«حج فقراء‌»ویژه نامه روز زیارتی علی‌بن موسی‌ الرضا(ع)

اللهم صل علی علی بن موسی الرضا المرتضی الامام التقی النقی و حجتک علی من فوق الارض و ما تحت الثری
 الصدیق الشهید صلاة کثیرة تامة زاکیة متواصلة متواترة مترادفة کافضل ما صلیت علی احد من اولیاءک

گروه دین و اندیشه پایگاه اطلاع رسانی حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبری - امروز مصادف با بیست و سوم ماه ذی قعده روز زیارتی مخصوص امام رئوف است.

اما علت بزرگداشت این روز: درباره تاريخ شهادت ثامن الحجج، حضرت علي بن موسي الرضا(ع)، امام هشتم شيعيان به دست مأمون عباسي در سرزمين طوس، گفتار مورخان و سيره نگاران مختلف است.

شيخ مفيد(ره) در مسارالشيعه، آن را در روز 23 ذي قعده سال 203 مي داند.

به همين جهت، براي زيارت آن حضرت در اين روز تأكيد فراواني به عمل آمده.

برخي، روز 23 ماه رمضان را روز شهادت آن حضرت دانستند.

عده اي هم، شهادتش را در ماه صفر ذكر كرده اند وليكن برخي از آنان، روز چهاردهم، برخي روز هفدهم و برخي ديگر، آخرين روز صفر را تاريخ شهادتش مي دانند.

معروف و مشهور ميان علما و مورخان شيعه، آن است كه آن حضرت، در آخرين روز ماه صفر سال 203 قمري در طوس به شهادت رسيد و اين، گفتار شيخ مفيد(ره) در ارشاد نيز است.

بدین علت دانشمندان و علماء اسلامی تاکیر فراوانی بر زیارت این روز نموده اند.

علامه طباطبایی درباره این صفت امام رضا (علیه السلام) میگویند: همه امامان رئوف هستند اما رافت و مهربانی امام رضا (علیه السلام) حس کردنی است.

بد نیست بدانید این زیارت مفتاح و کلید خوبی های زمین و آسمان است .اگر باور نمی کنی از زبان امام رضا علیه السلام بخوانید: امام رضا علیه السلام فرمود: هر كس كه دوري سفر را بر خود بپذیرد و به زیارت من آید، من در روز قیامت در سه جایگاه به نزد او خواهم شتافت تا او را از تنگنا به در آورم: آن جایي كه نامه اعمال دست به دست مي‌شود، در صراط، و هنگام سنجش اعمال.

اباصلت هروي گفت: حضرت رضا(علیه‎السلام) مي‎فرمود: من به زودي مظلومانه با سم كشته مي‎شوم و قبرم كنار قبر هارون خواهد بود. خداوند تربت مرا محل رفت و آمد شیعیان و اهل بیتم قرار خواهد داد؛ هر كس مرا در غربتم زیارت كند، بر من واجب خواهد شد كه در روز قیامت او را زیارت كنم .

قسم به آن كسي كه محمد(صلي الله علیه و آله) را گرامي داشته و او را میان جهانیان به نبوت برگزیده است؛ هر كس در كنار قبرم دو ركعت نماز بگزارد خداوند گناهانش را مي‎آمرزد.

زائران قبر من در روز قیامت گرامی‎ترین وارد شوندگان بر خداي تعالي هستند هر مؤمني كه مرا زیارت كند و در راه زیارت قطره‎اي از آسمان بر صورتش بچكد، خداوند بدنش را بر آتش جهنم حرام مي‎كند. 

زیارت امام رضا(علیه‎السلام) مزایای بسیاری دارد که در این مقاله به تعدادی از آنها اشاره می‎شود.

مزیت اول: زیارت حضرت رضا(علیه‎السلام) افضل و برتر از زیارت سیدالشهدا(علیه‎السلام) است :

حضرت عبدالعظیم حسني گفت: به حضرت جواد(علیه‎السلام) عرض كردم :

متحیرم كه به زیارت قبر حضرت سیدالشهدا(علیه‎السلام) مشرف شوم یا به زیارت پدرتان .

فرمود: اندكي صبر كن؛ سپس داخل اندرون شد بعد - در حالي كه اشك‎هایش بر رخسارش جاري بود - خارج شد و احتمالا به یاد پدرش افتاده و بر دوري از پدر اشك ریخته بود...  فرمود: زائران امام حسین (علیه‎السلام) بسیارند؛ اما زائران پدرم كم هستند.

در روایت دیگر فرمود: زیارت پدرم افضل است زیرا حضرت ابا عبدالله الحسین(علیه‎السلام) را همه مردم زیارت مي‎كنند؛ امام پدرم را، جز خواص شیعه زیارت نمي‎كنند.(1)

زیرا هر فرقه‎اي از شیعه، امام حسین(علیه‎السلام) را از جهات مختلفي از قبیل، شهادت آن حضرت، مخصوصا فرزند بي واسطه حضرت زهرا(علیهاالسلام) بودن، محترم مي‎شمارند و فِرَق دیگر شیعه، از قبیل: كسیانیه، زیدیه، اسماعیلیه و واقفیه و ... امامت حضرت سیدالشهدا(علیه‎السلام) را پذیرفته‎اند؛ اما در این میان، حضرت رضا(علیه‎السلام) داراي ویژگي خاصي است كه اغلب انشعابات تشیع، قبل از ایشان بوده و باقیمانده از فِرَق مختلف همین خواص شیعه هستند كه به ولایت حضرت رضا (علیه‎السلام) معتقدند و شمارشان نسبت به بقیه كمتر است؛ لذا در روایات «عارفا بحقه» قید شده یعني ایشان را امام واجب الاطاعة بداند.

مزیت دوم: زائر امام رضا(علیه‎السلام) از زوار تمام انبیاء و اولیا و ائمه(علیهم‎السلام) افضل و با ارزش‎تر است .

سلیمان بن حمص گفت(2) از موسي بن جعفر(علیهماالسلام) شنیدم كه مي‎فرمود: هر كس قبر فرزندم علي را زیارت كند خداوند ثوابي معادل هفتاد حج مبرور(3) به او عطا مي‎فرماید.

با تعجب گفتم: هفتاد حج مبرور؟! فرمود: آري .

هفتاد هزار حج. باز با تعجب گفتم: هفتاد حج مبرور؟!

فرمود: آري. هفتاد هزار حج مبرور. بار دیگر با تعجب پرسیدم .

فرمود: بعضي از حج‎ها در پیشگاه خدا مقبول نمي‎شود. هر كس فرزندم را زیارت كند یا شبي در كنار قبر او به سر برد، مانند كسي است كه خداوند را در عرش زیارت كند.

باز با تعجب پرسیدم مانند كسي كه خدا را در عرش زیارت كند؟!

فرمود: آري. روز قیامت، در عرش خدا چهار نفر از پیشینیان: نوح، ابراهیم، موسي و عیسي و چهار نفر از آخرالزمان: محمد، علي، حسن و حسین(علیهم‎السلام) گرد خواهند آمد و بعد، این مجلس ادامه خواهد یافت. یعني غیر از این هشت نفر دیگران هم خواهند بود و زوار قبور ائمه(علیهم‎السلام) با ما، در همین جلسه شركت خواهند داشت .

درجه و با ارزش‎ترین عطیه و عنایت، مخصوص زوار فرزندم علي بن موسي الرضاست .

مزیت سوم: براي زوار حضرت رضا(علیه‎السلام) ضمانت شده است كه خداوند گناهان گذشته و آینده‎اش را مي‎بخشد.

امام جواد(علیه‎السلام) فرمود: هر كس قبر پدرم، حضرت رضا(علیه‎السلام) را در طوس زیارت كند خداوند گناهان گذشته و آینده او را مي‎بخشد و روز قیامت براي او منبري در مقابل منبر رسول خدا (صلي الله علیه و آله) مي‎نهد و با آسایش و آرامش بر آن منبر مي‎نشیند تا خداوند اعمال آخرین نفر از بندگان خود را رسیدگي نماید.(4) 

مزیت چهارم: بخشیده شدن گناه به هر كمیت و كیفیتي كه باشد.

شخصي خراساني(5) به امام رضا(علیه‎السلام) گفت: یابن رسول الله من پیامبر اكرم(صلي الله علیه و آله) را در خواب دیدم كه به من فرمود:

وقتي پاره تن من در سرزمین شما دفن شود و ستاره‎ای از من در آنجا غروب كند، چگونه امانت مرا حفظ خواهید كرد؟

امام رضا(علیه‎السلام) فرمود: من در سرزمین شما دفن مي‎شوم و پاره تن و ستاره دودمان اویم. سپس فرمود: بدان هر كس مرا با قید معرفت به حق واجبي كه خداوند از اطاعت برایم قرار داده است، زیارت كند؛ من و پدران گرامي‎ام در روز قیامت شفیع او خواهیم بود و هر كس را ما شفاعت كنیم، در قیامت نجات مي‎یابد ولو كان علیه مثل وزرالثقلین الجن و الانس؛ گرچه به گناه جن و انس آلوده باشد.

مزیت پنجم: حمزة بن حمران از امام صادق(علیه‎السلام) نقل مي‎كند كه فرمود:

هر كس نواده مرا در طوس خراسان با معرفت به حقش، زیارت كند اجر هفتاد شهید از شهدایي كه در كنار رسول اكرم(صلي الله علیه و آله) پیكار كرده‎اند، به او داده مي‎شود.

عرض كردم، فدایت شوم عرفان به حقش چگونه است؟ فرمود:

"یعلم انه امام مفترض الطاعته، غریب، شهید؛ بداند كه او امام واجب الاطاعة و غریب و شهید است.

مزیت ششم: زیارت امام رضا(علیه‎السلام) معادل هفتاد هزار حج است. یكي از اصحاب گفت :

به حضرت صادق(علیه‎السلام) گفتم: فلاني مي‎گفت كه به شما گفته است: من نوزده حج عمره به جا آورده‎ام؛ و شما فرموده‎اید كه یك حج و یك عمره دیگر به جاي آور تا به اندازه یك مرتبه زیارت حضرت سیدالشهدا(علیه‎السلام) به تو اجر داده شود.

امام صادق(علیه‎السلام) فرمود: اكنون بگو كدام یك نزد تو محبوبتر است، بیست مرتبه به حج رفتن یا با امام حسین(علیه‎السلام) محشور شدن؟ گفتم: با امام حسین(علیه‎السلام) محشور شدن محبوب‎تر است . فرمود: پس به زیارت امام حسین علیه السلام برو.(6) 

با بررسي روایت ، زیارت امام حسین علیه السلام معادل بیست هزار حج هم وارد شده است .

در روایتي از عایشه نقل شده است(7) كه پیامبر اكرم فرمود: كسي كه حسینم را زیارت كند نود حج از حج‎هاي من، رسول خدا و عمره‎ام به او داده مي‎شود. اما توجه داشتید كه زیارت حضرت رضا (علیه‎السلام) صدهزار حج ثواب داشت .

مزیت هفتم: به نحو شگفت‎انگیزي به زوار امام رضا(علیه‎السلام) كه عارف به حق او باشند ثواب و پاداش داده مي‎شود؛ ثواب صدهزار شهید و مجاهد پیكارجو در راه دین و ثواب صد هزار حج عمره.

اباصلت هروي از قول حضرت رضا(علیه‎السلام) روایت می‎کند که: به خدا قسم هیچ یك از ما خانواده نیست؛ مگر این كه كشته شود یا شهید مي‎‎شود.

پرسیدم: آقا! شما را چه كسي مي‎كُشد؟ فرمود:

شرورترین خلق خدا به وسیله سم در زمانم؛ سپس مرا در دیار غربت دفن مي‎كنند.

«الا فمن زارني في غربتي كتب الله له اجر ماته الف شهید و ماته الف صدیق و ماته الف حاج معتمر(8) و ماته الف مجاهد و حشر في زمرتنا و جعل في الدرجات من الجنة رفیقنا؛ بدان كه هر كس مرا در غربتم زیارت كند خداوند ثواب صدهزار شهید و صدهزار صدیق و صدهزار حاجي و عمره‎گزار و صدهزار مجاهد مي‎دهد و با ما محشور مي‎شود و در درجات عالي بهشت رفیق ماست .

مزیت هشتم: آتش جهنم بر بدن زائر حضرت رضا(علیه‎السلام) حرام و ثواب زیارتش‍ بهشت برین است. علي بن مهزیار گفت: به حضرت جواد(علیه‎السلام) گفتم: پاداش زائر امام رضا(علیه‎السلام) چیست؟ فرمود: الجنة و الله؛ به خدا قسم بهشت.(9)

عن عبدالعظیم الحسني قال: سمعت ابا جعفر الثاني یقول  :

«ما زار ابي احد فاصابه اذي من مطر او برد او حر الا حرم جسده علي النار(10)؛ حضرت عبدالعظیم حسني گفت: از حضرت جواد(علیه‎السلام) شنیدم كه مي‎فرمود:

هیچ كس به زیارت پدرم نمي‎رود كه گرفتار ناراحتي از قبیل: باران یا سرما و گرما شود؛ مگر این كه خداوند بدنش را بر آتش جهنم حرام مي‎كند.

مزیت نهم: قیامت كه هیچ کس به یاد دیگري نیست؛ امام رضا(علیه‎السلام) در تلاش برای نجات زائر خویش است .خدایا! به ما توفیق زیارت و قبول آن را عنایت فرما

در مَواقف قیامت سه جاست كه هیچ كس به یاد دیگري نیست؛ و فقط به موارد زیر مي‎اندیشد.

1- میزان عمل: عاقبتش به خیر خواهد بود یا نه؟

2- چگونگي عبور از صراط: از صراط خواهد گذشت یا سقوط خواهد كرد؟

3- تحویل گرفتن نامه عمل: نامه اعمالش به دست چپش داده خواهد شد یا به دست راستش؟

قال الرضا(علیه‎السلام): من زارني علي بعد داري اتیعته یوم القیامة في ثلاث مواطن حتي اخلصه من اهوالها. اذا تطایرت الكتب یمینا و شمالا، عند الصراط و عندالمیزان .

حضرت رضا(علیه‎السلام) فرمود: هر كس مرا در این فاصله دوري كه دارم، زیارت كند روز قیامت سه جا به دادش مي‎رسم و او را از شدت آن سه مورد آسوده مي‎كنم :

1- هنگامي كه نامه‎هاي اعمال به دست راست یا چپ تحویل داده مي‎شود.

2- هنگام عبور از صراط .

3- هنگام سنجش اعمال .

مزیت دهم: در قیامت به حساب اعمال مردم رسیدگي مي‎شود؛ اما زوار امام رضا(علیه‎السلام) در خدمت رسول خدا(صلي الله علیه و آله) آسوده خاطر منتظر مي‎مانند تا رسیدگي به حساب مردم تمام شود.

بخش اول این روایت، در مزیت سوم كه آمرزنده گناه گذشته و آینده بود، ذكر شد؛ اما در این قسمت بر محاسبه نشدن و آسودگي از حساب تكیه شده است . كه قبلا ذكر شد منبري برایش مي‎نهند تا خدا از حساب خلایق فارغ شود .

ابراهیم جعفري از مهران چنین نقل كرده است كه گفت :

به خدمت امام جواد(علیه‎السلام) رسیدم و سؤال كردم: كسي كه پدر شما را در طوس زیارت كند، چه امتیازي دارد؟

فرمود: هر كس قبر پدرم را در طوس زیارت كند، خداوند گناهان گذشته و آینده‎اش را مي‎آمرزد.

مزیت یازدهم: زیارت حضرت رضا(علیه‎السلام) غم را از دل زائر مي‎زداید.

قال رسول الله(صلي الله علیه و آله):

ستدفن بضعة مني بخراسان مازارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله ذنوبه(11)؛ رسول اكرم (صلي الله علیه و آله) فرمود: به زودي پاره‎اي از تن من در خراسان دفن مي‎شود، هیچ غمگیني او را زیارت نمي‎كند مگر این كه خدا غم از دلش بزداید، و هیچ زائر گنهكاري مگر این كه خداي تعالي گناهانش را بیامرزد.

بنابراین در این دریاي متلاطم زندگي پیوسته طوفان‎هاي غم و اندوه زندگي او را در معرض خط قرار مي‎دهد. امام رضا(علیه‎السلام) را با معرفت باید زیارت كرد تا وجود انسان از این طوفان‎ها رها و دل از غم و صفات ناپسند زدوده و توشه‎اي براي سفر آخرت فراهم شود.

مزیت دوازدهم: شفاعت در انتظار زائران علي بن موسي الرضا(علیه‎السلام) است .

امام صادق (علیه‎السلام) فرمود: احدي از اولین و آخرین نیست مگر این كه روز قیامت، محتاج شفاعت حضرت رسول اكرم(صلي الله علیه و آله) است. (12) 

پس همه محتاج شفاعت هستند؛ اما طبق آیه ولا یشفعون الا لمن ارتضي؛ حضرت رضا(علیه‎السلام) فرمود:

«لا یشفعون الا لمن ارتضي دینه؛ شفاعت نمي‎كنند مگر كساني را كه خدا دین و آیین آنها را بپسندد.(13) زیارت امام رضا(علیه‎السلام) موجب مي‎شود كه آن حضرت از زائرانش شفاعت كند.

حسین بن فضال از پدر خود نقل كرده است كه گفت: از حضرت رضا(علیه‎السلام) شنیدم كه فرمود: مرا با سم خواهند كشت و در سرزمین غربت دفن خواهم شد. این كه مي‎گویم پدرم از قول پدر بزرگوار و آباء گرامي‎اش از رسول اكرم(صلي الله علیه و آله) نقل كرده‎اند كه فرمود:

«الا فمن زارني في غربتي كنت انا و آبائي شفعاؤه یوم القیامة و من كنا شفعاءه نجي و لو كان مثل وزرا الثقلین(14)؛ بدانید كه هر كس مرا در غربتم زیارت كند، من و آباء گرامي‎ام روز قیامت شفیع او خواهیم بود. هر كس كه ما او را شفاعت كنیم نجات مي‎یابد اگر چه آلوده به گناه جن و انس ‍ باشد.

مزیت سیزدهم: زیارت حضرت رضا(علیه‎السلام) از حج و عمره و زیارت رسول اكرم(صلي الله علیه و آله) و امیرالمؤمنان، سیدالشهدا و امام کاظم(علیهم‎السلام) هم بهتر است .

محمد بن سلیمان گفت: به حضرت جواد(علیه‎السلام) گفتم :

شخصي حج واجب خود را به جا آورده پس از آن به حج عمره رفته و در مراجعت به زیارت رسول اكرم (صلي الله علیه و آله) نایل شده است؛ بعد به نجف و کاظمین رفته، حضرت علي و امام موسي كاظم (علیهماالسلام) را زیارت كرده است؛ باز در همین ایام وضعش از نظر مالي به گونه‎اي است كه نمي‎تواند عازم حج شود؛ حال بفرمایید به حج برود، افضل و برتر است یا به طوس رفته، و حضرت رضا (علیه‎السلام) را زیارت كند؟

قال یاتي خراسان فیسلم علي ابي علیه السلام افضل و لیكن ذلك في رجب؛ فرمود: در صورتي كه در ماه رجب باشد به خراسان رفته، پدرم حضرت رضا(علیه‎السلام) را زیارت كند، بهتر است .

مزیت چهاردهم: در حرم حضرت رضا(علیه‎السلام) دو ركعت نماز با شرایط خاص به جا آوردن موجب برآمدن حاجت است .

صقربن دلف گفت: از امام هادي(علیه‎السلام) شنیدم كه فرمود:

هر كس برآورده شدن حاجتش را از خدا بخواهد، باید غسل كرده به حرم امام رضا (علیه‎السلام) رود، در بالاي سر آن حضرت دو ركعت نماز بخواند در قنوت نماز آنچه بخواهد( در صورتي كه كار حرام یا قطع رحم و خویشاوندي نباشد) از خدا بخواهد، خداي تعالي نیازش را برآورده سازد.

و نیز فرمود:

بارگاه ملكوتي حضرت رضا(علیه‎السلام) بقعه‎اي از بقعه‎هاي بهشت است كه هیچ مؤمني آن را زیارت نكند، مگر این كه خداوند او را از آتش آزاد و وارد بهشتش نماید.

پی‎نوشت‎ها:

1- بحارالانوار، ج 102، بخش ‍ اختصاصي زیارت حضرت رضا(علیه‎السلام)

2- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص  263 .

3- كسي كه طاعتش پذیرفته شده، نیكویي كرده شده، مقبول، پسندیده (ف – عمید)

4- بحارالانوار، ج 102، ص 4 .

5- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص  257.

6- تهذیب، ج 6، ص 48. 

7- بحارالانوار، ج 12، ص 35.

8- حاج و معتمر: كسي كه به حج و عمره رفته باشد.

9- بحارالانوار، ج 12، ص 39.

10- بحارالانوار، ج 102، ص 36.

11- بحارالانوار، ج 102، ص 34.

12- محاسن برقي، ص 183.

13- بحارالانوار، ج 3، ص 219.

14- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص‍ 632.

برگرفته از کتاب 53 داستان از كرامات حضرت رضا(علیه‎السلام)، موسي خسروي

عناون مرتبط:

يك درد دل ، به بهانه روز زيارتي خاص امام رئوف علي بن موسي الرضاء (ع)

گزيده اي از درياي بي كران سخنان امام رضا (ع)