نشست «داعش و تهدید میراث جهانی» برگزار شد چرا داعش 7 هزار کتاب و نسخه خطی را سوزاند؟
کارشناسان نشست «داعش و تهدید میراث جهانی» معتقدند اقدامات داعش در تخریب و از بین بردن میراث فرهنگی مثل سوزاندن 7 هزار کتاب و نسخه خطی در موصل به این دلیل است که از نظر داعش تاریخ تنها تا خلافت امام حسن(ع) ادامه داشته و پس از آن هر چه نوشته شده بی‌معناست.
ه گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نشست «داعش و تهديد ميراث جهاني» امروز يكشنبه 24 خردادماه با حضور علي موجاني، رئيس كتابخانه وزارت امور خارجه، كاميار عبدي و صفورا برومند از اعضاي هيات علمي گروه تاريخ پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي در سالن انديشه پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي برگزار شد.
برومند در ابتداي اين مراسم توضيحاتي را درباره مفهوم ميراث جهاني ارائه كرد و گفت: ميراث جهاني عبارت و اصطلاحي است كه دامنه تعاريف آن بسيار گسترده است و بر اساس آنچه يونسكو تعريف كرده شامل آثار ادبي و هنري، بناهاي تاريخي و... مي‌شود.
وي ادامه داد: سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد كه به يونسكو مشهور است در سال 1946 تاسيس شد و بسياري از كشورهاي جهان به اين سازمان پيوستند و ايران نيز يكي از كشورهايي است كه به اين سازمان پيوسته است. يونسكو اهداف متفاوتي دارد كه از آن جمله مي‌توان به ايجاد و حفظ ميراث و دانش مردم جهان و مشاركت در گسترش امكانات اشاره كرد.
وي افزود: يونسكو ميراث گذشته را غير قابل جايگزين و الهام بخش براي همگان مي‌داند. اين ميراث متعلق به همه جهان است و تنها يه يك كشور و قوم تعلق ندارد بنابراين بايد از ميراث جهاني ملموس و ناملموس نگهداري و حفاظت شود.
برومند با بيان اينكه مركز ميراث جهاني در سال 1972 تاسيس شده اضافه كرد: اين مركز توافق نامه‌اي را براي كشورهاي جهان تدوين كرد كه هنوز هم پايه و اساس كار كميته ميراث جهاني را تشكيل مي‌دهد. اين كميته كشورها را براي پيوستن به كنوانسيون ميراث جهاني تشويق مي‌كند.
وي با اشاره به تعريف يونسكو از ميراث جهاني اظهار كرد: يونسكو ميراث جهاني را به دو بخش ميراث جهاني فرهنگي و ميراث طبيعي جهاني تقسيم مي‌كند. ميراث جهاني فرهنگي بايد نشان دهنده يك شاهكار از خلاقيت باشد و ارزش‌هاي بشري را در يك محدوده زماني در يك حوزه فرهنگي، برنامه‌ريزي شهري و ... نشان دهد. اين ميراث مي‌تواند يك اثر ادبي يا هنري با ارزش خاصي باشد.
وي گفت: ميراث فرهنگي خود به دو بخش ميراث ملموس و ميراث ناملموس تقسيم مي‌شود. ميراث ملموس شامل كتاب، صنايع دستي، بنا و اماكن تاريخي است و ميراث ناملموس مي‌تواند آداب و رسوم يك ملت باشد.
برومند درباره ميراث طبيعي جهاني نيز توضيحاتي داد و افزود: اين ميراث نيز پديده‌هاي طبيعي منحصر به فرد هستند كه مي‌تواند شامل تغييرات زمين شناختي و... باشد. طبق توافق‌نامه كميسيون ميراث جهاني بايد آثار ملموس و ناملموس از كشورهاي ديگر به اين كميته معرفي و ثبت شوند.
به گفته وي، در ميان كشورهاي جهان، ايتاليا با 50 اثر، چين با 47 اثر و اسپانيا با 44 اثر رتبه‌هاي نخست تا سوم را در اين ميان دارا هستند. كميته ملي يونسكو در ايران نيز تا كنون 46 اثر ملموس و ناملموس را براي ثبت به اين كميته معرفي كرده كه در ميان آنها كتاب‌ها، بناها و شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي وجود دارند.
در بخش ديگري از اين نشست عبدي به ارائه توضيحاتي درباره آثار باستاني عراق و سوريه پرداخت و گفت: مدتي است كه گروه داعش به رهبري ابوبكر البغدادي اعلام وجود كرده و اكنون دست به تخريب بناهاي تاريخي و آثار فرهنگي زده است.
وي با اشاره به ريشه‌هاي تاريخي گروه داعش ادامه داد: اين گروه افكارش را از افرادي مثل محمد بن عبدالوهاب گرفته كه ايدئولوژي جديدي را در ميان اعراب داشته است و اكنون ردپاي اين ايدئولوژي را مي‌توان در گروه‌هايي مانند داعش ديد.
سوزاندن 7 هزار كتاب در موصل
وي در بخش ديگري از سخنانش روند حركت گروه داعش در عراق را توضيح داد و افزود: در ابتدا بايد بگويم كه داعش عداوت زيادي با شيعيان دارد و ما را مهدور الدم مي‌داند. آنها در مسير حركت خود بسياري از مساجد، كليسا‌ها و كنيسه‌ها را نابود كردند اما پس از اينكه سپاه قدس براي آنها در نزديكي حرم هاي مطهر امامان خط قرمزي كشيد به سمت موصل حركت كردند.
عبدي ادامه داد: آنها در اين شهر فاجعه‌اي آفريدند و از آنجا كه معتقدند بعد از قرن سوم هجري هر چه نوشته شده بيهوده است به غير از قرآن مجيد نزديك به 7 هزار كتاب و نسخه خطي را سوزاندند و بسياري از آثار گرانبها و قديمي را از بين بردند كه يك فاجعه تاريخي بود.
وي در پايان سخنانش اظهار كرد: داعش پس از آن به سراغ ساختمان موزه رفت و آن را منفجر كرد و بعدها نيز شهرهاي تاريحي هاترا و پالميرا را نابود كرد. آنها در مراحل بعدي به دنبال نابودي دورا ـ اُروپوس و طيسفون هستند و كاش خط قرمزي كه سپاه براي اينها كشيده بود به آثار تاريخي هم اختصاص مي‌يافت.
موجاني در بخش ديگر اين نشست ريشه‌هاي فكري داعش را تشريح كرد و گفت: براي اينكه ببينيم داعش چه نگاهي به ميراث فرهنگي دارد بايد به يك سال پيش كه داعش اعلام خلافت كرد برگرديم و ببينيم كه خلافت از منظر داعش چيست؟ در سال گذشته كه ابوبكر البغدادي رساله‌اي براي خلافت را منتشر كرد ديدگاه‌هاي داعش در اين باره را تشريح كرد. بر اساس نظر داعش و بر پايه حديث نبوي خلافت به 12 خليفه پس از پيامبر مي‌رسد كه تا امام حسن (ع) به عنوان خليفه پنجم ادامه مي‌يابد و پس از آن قطع مي‌شود و ابوبكر البغدادي نيز ششمين خليفه روي زمين است بنابراين از نگاه داعش اين رهبران ادامه دارند.
وي ادامه داد: بنابراين امروز تاريخ براي داعش معنايي ندارد و در واقع تاريخ براي آنها بعد از اتمام خلافت امام حسن(ع) تمام شده و دوباره از يك سال پيش متولد شده است بنابراين بسياري از سازه‌هاي و آثار ادبي و هنري و ... براي آنها معنايي ندارد. خود جامعه‌اي كه داعش نيز در آن ظهور كرده مانند عراق به گذشته خود علاقه‌اي نشان نمي‌داده و شايد بسياري از مردم عراق از وجود آثار و يا امكان تاريخي در اين شهر بي‌اطلاع بوده باشند. بنابراين همان‌طور كه گفتن تاريخ براي داعش از قرن 5 هجري به بعد تمام شده است و هرچه كه در اين فاصله هم وجود داشته بايد از بين برود.
وي با بيان اينكه داعش قدرت جذب مليت‌هاي مختلف را دارد افزود: داعش در منطقه جغرافيايي سخن مي‌گويد كه در آن گروه‌هاي مختلفي مانند نقشبنديه، بعثي‌ها و ... خلافت را معبري براي رسيدن به دوران طلايي خود مي‌دانند. برخي گروه‌هايي اجتماعي مردمي نيز عصر درخشان خود را آنگونه كه داعش ترسيم مي‌كند مي‌بينند.
رئيس كتابخانه وزارت امور خارجه ادامه داد: در سال 2011 يك خبرنگار آمريكايي كتابي را با نام «خلافت مجازي» منتشر كرد و در آن گفت كه داعش چگونه در فضاي مجازي افكار خود را پايه‌ريزي كرده و حتي چهار وزارتخانه داعش كه در اين كتاب به آن اشاره شده بود عملاً بعدها در فضاي واقعي شكل گرفت.
ما بايد ميراث مجازي درست كنيم
موجاني با بيان اينكه پديده‌هاي ديگري مانند شكست بهار عربي يا سرخوردگي بعثي‌ها از سقوط صدام و ... به داعش كمك كرده است افزود: اين جنبش آدم‌هاي فكوري دارد كه دقيقا مي‌دانند بايد چگونه عمل كنند. در همين تخريب بناها و از بين بردن آثار و كتاب‌ها مي‌‌بينيد كه اينها چگونه هدفمند عمل مي‌كنند. به طور مثال بخشي از آثار را تخريب مي‌كنند و بخشي را براي فروش و كسب درآمد استفاده مي‌كنند. البته در اين ميان برخي آثار را هم به دليل مسخره كردن ارزش‌هاي بشري از بين مي‌برند و البته اين هم در ادامه اين تفكر است كه تاريخ دوباره از يك سال پيش متولد شده است.
وي گفت: ما بايد براي اين آثاري كه از بين مي‌رود معادل مجازي درست كنيم و از آن محافظت كنيم. در واقع ما بايد ميراث مجازي درست كنيم تا وقتي كه داعش خود از درون دچار تحول شود. به هر حال داعش در درون مردم هم پايگاه دارد و شايد نابودي اين گروه به سادگي امكان پذير نباشد. من در گذشته بخشي از كتاب‌ها و آثاري را كه در موزه عراق بود با كمك جامعه دول عربيه تصويربرداري كردم و تصاوير برخي از اين آثار و نسخ خطي در اختيار 8 كتابخانه ايران مانند كتابخانه آيت‌الله مرعشي است.
موجاني گفت: به هر حال داعش نقاط ضعفي هم دارد به طور مثال مخاطب جهاني ندارد با وجود اين نخبه گراست و در اين زمينه هوشمند عمل كرده است. مراكز مطالعاتي و تحقيقاتي بايد عميقاً روي اين موضوع مطالعه كنند متاسفانه ما درباره داعش و خاستگاه‌هاي فكري آن اطلاعات درستي نداريم و بايد در اين زمينه فعال‌تر عمل كنيم.
برومند در ابتداي اين مراسم توضيحاتي را درباره مفهوم ميراث جهاني ارائه كرد و گفت: ميراث جهاني عبارت و اصطلاحي است كه دامنه تعاريف آن بسيار گسترده است و بر اساس آنچه يونسكو تعريف كرده شامل آثار ادبي و هنري، بناهاي تاريخي و... مي‌شود.
وي ادامه داد: سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد كه به يونسكو مشهور است در سال 1946 تاسيس شد و بسياري از كشورهاي جهان به اين سازمان پيوستند و ايران نيز يكي از كشورهايي است كه به اين سازمان پيوسته است. يونسكو اهداف متفاوتي دارد كه از آن جمله مي‌توان به ايجاد و حفظ ميراث و دانش مردم جهان و مشاركت در گسترش امكانات اشاره كرد.
وي افزود: يونسكو ميراث گذشته را غير قابل جايگزين و الهام بخش براي همگان مي‌داند. اين ميراث متعلق به همه جهان است و تنها يه يك كشور و قوم تعلق ندارد بنابراين بايد از ميراث جهاني ملموس و ناملموس نگهداري و حفاظت شود.
برومند با بيان اينكه مركز ميراث جهاني در سال 1972 تاسيس شده اضافه كرد: اين مركز توافق نامه‌اي را براي كشورهاي جهان تدوين كرد كه هنوز هم پايه و اساس كار كميته ميراث جهاني را تشكيل مي‌دهد. اين كميته كشورها را براي پيوستن به كنوانسيون ميراث جهاني تشويق مي‌كند.
وي با اشاره به تعريف يونسكو از ميراث جهاني اظهار كرد: يونسكو ميراث جهاني را به دو بخش ميراث جهاني فرهنگي و ميراث طبيعي جهاني تقسيم مي‌كند. ميراث جهاني فرهنگي بايد نشان دهنده يك شاهكار از خلاقيت باشد و ارزش‌هاي بشري را در يك محدوده زماني در يك حوزه فرهنگي، برنامه‌ريزي شهري و ... نشان دهد. اين ميراث مي‌تواند يك اثر ادبي يا هنري با ارزش خاصي باشد.
وي گفت: ميراث فرهنگي خود به دو بخش ميراث ملموس و ميراث ناملموس تقسيم مي‌شود. ميراث ملموس شامل كتاب، صنايع دستي، بنا و اماكن تاريخي است و ميراث ناملموس مي‌تواند آداب و رسوم يك ملت باشد.
برومند درباره ميراث طبيعي جهاني نيز توضيحاتي داد و افزود: اين ميراث نيز پديده‌هاي طبيعي منحصر به فرد هستند كه مي‌تواند شامل تغييرات زمين شناختي و... باشد. طبق توافق‌نامه كميسيون ميراث جهاني بايد آثار ملموس و ناملموس از كشورهاي ديگر به اين كميته معرفي و ثبت شوند.
به گفته وي، در ميان كشورهاي جهان، ايتاليا با 50 اثر، چين با 47 اثر و اسپانيا با 44 اثر رتبه‌هاي نخست تا سوم را در اين ميان دارا هستند. كميته ملي يونسكو در ايران نيز تا كنون 46 اثر ملموس و ناملموس را براي ثبت به اين كميته معرفي كرده كه در ميان آنها كتاب‌ها، بناها و شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي وجود دارند.
در بخش ديگري از اين نشست عبدي به ارائه توضيحاتي درباره آثار باستاني عراق و سوريه پرداخت و گفت: مدتي است كه گروه داعش به رهبري ابوبكر البغدادي اعلام وجود كرده و اكنون دست به تخريب بناهاي تاريخي و آثار فرهنگي زده است.
وي با اشاره به ريشه‌هاي تاريخي گروه داعش ادامه داد: اين گروه افكارش را از افرادي مثل محمد بن عبدالوهاب گرفته كه ايدئولوژي جديدي را در ميان اعراب داشته است و اكنون ردپاي اين ايدئولوژي را مي‌توان در گروه‌هايي مانند داعش ديد.
سوزاندن 7 هزار كتاب در موصل
وي در بخش ديگري از سخنانش روند حركت گروه داعش در عراق را توضيح داد و افزود: در ابتدا بايد بگويم كه داعش عداوت زيادي با شيعيان دارد و ما را مهدور الدم مي‌داند. آنها در مسير حركت خود بسياري از مساجد، كليسا‌ها و كنيسه‌ها را نابود كردند اما پس از اينكه سپاه قدس براي آنها در نزديكي حرم هاي مطهر امامان خط قرمزي كشيد به سمت موصل حركت كردند.
عبدي ادامه داد: آنها در اين شهر فاجعه‌اي آفريدند و از آنجا كه معتقدند بعد از قرن سوم هجري هر چه نوشته شده بيهوده است به غير از قرآن مجيد نزديك به 7 هزار كتاب و نسخه خطي را سوزاندند و بسياري از آثار گرانبها و قديمي را از بين بردند كه يك فاجعه تاريخي بود.
وي در پايان سخنانش اظهار كرد: داعش پس از آن به سراغ ساختمان موزه رفت و آن را منفجر كرد و بعدها نيز شهرهاي تاريحي هاترا و پالميرا را نابود كرد. آنها در مراحل بعدي به دنبال نابودي دورا ـ اُروپوس و طيسفون هستند و كاش خط قرمزي كه سپاه براي اينها كشيده بود به آثار تاريخي هم اختصاص مي‌يافت.
موجاني در بخش ديگر اين نشست ريشه‌هاي فكري داعش را تشريح كرد و گفت: براي اينكه ببينيم داعش چه نگاهي به ميراث فرهنگي دارد بايد به يك سال پيش كه داعش اعلام خلافت كرد برگرديم و ببينيم كه خلافت از منظر داعش چيست؟ در سال گذشته كه ابوبكر البغدادي رساله‌اي براي خلافت را منتشر كرد ديدگاه‌هاي داعش در اين باره را تشريح كرد. بر اساس نظر داعش و بر پايه حديث نبوي خلافت به 12 خليفه پس از پيامبر مي‌رسد كه تا امام حسن (ع) به عنوان خليفه پنجم ادامه مي‌يابد و پس از آن قطع مي‌شود و ابوبكر البغدادي نيز ششمين خليفه روي زمين است بنابراين از نگاه داعش اين رهبران ادامه دارند.
وي ادامه داد: بنابراين امروز تاريخ براي داعش معنايي ندارد و در واقع تاريخ براي آنها بعد از اتمام خلافت امام حسن(ع) تمام شده و دوباره از يك سال پيش متولد شده است بنابراين بسياري از سازه‌هاي و آثار ادبي و هنري و ... براي آنها معنايي ندارد. خود جامعه‌اي كه داعش نيز در آن ظهور كرده مانند عراق به گذشته خود علاقه‌اي نشان نمي‌داده و شايد بسياري از مردم عراق از وجود آثار و يا امكان تاريخي در اين شهر بي‌اطلاع بوده باشند. بنابراين همان‌طور كه گفتن تاريخ براي داعش از قرن 5 هجري به بعد تمام شده است و هرچه كه در اين فاصله هم وجود داشته بايد از بين برود.
وي با بيان اينكه داعش قدرت جذب مليت‌هاي مختلف را دارد افزود: داعش در منطقه جغرافيايي سخن مي‌گويد كه در آن گروه‌هاي مختلفي مانند نقشبنديه، بعثي‌ها و ... خلافت را معبري براي رسيدن به دوران طلايي خود مي‌دانند. برخي گروه‌هايي اجتماعي مردمي نيز عصر درخشان خود را آنگونه كه داعش ترسيم مي‌كند مي‌بينند.
رئيس كتابخانه وزارت امور خارجه ادامه داد: در سال 2011 يك خبرنگار آمريكايي كتابي را با نام «خلافت مجازي» منتشر كرد و در آن گفت كه داعش چگونه در فضاي مجازي افكار خود را پايه‌ريزي كرده و حتي چهار وزارتخانه داعش كه در اين كتاب به آن اشاره شده بود عملاً بعدها در فضاي واقعي شكل گرفت.
ما بايد ميراث مجازي درست كنيم
موجاني با بيان اينكه پديده‌هاي ديگري مانند شكست بهار عربي يا سرخوردگي بعثي‌ها از سقوط صدام و ... به داعش كمك كرده است افزود: اين جنبش آدم‌هاي فكوري دارد كه دقيقا مي‌دانند بايد چگونه عمل كنند. در همين تخريب بناها و از بين بردن آثار و كتاب‌ها مي‌‌بينيد كه اينها چگونه هدفمند عمل مي‌كنند. به طور مثال بخشي از آثار را تخريب مي‌كنند و بخشي را براي فروش و كسب درآمد استفاده مي‌كنند. البته در اين ميان برخي آثار را هم به دليل مسخره كردن ارزش‌هاي بشري از بين مي‌برند و البته اين هم در ادامه اين تفكر است كه تاريخ دوباره از يك سال پيش متولد شده است.
وي گفت: ما بايد براي اين آثاري كه از بين مي‌رود معادل مجازي درست كنيم و از آن محافظت كنيم. در واقع ما بايد ميراث مجازي درست كنيم تا وقتي كه داعش خود از درون دچار تحول شود. به هر حال داعش در درون مردم هم پايگاه دارد و شايد نابودي اين گروه به سادگي امكان پذير نباشد. من در گذشته بخشي از كتاب‌ها و آثاري را كه در موزه عراق بود با كمك جامعه دول عربيه تصويربرداري كردم و تصاوير برخي از اين آثار و نسخ خطي در اختيار 8 كتابخانه ايران مانند كتابخانه آيت‌الله مرعشي است.
موجاني گفت: به هر حال داعش نقاط ضعفي هم دارد به طور مثال مخاطب جهاني ندارد با وجود اين نخبه گراست و در اين زمينه هوشمند عمل كرده است. مراكز مطالعاتي و تحقيقاتي بايد عميقاً روي اين موضوع مطالعه كنند متاسفانه ما درباره داعش و خاستگاه‌هاي فكري آن اطلاعات درستي نداريم و بايد در اين زمينه فعال‌تر عمل كنيم.