انواع نماز در قرآن از زبان حجت‌الاسلام قرائتی

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج به نقل از فارس، حجت‌الاسلام والمسلمين محسن قرائتي رييس ستاد اقامه نماز كشور در جمع دانش‌پژوهان مركز تخصصي نماز به موضوع «اهميت نماز» پرداخت كه مشروح سخنان وي منعكس مي‌شود. * اهميت نماز اهميت نماز از آدم تا خاتم از زمين تا آسمان، زمين زلزله مي‌شود، نماز واجب مي‌شود، آسمان باران ندارد، نماز باران مي‌خوانند، نوزاد در زايشگاه به دنيا مي‌آيد، در گوش او اذان و اقامه مي‌گويند و در قبر قرار مي‌گيرد، نماز مي خوانند، چه واجبي داريم كه از آدم تا خاتم است، چه واجبي داريم كه از زايشگاه تا قبرستان باشد. اين مطالب است كه حساب نماز را از همه چيز جدا مي‌كند. 88 بار فقط لفظ صلاة آمده، غير از لفظ عبادات، سجده، قنوت، تسبيح، ذكر، چه واجبي را اين‌قدر خداوند به آن بها داده است. چه واجبي است كه از همه كمالات اين كمال را مي‌گويد؛ در زيارت وارث اول مي‌گوييم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاَةَ وَآتَيْتَ الزَّكَاةَ وَأَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَر»[1] بعد از اين مطلب خطاب به امام حسين(ع) مي‌گوييم جاهدت في اللّه. اين چه واجبي است كه مي‌ارزد هر كلمه‌اش يك گلوله بخورد، چون نماز ظهر عاشورا امام حسين(ع) دو ركعت نماز سي و پنج كلمه است، سي و پنج تير رها كردند. تمام مردمي كه حج مي‌روند يا براي حج مي‌روند يا براي عمره ولي بنيان‌گذار مكه وقتي كه به مكه رفت، گفت: خدايا آمده‌ام مكه نه براي حج است نه براي عمره، گفت: «رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ» [2]، نماز چه قدر اهميت دارد كه پيامبرخدا زن و فرزندش را در وادي بي‌آب علف رها مي‌كند تا نماز اقامه شود. *نكته‌هايي درباره جايگاه نماز - هيچ عبادتي 350 رقمي نداريم، حج دو الي سه رقم است، روزه هم اين گونه است، ولي 350 نماز مستحبي داريم. - بررسي مهندسي نماز (چرا نماز آيات پنج تا ركوع دارد)، ما روي مهندسي نماز كار نكرده‌ايم. - ريتم نماز كار نشده (بحث قرائت و آهنگ نماز) - در مورد كلمات نماز كار نشده، مثلاً چرا اياك نعبد بر اياك نستعين مقدم شده است. -چهار نوع نماز در قرآن داريم: 1- نماز شكر؛ خداوند در سوره بقره مي‌فرمايد: «يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُمْ وَالَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»[3]، اي مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد آن كس كه شما و كساني را كه پيش از شما بودند آفريد تا پرهيزكار شويد. خداوند در آخر قرآن در سوره قريش مي‌فرمايد: «فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ»، چرا عبادت خداوند كنم، «الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ» [4]، پس (به شكرانه اين نعمت بزرگ) بايد پروردگار اين خانه را عبادت كنند، همان كس كه آن‌ها را از گرسنگي نجات داد و از ترس و نا امني ايمن ساخت. 2- نماز رشد؛ اين نماز كلاسش از نماز شكر بالاتر است: قرآن كريم مي‌فرمايد: «وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»[5]، و نماز را برپا دار كه نماز (انسان را) از زشتي‌ها و گناه باز مي‏دارد، اين نوع نماز كارخانه انسان را مي‌سازد. 3- نماز ديگر، نماز انس است؛ خداوند به حضرت موسي(ع): «وَأَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي»[6]، و نماز را براي ياد من بپادار، چون نماز ياد من خداست، پس با ياد خدا انس مي‌گيرد، ذكر و ياد خدا چه فايده‌اي دارد، «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[7]، آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دل‌ها آرامش مي‏يابد. و فايده اطمينان و آرامش چيست؟ قرآن كريم مي‌فرمايد: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعي‏ إِلي‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً»[8]، تو اي روح آرام‏يافته، به سوي پروردگارت بازگرد، در حالي‌كه هم تو از او خشنودي و هم او از تو خشنود است. 4- نماز تقرب كه در سوره علق آيه كه سجده واجب دارد، ذكر شده: «...وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ»[9]، خداوند به پيامبر مي فرمايد اگر مي‌خواهي به من نزديك شوي، راهش سجده كردن است . *چه كنيم بچه‌ها را به نماز دعوت كنيم؟ خيلي‌ها نسبت به نماز سنگين هستند، چه كنيم كه اين سنگين نماز را از اين افراد بگيريم، قرآن كريم مي‌فرمايد: «وَاسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَي الْخاشِعينَ»[10]؛ از صبر و نماز ياري جوييد (و با استقامت و مهار هوس‌هاي دروني و توجه به پروردگار، نيرو بگيريد) و اين كار، جز براي خاشعان، گران است. چرا نماز براي بعض افراد سنگين است، چون خشوع ندارند. *چه كنيم كه اين افراد خشوع داشته باشند و دواي خشوع چيست؟ مقدمه: نماز سنگين است مگر براي خاشعين اگر نسل جوان را بخواهيم به نماز دعوت كنيم بايد خشوع را اضافه كنيم. براي خشوع مثالي ذكر مي‌كنم كه ملموس شود، يك جواني با پدر پيرش در پارك نشسته بود، چند قدم آن طرف‌تر پرنده‌اي روي زمين نشسته بود، پيرمرد رو كرد به فرزندش كه اين پرنده چيست؟ جوان گفت: گنجشك است چند دقيقه ديگر مجدد پدر پير از فرزندش پرسيد، اين پرنده چيست؟ كمي ناراحت شد و گفت: گنجشك بعد از گذشت لحظه‌اي مجدداً پيرمرد از جوانش پرسيد: اين پرنده چيست، جوان ناراحت شد و با عصبانيت فرياد زد: گنجشك است، پيرمرد ناراحت شد و رفت دفترچه ياداشتي را آورد و ورق زد و به جوانش گفت: يك بار كوچك بودي، بيست الي سي بار همين سؤال را از من پرسيدي و من هر وقت با قربانت و عزيزم جواب تو را دادم، اما من الان سه بار پرسيدم، تو بر سر من فرياد زدي، جوان خجالت كشيد و پدر را در آغوش گرفت و معذرت خواهي كرد. اين خشوع و تواضع است، ما بايد مردم خصوصاً نسل جوان را نسبت به نماز متواضع كنيم . *راه خاشع شدن و متواضع كردن مردم خصوصاً نسل جوان نسبت به دستورات خداوند چيست؟ 1- شمردن نعمت‌هاي خداوند: «أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ وَلِساناً وَشَفَتَيْنِ»[11]، «أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً وَالْجِبالَ أَوْتاداً»[12]، نعمت خداوند را بايد آن‌قدر براي اشخاص تارك الصلاة و كاهل الصلاة بشماريم تا خجالت بكشند و متواضع شوند. و يكي از راه‌هاي نعمت شماري نعمت‌ها برعكس كردن نعمت‌ها است، «تعرف الاشياء باضدادها»، مثلاً اگر خداوند آب را تلخ قرار مي‌داد، چه مي‌كرديد، «لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ»[13]، هر گاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مي‏دهيم، پس چرا شكر نمي‏كنيد. اگر در همين اعضاي بدن تفكر كنيد؛ اهميت همين انگشتان دست اگر شصت نباشد، بسياري از كارها تعطيل مي‌شود: 1- نمي‌تواند دكمه يقه را ببندد. 2- نمي‌تواند آمپول بزند. 3- نمي‌تواند بيل در دست بگيرد. 4- نمي‌تواند پيچ كشتي در دست بگيرد. 5- نمي‌تواند سوزن نخ كند و كارهاي ديگري انجام دهد. و با تفكر و انديشه در خلقت خود مي‌تواند پي به نعمت‌هاي خداوند ببرد و در برابر دستورات او متواضع شود. 2- بيان اسرار و بركات نماز. 3- بندگان صالح خداوند را به رخ ديگران بكشيم و معرفي كنيم. 4- تهديدات قرآن در مورد كساني كه نماز را سبك شمرده‌اند يا نماز را ترك كرده‌اند را بيان كنيم؛ «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ»[14]، پس واي بر نمازگزاراني كه در نماز خود سهل‏انگاري مي‏كنند. «ما سَلَكَكُمْ في‏ سَقَرَ قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ»[15]، چه چيز شما را به دوزخ وارد ساخت؟! مي‏گويند: ما از نمازگزاران نبوديم. پي‌نوشت‌ها: 1- زيارت وارث 2- ابراهيم/37 3- سوره بقره آيه/21 4- سوره قريش3و4 5- عنكبوت/45 6- طه/14 7- رعد/ 28 8- الفجر/27و 28 9- علق/19 10- بقره/45 11- البلد/8و9 12- النبأ/6و7 13- الواقعه/70 14- ماعون /4و5 15- المدثر /42و43