نگاهی به اعمال بیست و پنجم ذیقعده، روز «دحوالارض»

 امروز جمعه 22 آبان ماه مصادف است با 25 ماه ذی‌القعده كه در روايات به نام روز «دحوالارض» شناخته شده است.

«دحوالارض» در معنای لغوی به معنای گسترش يافتن زمين است. شايد اين كلمه از آيه 60 سوره مباركه شمس «وَ الْأَرْضِ و َمَا طَحَاهَا » قسم به زمين و كسي كه آن را گسترانيده است.

گرفته شده باشد. بسياری از مفسران بر اين باور هستند كه اين آيه به ماجرای «دحوالارض» اشاره دارد.

در حديثی از امام صادق (ع) آمده است: إنّ‌الله تعالی دحاالأرض مِن تحت‌الكعبة إلي مِني، ثمّ دحاها مِن مِني إلي عَرَفات، ثمّ دحاها من عَرَفات إلي مِني. فالأرض من عرفات، وعرفات من مني، ومني من الكعبة. در روز دحوالارض، زمين از زير خانه خدا نمايان شد و سپس تا «منیٰ» و «عرفات» گسترش يافت.

دحوالارض به چه معناست:

«دَحو» به معنای گسترش است و بعضی نيز آن را به معنای تكان دادن چيزی از محلِ اصلی‌اش تفسير كرده‌اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمين) اين است كه در آغاز، تمام سطح زمين را آب‌های حاصل از باران‌های سيلابیِ نخستين فراگرفته بود.

اين آب‌ها، به تدريج در گودال‌های زمين جای گرفتند و خشكی ‌ها از زير آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند. از طرف ديگر، زمين در آغاز به صورت پستی‌ها و بلندی‌ها يا شيب‌های تند و غيرقابل سكونت بود. بعدها باران‌های سيلابی مداوم باريدند، ارتفاعات زمين را شستند و دره‌ها گستردند. اندك اندك زمين‌هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و كشت و زرع به وجود آمد. مجموع اين گسترده شدن، «دَحو الارض» نامگذاری می شود.

زمين، گاهواره زندگی انسان و تمام موجوداتِ زنده است، كه با تمام كوه ها، درياها، درّه ها، جنگل ها، چشمه ها، رودخانه ها، معادن و منابع گران بهايش، نشانه ای از نشانه های آفريدگار به شمار می آيد كه آن را گسترانيده است. روز دحوالارض ـ روز گسترش زمين ـ روز بسيار مباركی است.

گر چه اين مطلب يعنی كشيده شدن و گستراندهشدن زمين در وحله اول عجيب به نظر ميرسد اما تعريف واضح تر اين موضوع اين است كه گفته شود: پس از آنكه تمام سطح كره زمين به مدت طولانی در زير آب فرو رفته وخداوند خواست تا آن را از زير آب بيرون آورد كه صحنه زندگی موجودات مهيا گردد، اولين نقطه‌ای كه از زير آب سر بيرون آورد همان مكان مقدس كعبه و بيت‌الحرام بود اين واقعه نشان‌دهنده اهميت اين نقطه و مركزيت آن برای همه عالميان است.

پس از گذشت قرنها، از گذشت عمر زمين، دانشمندان پی به اين حقيقت برده‌اند كه قرنها پيش، سراسر اين كره زمين را آب فرا گرفته بوده و با گذشت زمان زمين خود را از زير اين آبها بيرون كشيده خشكی پديدار شده است كه تا اينكه به وضعيت موجود رسيده است.

نكته جالبش اينجاست كه پديدار شدن تمام اين خشكيها يكزمان رخ نداده بلكه از نقطه‌ای شروع و ادامه پيدا كرده است و اين نقطه آغازين پيدايش خشكی، همان نقطه‌ای از زمين است كه محل اجتماع مسلمانان و طواف به دور آن، يعنی كعبه يا خانه خداست.

روز دحوالارض با مناسبت‌های ديگری هم‌قرين شده كه اهميت آن را دوچندان می‌كند. در شب اين روز نيز بر اساس روايتی از امام هشتم (عليه السلام) حضرت ابراهيم و حضرت عيسی عليهماالسلام به دنيا آمده‌اند.

اهميت دحوالارض:

در اين روز رسول خدا (صلي الله عليه و آله)، به قصد حجة‌الوداع از مدينه با يكصد و چهار هزار يا يكصد و بيست و چهار هزار و حضرت فاطمه (ع) و تمامي اهل بيت خود از راه شجره به مكه عزيمت نمودند.

ونيز روايت است كه حضرت مهدی (عجل‌الله تعالی فرجه شريف) در چنين روزی ظهور خواهند كرد انشاء الله.

همچنين روز دحوالارض، جزء چهار روز معروفی است كه روزه آن پاداش فراوان داشته و ثواب هفتاد سال روزه گرفتن دارد.

روزه: يكي از آن چهار روز است كه در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است .

و در روايتي روزه‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روايت ديگر كفاره هفتاد سال است و هر كه اين روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از براي او عبادت صد سال نوشته شود و از براي روزه‏دار اين روز هر چه در ميان آسمان و زمين است استغفار كند و اين روزي است كه رحمت خدا در آن منتشر گرديده و از براي عبادت و اجتماع به ذكر خدا در اين روز اجر بسياري است.

اعمال شب و روز دحو الارض:

نماز: نمازي كه در كتب شيعه قميين روايت شده و آن دو ركعت است در وقت چاشت در هر ركعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره و الشمس بخواند و بعد از سلام نماز بخواند لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِيمِ پس دعا كند و بخواند یَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ .

دعا: خواندن اين دعا است كه شيخ در مصباح فرموده مستحب است خواندن آن:

«اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْكَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ كَاشِفَ كُلِّ كُرْبَةٍ أَسْأَلُكَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِكَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِينَ وَدِيعَةً وَ إِلَیْكَ ذَرِيعَةً وَ بِرَحْمَتِكَ الْوَسِيعَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَي مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِيثَاقِ الْقَرِيبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ كُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَي كُلِّ حَقٍّ وَ عَلَي أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِكَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ‏] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَكْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا كَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی بِلُطْفِكَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِكَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِكَ وَ لا تُنْسِنِی كَرِيمَ ذِكْرِكَ بِوُلاةِ أَمْرِكَ وَ حَفَظَةِ سِرِّكَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَي یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی أَوْلِیَاءَكَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ وَ اذْكُرْنِی عَلَي طُولِ الْبِلَي إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَي وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَي وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْكَرَامَةِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِكَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِكَ وَ اصْطِفَائِكَ وَ بَارِكْ لِی فِی لِقَائِكَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِيئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِيئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَي مِيعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ‏] أَوْلِیَائِكَ الْمُسْتَأْثِرِينَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِكْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِكَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِكَهُمْ وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِكَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِكَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِكَ وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِينِكَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِكَ فِی أَعْدَائِكَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِكَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَكَ حَتَّي تَرْضَي وَ یَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَي یَدَیْهِ جَدِيدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَي جَمِيعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی كَرَّتِهِ حَتَّي نَكُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِكْ بِنَا قِیَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ [عَلَي مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ‏] وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ »

همچنين زيارت حضرت امام رضا (عليه السلام) در اين روز فضيلت بالايی دارد و احيا و شب زنده‌داری شب دحوالارض كه برابر با يك سال عبادت است.