حج، برائت و سیاست
حج به عنوان یکی از مهم‌ترین فرایض دینی مسلمانان دارای آثار متنوع دینی، سیاسی و اجتماعی است
در اين شرايط يكي از موضوعاتي كه در مناسك حج مورد بحث است و به تاثيرات سياسي آن مربوط مي‌شود، آيين برائت از مشركين و شرايط برگزاري آن است. اين برنامه به طور موثر در برنامه‌هاي زائران ايراني انجام مي‌شود و تاثيرات بسيار خوبي در سطح جهاني داشته و دارد.
حجت‌الاسلام دکتر علی نصیری دکترای علوم قرآن و حدیث در گفت‌‌وگو با همشهري جمعه به بررسي اين موضوع پرداخته است كه موضوعي همچون برائت از مشركين در دوره‌هاي متعدد چگونه و با چه شرايطي بايد برگزار شود و يا اصلا تعاملات موضوع حج با سياست چگونه است.
ستاد علوم قرآن و حدیث با اشاره به اینکه از نظر بررسي تاريخي برائت از مشرکین در دوره و زمان خاصی اتفاق افتاده است، می‌گوید: بر اساس يك نظريه، تداوم مراسم برائت در اختيار ولي فقيه است و هر گاه حاکم وقت حکومت اسلامی تشخیص دهد؛ مراسم برائت باید برگزار شود.
حجت‌الاسلام دکتر علی نصیری که از دانشگاه الهیات دانشگاه تهران دکترای علوم قرآن و حدیث گرفته است، با اشاره به تاریخچه برائت از مشرکین می‌گوید: در مورد برائت از مشرکین دو نظریه متفاوت وجود دارد؛ نظریه اول معتقد است حکم اولي صورت گرفته است.
بدین معنا که در اواخر دوره رسالت حضرت محمد (ص)، چون دستگاه کفر از لجاجت خود عقب‌نشینی نمی‌کند و بر آن اصرار می‌ورزد در نتیجه آیه برائت که از آیات سوره توحید است، نازل می‌شود و حضرت رسول آیه را به ابوبکر می‌دهد تا در بین جماعت مشرکان در ایام حج اعلام کند.
وی با اعلام اینکه آیه برائت فقط در دوره خاص خودش نازل شده و قرار نبوده که همه ساله در ایام حج اتفاق بیفتد، می‌گوید: بنابراین، نظریه گروه اول آن است که برائت برای بار دوم یا تکرار و استمرار آن نمی‌تواند معنا داشته باشد و برای عده‌ای خاص در شرایط مکانی و زمانی خاص وحی شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به نظر كساني که به حکم ثانوی اعتقاد دارند، می‌گوید: معتقدان حکم ثانوی باور دارند که تعيين دوره خاص، دشمن ویژه، مشرک و مواردی از این دست جزو اختیارات حاکم اسلامی است و حاکم تعیین می‌کند که در چه دوره‌ای و چگونه و با استفاده از چه ابزاری در برابر شرک، ظلم و دشمن دینی واکنش نشان داده شود.
وی با اعلام اینکه در این دوره ولایت فقیه در راس كار است، می‌گوید: ولی فقیه عالم به زمان است و مصلحت اسلام را تشخیص می‌دهد، عادل نیز هست، بنابراین از روی هوا و هوس یا حب و بغض حکم صادر نمی‌کند به ویژه آنکه تبعات حکمی که صادر می‌کند را نیز می‌شناسد.
نصیری با یادآوری اینکه حکم جهاد یا ادامه و قطع جنگ به تشخیص ولی فقیه بوده است، می‌گوید: در گذشته نیز دیديم که پذیرفتن قطعنامه و پایان يافتن جنگ تحمیلی بنابر تشخیص امام خمینی(ره) صورت گرفت، همانگونه که حکم برائت از مشرکین هم توسط ايشان صادر شد.
وی با تاکید بر اینکه اصل برگزاري حج هم جزء اختیارات امام است، می‌گوید: حكم برگزاری مراسم برائت از مشرکین صادر شد و پس از آنکه با واکنش دولت سعودی، به شهادت عده‌ای از حجاج منجر شد، امام دستور توقف دادند و سپس در شرايط ديگر تشخیص دادند که اين برنامه ادامه یابد، بنابراین مشاهده می‌شود که در شرایط فعلی حکم ثانوی اجرا می‌شود.
مسلمانان ديگر و سياسي‌ترين بخش حج
این مدرس حوزه علمیه گفت: کشورهای خاصي وجود دارند كه از حکومت آزادی برخوردار نیستند و به همین دلیل است که نمی‌توانند ابراز رای کنند. آنها وامدار استکبار هستند. براي همين در اين موضوع، به طور خاص عمل مي‌كنند.
وی با یادآوری اینکه پس از فجایع دوره اول برگزاری مراسم برائت از مشرکین، این مراسم از خیابان‌ها و مرکز شهر به صحرای عرفات و چادرها منتقل شد، می‌گوید: در نتیجه برائت از مشرکین و شعارهای ضد آمریکا، انگلیس، اسرائیل، شوروی و ... روابط ایران و عربستان تیره شد.
این استاد دانشگاه مذاهب اسلامی با اعلام اینکه در مسائل منطقه‌ای، رقابت پنهانی وجود دارد می‌گوید: عربستان خودش را سرور جهان اسلام می‌شناسد، اما رفتارهای ایران در مبارزه با استکبار باعث شده تا واقعيت به گونه ديگري باشد.
وی با اعلام اینکه برخي کشورهای منطقه از رشد ایران نگران هستند، می‌گوید: بحث انرژی هسته‌ای، پایان جنگ تحمیلی و بسیاری موارد دیگر حکایت از قدرتمند شدن ایران دارد، بنابراین باید بپذیریم که مسئله از شعار در صحرای عرفات یا تظاهرات خیابانی فراتر است.
نصیری در تشریح تجربیات خود در برائت از مشرکین می‌گوید: در بین شعارهای مردم، هیجان خاصی در بین مسلمانان مشاهده می‌کردم، اما توجه کنیم که به همان اندازه که مسئولان ایران برائت از مشرکین را تشویق می‌کنند، کشورهای دیگر تمايل چنداني به اين موضوع ندارند.
وی با اعلام اینکه مسلمانان دیگر کشورها گمان می‌کنند که چشم‌هایی مراقب آنان است، می‌گوید: مسلمانان دیگر کشورها از برخوردهاي احتمالي حاکمانشان وحشت دارند و از سوی دیگر حاکمان نیز از رها کردن مردم و از دست دادن کنترل آنان مي‌ترسند.