش به پایان رسیده و هر آنچه در توان داشته برای جلب نظر پروردگار و به منظور غفران و قبولیِ عبادت و طهارت انجام داده است. اما هنوز فرصت هست تا خود را به خدای خویش نزدیکتر کند، محبوب شود و بیشتر به چشم محبوب بیاید، آنهم با انجام برخی اعمالِ به ظاهر ساده و کوچک که روح و باطنی بزرگ دارند و به راحتی به ارتقای مقام و منزلت آدمی کمک می‌کنند.
«انفاق و صدقه دادن» و «هدیه و سوغات گرفتن»، دو عمل از همان اعمال مذکور است که انجام آنها به حجاج پس از پایان مناسک حج و در بازگشت به شهر و دیار سفارش شده است.
حجاج صدقه بدهند
بی‌شک خدای متعال که غنی و مهربان و کریم است، خود توانایی برطرف کردن نیاز بندگانش را دارد و نیازی به کمک در این خصوص ندارد. با این حال به کرّات در آیات و روایات توصیه به پرداخت صدقه و انفاق شده است. مثل هر عمل عبادی دیگری، پشت عمل انفاق و صدقه نیز سِری و حکمتی نهفته است، از جمله اینکه بخشیدن تمرینی است برای دل نبستن به مال و مزین شدن به صفت کمالی انفاق. از این رو خدای سبحان به صدقه دادن و انفاق مال از پاکیزه‌ترینِ آن دستور می‌دهد و در آیه 267 سوره بقره می‌فرماید: « أَنفِقُوا مِن طَیِّبَاتِ مَا کَسَبْتُم یعنی از پاکیزه‌ترین چیزی که کسب کرده‌اید، انفاق کنید».
خداوند برای این انفاق برکات فراوانی از جمله تکفیر گناهان یعنی پوشاندن گناهان و آثار و تبعات آن قرار داده است. علاوه بر این، انفاق محبوبیت نزد خدای متعال را به همراه دارد، و علی(ع) دراین‌باره می‌فرماید: «با صدقه و صله‌رحم گناهان خود را بپوشانید و خود را محبوب پروردگارتان سازید.» در این حدیث شریف حضرت یکی از عوامل محبوبیت انسان نزد پروردگار را عمل صالح صدقه دادن عنوان می‌کند، بنابراین بر حج‌گزار که میهمان حق تعالی است، مستحب است در پایان مناسک حج و هنگام تصمیم به خروج از مکه صدقه بدهد. این صدقه علاوه بر برکاتی که دارد، کفاره کارهایی است که در حال احرام نباید انجام شود، کمااینکه امام صادق(ع) فرمود: سزاوار است زائر وقتی مناسک حج به پایان رسید و تصمیم به خروج از مکه گرفت، صدقه بدهد. این صدقه کفاره کارهایی است که او ممکن است سهواً در حال احرام انجام داده باشد؛ نظیر خاراندن بدن و...
هزینه هدیه و سوغاتیِ حج جزو هزینه‌های حج است
هدیه دادن هم مثل انفاق و صدقه، مورد سفارش و تاکید دین اسلام و احادیث و روایات بوده و عملی مستحب است. این عمل درواقع یکی از آداب اجتماعی است که پیوندهای جامعه را مستحکم می‌کند. سیره عملی رسول اکرم(ص) نیز هدیه دادن و هدیه گرفتن بود. این عمل ثمراتی از قبیل ایجاد محبت، پایداری دوستی، از بین رفتن دشمنی و حفظ اخوت و برادری دارد.
امام صادق(ع) از قول رسول اکرم(ص) فرمودند: « به یکدیگر هدیه بدهید و دوستی کنید. هدیه بدهید که دشمنی‌های نهفته را برطرف می‌کند». رسول اکرم(ص) همچنین فرمودند: «هدیه مودت به دنبال دارد و اخوت را پایدار می‌سازد و دشمنی‌های درون را برطرف می‌کند. هدیه بدهید و با یکدیگر دوستی کنید.»
این هدیه دادن در هر زمانی و به هر بهانه‌ای خوب است، اما در هنگام بازگشت از سفر سفارش بیشتری به انجام آن شده است، که از آن به سوغاتی آوردن و سوغاتی دادن هم تعبیر شده است. رسول اکرم(ص) درباره یکی از آداب سفر فرمودند: کسی که از سفری برمی‌گردد، برای اهلش هدیه جدیدی بیاورد.
از این رو یکی از کارهایی که پس از مناسک به حجاج توصیه شده، هدیه دادن است که هزینه آن جزو هزینه‌های حج قلمداد می‌شود؛ یعنی ثواب هزینه برای حج را دارد، و این ادعایی است که در الکافی به نقل از امام صادق آمده است که فرمود: «هدیه حج از جمله آداب حج است و هزینۀ آن نیز هزینه حج محسوب می‌شود.»
امام صادق(ع) در حدیث دیگری دراین باره فرمودند: به هر مقدار که توان مالی دارید، هرچند یک سنگ، برای زن و فرزندتان هدیه بیاورید.
آب زمزم؛ هدیه محبوب رسول خدا(ص)
حالا زائری که می‌خواهد هدیه‌ای از سفر حج، برای خانواده و دوست و آشنا بیاورد، چه سوغاتی تهیه کند که از آن طریق هم به رسول خدا(ص) نزدیکتر و شبیه‌تر باشد؟ به عبارتی جالب است بدانیم که رسول خدا(ص) که خود به هدیه دادن و گرفتن سفارش می‌کردند، در سفر حج چه هدیه‌ای می‌دادند یا طلب می‌کردند.
مجلسی در بحارالانوار آورده است که: رسول خدا(ص) می‌فرمود آب زمزم برگزیده‌ترین آب روی زمین است. و امام باقر(ع) در نقلی که طوسی در تهذیب الاحکام آورده، به هدیه محبوب پیامبر(ص) اشاره کرده و فرموده است: پیامبر(ص) وقتی در مدینه منوره بودند، از کسانی که به مکه می‌رفتند، می‌خواستند برایشان آب زمزم هدیه بیاورند.
پس سزاوار است حجاج خانه خدا به شکرانه نعمتِ نوشیدن از این آب مبارک، اگر مقدور باشد، توفیق نوشیدن از آن را برای اهل و دوستان خود نیز فراهم آورند و آن را برای آنان هدیه ببرند.
