آستان محمد هلالبنعلی(ع)؛ گنجینه‌ای ماندگار از هنر اصیل اسلامی ـ ایرانی
آستان مقدس حضرت محمد هلالبنعلی(ع) از جمله امکانی است که با گذشت چهارده قرن از حضور پربرکت این فرزند بلافصل مولای متقیان علی(ع) که پهندشت کویر مرکزی ایران به گوهر وجودش متبرک و فضای معنوی‌اش عطرآگین و آسمان پرستاره‌اش را به نور ماه زیبای علوی منور ساخته است.
در آران‌وبيدگل، شكوه تمدن اسلامی و غنای فرهنگ شيعی، امروز حاصل تفكر عرصه دين‌مداری و بيانگر اراده راسخ انسان‌های صالح و وارسته‌ای است كه تمامی سرمايه‌های مادی و معنوی خويش را وقف گسترش فرهنگ دينی، تعميق آموزه‌های قرآنی در مكتب اهل‌بيت عصمت(ع) و آبادی اماكن و بقاع متبركه ايشان و فرزندان طاهرينشان كرده‌اند.
در اين ميان آنچه در قاب آيينه زمان متجلی شده، تصويری زيبا از تلاش و اهتمام نيك سيرتانی است كه هرگز نمی‌توان پرده فراموشی بر نام و آوازه آنان كشيد.
آستان مقدس حضرت محمد هلال بن علی(ع)ازجمله مكان‌هايی است كه با گذشت چهارده قرن از حضور پربركت اين فرزند بلافصل مولای متقيان علی(ع) كه پهندشت كوير مركزی ايران به گوهر وجودش متبرك و فضای معنوی‌اش عطرآگين و آسمان پرستاره‌اش را به نور ماه زيبای علوی منور ساخته است به مدد ارادت و اعتقاد قلبی دوستداران و با سرانگشت سرشار از ذوق و هنر معماران و تلاش و همت خيرانديشان و علاقمندانش به گنجينه‌ای ماندگار از شاهكارهای هنر اصيل اسلامی-ايرانی همراه با برپايی آيين‌های مذهبی رسمی بدل شده است.
بقعه و بارگاه حضرت محمد هلال فرزند علی بن ابی‌طالب(ع) از زيارتگاه و كانون‌های مذهبی در شهرستان آران و بيدگل است. اين آستان مقدس كه امروزه به صورت مجموعه‌ای متشكل از بقعه و بارگاه و صحن‌ها، مقبره‌ها و گلزار شهيدان درآمده است، در زمان وفات حضرت محمد هلال(ع) به صورت سردابی بوده كه روی آن اتاق مختصری ساخته و صندوقی به جای قبر وسط آن قرار داده بودند. هرچند در طول تاريخ به ويژه در دوره سلجوقيان و صفويان از طرف طبقات مختلف برای حفظ، مرمت و توسعه حرم سعی بليغ و كوشش پيگير، مصروف شده اما وسعت، حجم و نوع اقدامات عمرانی انجام شده در سال‌های پس از انقلاب، با هيچ يك از دوران پيشين قابل مقايسه نيست.
در چند سال اخير اقدامات گسترده‌ای در زمينه احيا و بازسازی بناهايی چون صحن جنوبی، رواق‌ها، سردر ورودی، كتابخانه آستانه، گنجينه شهدا، مجمع قاريان و حافظان هلال، آينه‌كاری ايوان شمالی، زيباسازی گلزار شهدا و ... صورت گرفته است و نيز رفاه و آسايش هرچه بيشتر زائران مساحتی بالغ بر 5 هزار مترمربع برای ايجاد فضاهای فرهنگی، خدماتی و عبادتی در دست ساخت است.
حرم: فضای حرم از كف به ارتفاع 8 ضلعی است كه در ارتفاع 4 متری به شكل دايره می‌شود و جداری درونی ساقه گنبد را تشكيل می‌دهد. سقف از طاق‌بندی‌های كوچك مقرنس و آينه‌كاری تشكيل شد و پشت آن كف گنبد است.
ضريح و صندوق: ضريح اول، ضريحی چوبی بود كه در سال 1330 شمسی ساخته و بر روی صندوق چوبی مضجع منور نصب شد. ضريح دوم، مكعب شكلی، از جنس طلا و نقره، به ابعاد 5/22x3x متر در وسط حرم قرار دارد. اين ضريح در سال 1351 طی مراسم باشكوهی با كمك افراد نيكوكار و همت شادروان حاج‌علی اخباری، علی بقال‌زاده، حاج علی رجبی و عباس مؤذن‌پور و طراحی و قلمزنی هنرمندان اصفهانی ساخته و به جای ضريح چوبی نصب شد. كتيبه گرداگرد ضريح مطهر با آيات سوره <انسان> و اشعاری در مدح حضرت محمد هلال(ع) سروده شادروان سيدشهاب موسوی مزين شده است.
رواق‌ها و مساجد: <رواق‌ها بناهايی هستند سرپوشيده با بلندی‌های مختلف، كه گرداگرد مرقد پاك حضرت محمد هلال(ع) ساخته شده‌اند و چون گوهری برآمده از دوران كهن، در ساختار معماری حرم می‌درخشند. دو رواق شرقی و غربی حرم هريك تجلی‌گاه هنر اصيل اسلامی ايرانی به شمار می‌روند كه در طی ساليان بعد از پيروزی انقلاب اسلامی، با هنر معماران معاصر ساخته و افتتاح شده است.
كنار در ورودی حرم و جنوب گلزار شهدا، مسجد اعظم آستان در دو طبقه ساخته شده است كه در طول سال نماز جماعت و همه مراسم مذهبی در آن برگزار می‌شود. رواق‌ها و صحن آستان مقدس مدفن علمای بزرگی همچون آيت‌الله ملامحمد جعفر آرانی، آيت‌الله ميرزا احمد عاملی، آيت‌الله دربندی و ملامحمدحسين آرانی است كه هريك در دوران زندگی پربار خويش در ترويج و تبليغ فرهنگ تشيع نقش بسزايی داشته‌اند.
صحن‌ها: از مرقد منور و رواق‌ها و كفش‌‌داری‌ها كه می‌گذريم، قدم به بنای باشكوهی می‌نهيم كه <صحن> ناميده می‌شود و محل تجمع زائران مؤمن و مخلص است. علاوه بر آن، اقامه نمازهای يوميه به صورت جماعت و نيز برگزاری مراسم خاص مذهبی، از ديگر اموری است كه در صحن انجام می‌پذيرد.صحن فعلی آستانه در جلو ايوان جنوبی واقع است. اين صحن با وسعت حدود 3 هزار مترمربع در دو طبقه، دارای غرفه، ايوان‌ها، راهرو، راه‌پله‌های مناسب و چهار مناره است. نمای آن از پايين با سنگ مرمر سياه آجرنما با طراحی، كتيبه‌های كاشی‌كاری شده مزين به آيات قرآن و اسماءالله و چهارده معصوم(ع)، جلوه خاص و باشكوهی به مجموعه داده است. طرح احداث سه صحن بزرگ در قسمت شمالی، شرقی و غربی آستانه پيش‌بينی شده است كه در آينده به مرحله اجرا درخواهد آمد.
كتابخانه: كتابخانه آستان مقدس حضرت محمد هلال بن علی(ع) در سال 1344 شمسی در ضلع جنوبی صحن مطهر گشايش يافت. مخزن كتابخانه دارای 55هزار جلد نسخ چاپی به زبان‌های مختلف و 500نسخه خطی قيمتی و صدها نسخه چاپی سنگی و مجموعه عظيمی از مجله‌ها و نشريه‌های ادواری از گنجينه‌های با ارزش علمی و فرهنگی است كه همواره مورد توجه دانش‌پژوهان و انديشمندان بوده و خواهد بود. اين كتابخانه دارای سالن مجزا برای مطالعه آقايان و بانوان و روزانه پاسخگوی صدها مراجعه‌كننده است.
گنبد و مناره‌ها: مشخص‌ترين نماد و نشانه اين بنا گنبد آن با كاشی‌های هفت رنگ است كه از دوردست چون گوهری درخشان ديده می‌شود.
در مجموعه آستان حضرت محمد هلال بن علی(ع) 10 مناره وجود دارد. كه دو گلدسته بلند آستان در دو طرف ايوان جنوبی را در وسط خود قرار داده است.ساختمان اين گلدسته‌ها همچون گنبد از دو پوشش گچ و آجر و كاشی‌كاری است. هر گلدسته دارای سه قسمت پايه، ساقه و كلاهك است روی هم رفته تركيب بی‌نظيری ايجاد می‌كند.
برگرفته از نشريه <فيروزه كوير> از انتشارات آستان مقدس حضرت محمد هلال بن علی(ع)