اصلاح الگوی مصرف و ما که مثل پدرانمان نیستیم

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

  رئوف پيشدار : 

پدران ما قرنها پيش در جستجوي آب و راهي براي حفظ و استفاده درست از آن ، "كاريز- قنات " را اختراع كردند كه با نام ايراني اش كاريز در سرتاسر جهان شاخته شده و در فرهنگ ها و لغت نامه ها ثبت شده است .

 

كاريز اوج ابتكار و حاصل ذهن خلاق ايراني در مهندسي و مديريت مصرف آب است . پدران ما به اين ترتيب كيلومتر درزير زمين آب را بدون استفاده از هيچ امكان خاصي و تنها با ابتكارهاي مهندسي از سرچشمه تا به سطح انتقال مي دادند و هنوز هم اين كار در بخش هاي بزرگي از مركز ايران صورت مي گيرد  .

 

از مزاياي عمده كاريز حفظ آب در جريان انتقال بخصوص در مناطقي است كه دماي هوا در آن بالا و موجب تبخير آب مي شود. پدران ما به اين ترتيب حتي در خش ترين نقاط مركزي ايران جايي كه كيلومتر ها در كيلومتر تنها شن است و هرم آفتاب ، تمدن هاي باشكوهي را خلق كردند كه از هر جهت ، شاهكاري محسوب مي شوند.

آب در فرهنگ ايراني و اسلامي يكي از عناصر مقدس حيات  شمرده مي شده است و از همين رو حفظ آن ، عدم اسراف و پاك نگه داشتن آب مورد تاكيد بوده است .  حفظ و صیانت از منابع آبی و بهره برداری بهینه و اقتصادی و عادلانه آب  به جهت اهميت فوق العاده آن ، امروز یک مساله مهم جهانی است .

آب امروز به عنوان یک چالش فراگیر بشری مورد توجه قرارگرفته و تأکید جهانی این است که کلیه دولتها و ملت ها به مقوله آب توجه بیشتری کنند . کشور ما نیز از گذشته دور با کمبود آب و عدم توازن توزیع مکانی و زمانی آب روبرو بوده و دامنه بارندگی در ایران از حداکثر 2000 میلی متر در سواحل شمالی تا 50 میلی متر در کویر مرکزی متغیر است .

 

آب حتي در سالهاي ترسالي هم مساله اي مهم و جدي براي ايران است . به لحاظ جغرافيايي ايران سرزميني نيمه خشك دانسته مي شود كه در آن ميزان بارش و منابع قابل دسترس آب محدود است.

 

افزايش جمعيت و تمايل به شهر نشيني در كنار محدود بودن منابع آبي و كمبود آب ، كه خشك سالي هم در سه دهه اخير به آن افزوده ، به اضافه سياست هاي غلط توسعه كه بيشتر مبتني بر آب در سرزميني نيمه خشك بوده است ، و فرهنگ ناصحيح مصرف و شايد دهها علت ديگر ،  كشور را امروز به جايي رسانده است كه به آن "آستانه تنش آبي " گفته مي شود. نگاهی کوتاه به وضعیت آب و جمعیت در گذشته و حال ایران شايد كمك بيشتري به طرح بحث كند .در سال 1355 جمعيت كشور 34 ميليون نفر و تعداد شهرها 373 شهر بود . در سال 1375 جمعيت كشور از مرز 60 ميليون نفر گذشت و در همين مقطع زماني تعداد شهرهاي كشور به 616  شهر رسيد و در سال 1385 در حالي كه جمعيت كشور 75 ميليون نفر برآورد شده بود ، تعداد شهرهاي كشور از 980 شهر گذشت .

 

    روند رو به رشد جمعيت كه كشور همچنان آنرا تجربه مي كند از سال 1335 كه آمارها در دسترس است  به علاوه عوامل ديگر ، پيوسته موجب كاهش سرانه آب در كشور شده است . در سال 1335 كشور با 19 ميليون نفر جمعيت ،  سرانه آبي برابر با 7000متر مكعب داشت . در سال 1380 در حالي كه جمعيت كشور 65 ميليون نفر بود سرانه آب به 2100 متر مكعب كاهش يافت و در سال 1385 با عبور جمعيت كشور از مرز 70 ميليون نفر ،  سرانه آب به كمتر از 2000 متر مكعب تنزل پيدا كرد  كه چنانچه همين روند ادامه پيدا كند در سال 1400 سرانه آب به 1300 متر مكعب كاهش خواهد يافت كه نشانگر ورود كشور به شرايط تنش آبي است.  

 

بر اساس آخرین گزارش سازمان ملل ( آبان 1385 ) ایران به لحاظ دسترسی به آب آشامیدنی سالم در رتبه 24 جهان است و 95 درصد مردم ایران به آب سالم دسترسی دارند . خوشبختانه در دو دهه گذشته با ایجاد ظرفیت های متعدد و  بكارگيري پیچیده ترین تأسیسات تأمین ، توزیع و انتقال آب ، گامهای بسیار مهمی در  اين صنعت برداشته شده است ،اما در کنار دستاوردهای بزرگ صنعت آب ، متأسفانه برای مدیریت مصرف آب شرب کارهای چندان مهمی انجام نگرفته و فقط معمولاً با بروز بحران ها بحث مدیریت مصرف بر زبان ها جاری و با فروکش کردن بحران که اغلب در اثر خشکسالی پدیدار می شود ، کم کم به فراموشی سپرده می شود . وضعیت مصرف آب در کشور ما از چالش های بزرگ بشمار     می آید .

 روشهای غلط مصرف ، شبکه های فرسوده آبرسانی ، و بی توجهی مردم به این ماده حیاتی و مصارف فعلی آب ، هیچگونه سازگاری با مقدار منابع آبی کشور ندارد . بطوریکه تحقیقات نشان می دهد در ایران و کشورهای آسیایی میزان آب مصرفی خانگی مثل حمام گرفتن و شستن ظروف حداقل 7 تا 10 برابر مقدار آبی است که توسط شهروندان اروپا استفاده می شود در حالیکه میزان منابع آبی و باران در کشورهای اروپایی چند برابر کشورهای آسیایی است . اين يك سوال اساسي است : در سرزمینی که پیشینیان ما در رفتار با آب و مهندسی آب آنچنان شهرت جهانی داشتند که هرودوت مورخ بزرگ یونانی که به پدر تاریخ معروف است در سفرنامه خود می نویسد : « ایرانیان در آب جاری دست نمی شویند و آب دهان در آن نمی اندازند و برای آب احترامات زیادی قائل هستند . » و بعد از ظهور اسلام نیز در این مکتب حیات بخش بطور جامع در آیات الهی و احادیث ائمه علیهم السلام اهمیت و جایگاه آب را بیشتر از گذشته مورد تأکید و توجه قرار داده است ، چه اتفاقاتی رخ داده در حالي كه میزان سرانه آب از 7000 مترمکعب به 2000 مترمکعب کاهش یافته ، میزان مصرف در بخش هاي مختلف از چند برابر ! تجاوز کرده است ؟

 

·        آمارها از گزارش هاي تحليلي سازمان آبفاي استان اصفهان