حج، تجلی‌گر شکوه و عظمت مسلمانان
ما انسان‌ها چه در سطح خرد و چه در سطح کلان دائماً یک نگرش منفعت‌گرایانه به همه چیز داریم؛ زیرا ما به عنوان انسان، بالفطره و در درون خود به سمت منافع خودمان گرایش داریم.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، ساجده مقدمي در مطلبي در خبرگزاري دانشجويان ايران آورده است؛ ما انسان‌ها چه در سطح خرد و چه در سطح کلان دائماً یک نگرش منفعت‌گرایانه به همه چیز داریم؛ زیرا ما به عنوان انسان، بالفطره و در درون خود به سمت منافع خودمان گرایش داریم.
ما قبل از انجام هر کاری به این فکر می‌کنیم که آیا این کار به نفع ماست یا خیر و منافع این کار برای ما چیست؟
در سطح کلان نيز همین‌طور است. صاحب منصبان و روسای کشور هم قبل از انجام هر کاری در سطح بین‌المللی یا ملی به منافع و مضرات آن برای کشور توجه می‌کنند؛ منافع را در یک کفه ترازو و مضرات را در كفه دیگر قرار می‌دهند و در نهایت دست به انتخاب می‌زنند.
دین هم با رویکرد منفعت‌گرایانه موافق است
اما کاری که دین در این میان انجام می‌دهد چیست؟ آیا دین هم با این رویکرد منفعت گرایانه موافق است؟ شاید با کمی اغماض بتوان گفت دین هم با این رویکرد منفعت‌گرایانه موافق است، اما در صدد آن است كه جهت این رویکرد را عوض کند.
در واقع، انسان‌ها دائماً به سمت منافع مادی خود متمایل می‌شوند، اما دین به دنبال آن است كه در نگاه انسان‌ها تغییری ایجاد کند تا به تبع آن منافع اخروی و معنوي در نظر آنها جایگاه والاتری بیابد.
كلمه «منافع» چه مواردي را در بر مي‌گيرد؟
در قرآن کریم درباره حج آمده است: لِّيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْتا؛ مسلمانان شاهد منافع خويش باشند (سورهء حج آیه 28). در اين آيه خداوند در يك عبارت بسيار فشرده و پر معني به فلسفههاي مختلف حج پرداخته و ميفرمايد: آنها به اين سرزمين مقدس بيايند «تا منافع خويش را با چشم خود ببينند.»
كلمه «منافع» تمام منافع و بركات معنوي و نتايج مادي، فوايد فردي و اجتماعي، فلسفههاي سياسي و اقتصادي و اخلاقي همه را شامل مي‌شود؛ آري! بايد مسلمانان از همه نقاط جهان و از ميان تمام قشرها به آنجا روآورند تا شاهد و ناظر اين منافع باشند.
نظر شيخ الازهر در خصوص منافع حج
خوب است در اینجا پای سخن رئیس اسبق «جامع الازهر»، شیخ محمود شلتوت، بنشینیم تا ببینیم او چگونه این جمله را تفسیر می‌کند. (1)
شيخ محمود شلتوت می‌گوید: منافعی که حج وسیله شهود و تحصیل آن میباشد و به صورت نخستین فلسفه حج درآمده است، یک مفهوم گسترده و جامع است که هرگز در نوع و یا خصوصیتی خلاصه نمیگردد، بلکه این جمله با عمومیت و شمولی که دارد همه منافع فردی و اجتماعی را در برمیگیرد. اگر تزکیه نفس و تقرب بسوی خدا منفعت است، مشاوره در ترسیم خطوط گسترش علم و فرهنگ نیز منفعت میباشد.
اگر این دو منفعت به شمار میروند، دعوت مسلمانان بر اینکه همگی فشار خود را در گسترش اسلام متمرکز سازند نیز منفعت بشمار میرود. از این جهت، این منافع به مقتضای زمان و اوضاع مسلمانان در هر زمانی فرق می‌کند. (2)
هر گروهی باید بهره خود را حج باز گیرد
شیخ الازهر در جای دیگر نیز می‌گوید: «حج با توجه به موقعیت خاصی که در اسلام دارد و اهدافی که برای فرد و جامعه در آن در نظر گرفته شده است، شایسته است که مردان دانش و فکر، شخصیت‌های علمی و فرهنگی و مسئولان سیاسی و اداری و آگاهان از مسائل اقتصادی و مالی و معلمان شرع و دین و مردان نبرد و جهاد به آن توجه خاصی بنمایند و هر گروهی بهره خود را از آن باز گیرد.
شایسته است بر این حرم الهی از همه طبقات بشتابند. دارندگان فکر و اندیشه، نظر و اجتهاد، ایمان و اهداف بلند، در آنجا گرد آیند تا دیده شود که چگونه مکه بال‌های رحمت خود را بر آنها برکشیده و کلمه توحید، آنان را در گرد خانه خدا جمع کرده است و در نتیجه به شناسائی یکدیگر و مشاوره با هم و معاونت یکدیگر بپردازند. آن‌گاه همگی به سرزمین‌های خود بصورت امت واحدی بازگشته، دل‌ها یکی و شعور و احساسات آنان نیز یکی...» (3).
حال ما می‌خواهیم چنین نگاهی به حج داشته باشیم. به طورکلی ما می‌خواهیم منافع مادی و معنوی را که حج برای ما به ارمغان می‌آورد، بررسی کنیم.
حج یک فرصت معنوی بزرگ است
حج یک فرصت معنوی بزرگ است، فرصتی که شاید ادیان دیگر از آن بی بهره باشند. حج فرصتی را در اختیار مسلمانان قرار می‌دهد تا هر سال در کنار یکدیگر در یکی از مقدس‌ترین مکان‌های زمین با هدفی عبادی جمع شوند. وقتی حج یکی از برترین مکان‌ها برای عبادت است، چرا ما شیعیان خود را از آن محروم کنیم؟
امام علی (ع) در نهج البلاغه فرموده‌اند: و اللّه اللّه فی بیت ربّکم لا تخلّوه ما بقیتم فانّه ان ترک لم تناظروا؛ خدا را خدا را! درباره خانه پروردگارتان(مکه معظمه)، آن را خالی مگذارید تا زنده هستید که اگر آن رها شود (از نرفتن شما خالی ماند از کیفر الهی) مهلت داده نمیشوید. (به عذاب خدا مبتلی میشوید) (4)
حضرت در وصیت خود به امام حسن (ع) و امام حسین (ع) دو بار سوگند می‌خورند. حتما ايشان امر مهمی را بیان می‌کنند که این چنین سوگند می‌خورند.
آيا ترك خانه خدا جايز است؟
درست است که اکنون حکومت‌های فاسد و ظالم با برخی فرقه‌های انحرافی همدست شده‌اند و بیشترین فشار و صدمات را بر شیعیان وارد می‌کنند اما واقعا این امور می‌توانند دلیلی برای ترک خانه خدا باشند؟
این امر که ما باید بر اساس مقتضیات زمان رفتار کنیم کاملا صحیح است. اما مقتضیات زمان در اصل و اساس برخی امور نمی‌تواند خللی وارد کند هرچند كه شاید بتواند حواشی آن را تغییر دهد.
در واقع، ما به خاطر این امور نباید به مردم بگوییم که به حج نروند و اصل را حذف کنیم؛ بلکه بايد به ایشان متذکر شویم که در این حج باید کم‌ترین و حداقل منافع مادی از جانب ما به سعودی‌ها برسد.
در مسئله حج، حکومت فاسد سعودی و همدستی آنان با جریان وهابیت نمی‌تواند دلیلی برای خالی گذاشتن خانه خدا به دست ما باشد. در واقع، اگر ما با این بهانه خانه خدا را خالی بگذاریم خود را از برخی منافع که در ادامه کلام به آنها پرداخته خواهد شد، محروم کرده‌ایم.
حج، تجلی‌گر شکوه و عظمت مسلمانان
در موسم حج تمامی مسلمانان از هر رنگ و نژاد و قومیتی، از سرتاسر جهان به یک قصد مشترک در مکه گرد هم می‌آیند. وقتی مسلمانان با این جمعیت عظیم اعمال و مناسک حج را انجام می‌دهند انسان ناخواسته اعتماد به نفس پیدا می‌کند و از مشاهده این خیل عظیم به وجد می‌آید.
همان طور که مشاهده جمعیت عظیم مسلمانان اقتدار آفرین است، دشمنان را هم دچار ترس و اضطراب می‌کند. در جهان کنونی که غرب خود را به عنوان قدرت برتر معرفی كرده و دائما بقیه نژادها و انسان‌ها را تحقیر می‌کند؛ حج بهترین راهکار برای ایجاد خودباوری در میان مسلمانان است.
همایش عظیم مسلمانان و برنامه‌ريزي آن توسط خدا
تصور کنید برای یک همایش علمی چه قدر برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، صرف هزینه، دعوت از میهمانان و... لازم است. ماه‌ها طول می‌کشد تا ما یک همایش علمی را تنظیم کنیم و به واسطه آن از علوم به روز شده بهره گیریم.
اگر کمی دقت کنیم متوجه می‌شویم که خداوند برای مسلمانان تمام تنظیمات لازمه را فراهم کرده است. شاید تنها کاری که مسلمانان باید انجام دهند تأمین هزینه است که البته خداوند با گذاشتن قانون استطاعت در انجام فریضه حج کار را بسیار آسان کرده است.
پس در واقع، ما تمام ملزومات یک همایش را در موسم حج به صورت آماده و تنظیم شده در اختیار داریم. هرچند شاید ما به نحو شایسته و بایسته از این فرصت استفاده نکرده باشیم یا در حال حاضر استفاده نکنیم، اما خداوند این فرصت را در اختیار ما گذاشته است.
حج بهترین مكان برای تبلیغ تشیع است
وقتی چنین فرصتی فراهم شده پس ما باید بهترین بهره‌برداری را برای دستیابی به اهداف خود داشته باشیم. اين سوال مطرح مي‌شود كه مهم‌ترین اهداف ما در مجامع اسلامی چیست؟ شاید بتوان گفت كه وحدت و تبلیغ مهم‌ترین اهداف ما در مجامع اسلامی است.
مسلما ما باید برای امر تبلیغ، بودجه و هزینه زیادی را صرف کنیم تا نمایندگان خود را به سایر کشورهای اسلامی فرستاده و یا از طرق دیگر آنها را به تشیع دعوت کنیم. اما وقتی جمعیت عظیمی از مسلمانان در این موسم در مکه حضور دارند آیا کار برای ما سهل‌تر و راحت‌تر نیست؟
حج بهترین فرصت برای تبلیغ است زیرا؛
1. به واسطه عظمت و وسعت حج در این زمان نظارت‌ها و سخت گیری‌های حکومتی کمتر می‌شود.
2. جمعیتی که در این زمان در مکه حضور دارند با سایر زمان‌ها غیر قابل مقایسه است.
اگر ما بتوانیم در این همایش عظیم چند نفر را به پیروان تشیع علوی اضافه کنیم آیا واقعا کار گران‌بها و ارزشمندی نکرده‌ایم؟
گروهي كه بيشترين نفع را از وحدت مسلمان مي‌برند
شاید گروهی که از وحدت مسلمانان بیشترین نفع را می‌برند شیعیان باشند؛ زیرا شیعیان به عنوان یک گروه اقلیت در میان مسلمانان و به خاطر عقاید برخی فرقه‌های انحرافی بیشترین صدمات را متحمل می‌شوند.
البته شیعیان اهداف ضد استعماری و ضد استکباری را نیز در پیش‌روی خود دارند که اخیرا در میان کشورهای اسلامی شیوع بسیار زیادی پیدا کرده است. مسلما اکنون بهترین فرصت برای ماست تا به ترویج وحدت میان مسلمانان و قیام علیه حکومت‌های فاسد و مبارزه علیه قطب‌های استعمارگری جهان بپردازیم و سایر کشورهای اسلامی را با عقاید خود آشنا کنیم.
پی نوشت‌ها:
1. برگزیده تفسیر نمونه، جلد 3، ص211.
2. الشریعة و العقیدة ص 151.
3. الشریعة و العقیدة ص 150
4. نهج البلاغه مرحوم فیض الاسلام/978.