بانگ بلند حقیقت حج از آوای نرم علی(ع)

آل محمد(ص) امينان اسرار خداوند هستند و پناهگاه اوامر او و معدن علم او و مرجع حكمت او و خزانه كتاب‌هاي او و قله‏‌هاي رفيع دين او. قامت خميده دين به پايمردي آنان راستي گرفت و لرزش اندام‌هايش به نيروي ايشان آرامش يافت. (خطبه دوم نهج‌البلاغه) پس برای دستيابی به معدن علم خداوند در هر موضوعی بايد به ائمه(ع) مراجعه كرد و «حج» يكی از موضوع‌های مهم اسلام است.

هر زائری يا بهتر بگوييم هر مسلمانی می‌داند كه يقيناً حج ظاهر اعمال و باطن افكار و اسراری دارد و هر كس بر اساس ظن خود يار اين قافله می‌شود و می‌رود اما چگونه رفتن و چگونه برگشتن مسئله‌ای است كه تمام زندگی بعد از سفر زائر را در گرو خود دارد.

برای بهتر رفتن و درست برگشتن، بايد راه‌هايی يافت كه يكی از اين راه‌ها توسل به ائمه و شنيدن سخن آنها درباره حج است؛ و نهج‌البلاغه، گنج عظيم، و سر به مهر علی(ع) است كه هنوز پس از نزديك به 12 قرن آنچنان كه شايسته آن است، تلاشی برای تحليل و عمل به آن صورت نگرفته است.

علی(ع) از دغدغه‌ای سخن می‌گويد و تصرح بر اينكه «خدا را ! خدا را ! درباره خانه خدا، تا هستيد آن را خالی مگذاريد، زيرا اگر كعبه خلوت شود، مهلت داده نمی‌شويد».
و با تأكيد بر وجوب حج از دلايل اين وجوب سخن می‌گويد: «خدا؛ حج خانه محترم خود را بر شما واجب كرد، همان خانه‌ای كه آن را قبله‌گاه انسان‌ها قرار داده‌ است كه چونان تشنگان به سوی آن روی می‌آورند و همانند كبوتران به آن پناه می‌برند».

كعبه مظهر تواضع بشر است در برابر عظمتی عظيم و «خدای سبحان كعبه را مظهر تواضع بندگان در برابر عظمت خويش و نشانه اعتراف آنان به بزرگی و قدرت خود قرار داد و در ميان انسان‌ها، شنوندگانی را برگزيد كه دعوت او را برای حج، اجابت كنند و سخن او را تصديق نمايند و پای بر جايگاه پيامبران الهی نهند».

و ساده دلانی كه فكر می‌كنند كعبه مكعبی روی زمين است بدانند كه كعبه تا آسمان‌ها بالا رفته است و در عرش، فرشتگان مشغول طواف هستند: «همانند فرشتگانی كه برگرد عرش الهی طواف می‌كنند و سودهای فراوان در اين عبادتگاه و محل تجارت زائران به دست آورند و به سوی وعده‌گاه آمرزش الهی بشتابند».

علی(ع) تصريح می‌كند كه كعبه نشانه است، نشانه‌ای كه از حقيقتی سخن می‌گويد: «خدای سبحان، كعبه را برای اسلام نشانه گويا و برای پناهندگان، خانه‌ای امن و امان قرار داد. ادای حق آن را واجب كرد و حج بيت‌الله را واجب شمرد و بر همه شما انسان‌ها مقرر داشت كه به زيارت آن برويد».
و آن‌ حضرت از قول باری‌تعالی می‌فرمايد: «و (خداوند) فرمود آن كس كه توان رفتن به خانه خدا را دارد، حج بر او واجب است و آن كس كه انكار كند، خداوند از همه جهانيان بی‌نياز است».

اميرالمومنان می‌فرمايند « آيا مشاهده نمی‌كنيد كه همانا خداوند سبحان، انسان‌های پيشين از آدم (ع) تا آيندگان اين جهان را با سنگ‌هايی در مكه آزمايش كرد كه نه زيان می‌رسانند و نه نفعی دارند، نه می‌بينيد و نه می‌شنوند. اين سنگ‌ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پايداری مردم گردانيد».

و مكان خانه خدا را به تصوير می‌كشد: «سپس كعبه را در سنگلاخ‌ترين مكان‌ها، بی‌گياه‌ترين زمين‌ها و كمترين دره‌ها، در ميان كوه‌های خشن، سنگ ريزه‌های فراوان و چشمه‌های كم آب و آبادی‌های از هم دور قرار داد كه نه شتر، اسب و گاو و گوسفند هيچ كدام در آن سرزمين رفاه ندارند. سپس آدم (ع) و فرزندانش را فرمان داد كه به سوی كعبه باز گردند».
علی(ع) حال مردمانی كه به اين سرزمين وارد می‌شوند را تصوير كرده، می‌گويد: «تا مردم با عشق قلب‌ها، به سرعت از ميان فلات و دشت‌های دور و از درون شهرها، روستاها، دره‌های عميق و جزاير از هم پراكنده درياها به مكه روی می‌آورند، شانه‌های خود را بجنبانند، گرداگرد كعبه لااله الاالله بر زبان جاری می‌سازند و اطراف خانه طواف كنند و با موهای آشفته، بدن‌های پرگرد و غبار در حركت باشند لباس‌های خود را كه نشانه شخصيت هر فرد است درآورند و با اصلاح كردن موهای سر قيافه خود را تغيير دهند كه آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمايشی آشكار است برای پاكسازی و خالص شدن كه خداوند آن را سبب رحمت و رسيدن به بهشت قرار داد».

علی(ع) از دلايل سختی مكان و عمل حج می‌گويد، كه اگر آسان بود اجرش نيز كم می‌شد: «اگر خداوند خانه محترمش و مكان‌های انجام مراسم حج را در ميان باغ‌ها و نهرها و سرزمين‌های سبز و هموار و پر درخت و ميوه، مناطقی آباد و دارای خانه‌ها و كاخ‌های بسيار و آبادی‌های به هم پيوسته، در ميان گندمزارها و باغ‌های خرم و پرگل و گياه، دارای منازلی زيبا و پرآب در وسط باغستانی شادی آفرين و جاده‌های آباد قرار می‌داد، به همان اندازه كه آزمايشی ساده بود، پاداش نيز سبك‌تر می‌شد».

و «اگر پايه‌ها و بنيان كعبه و سنگ‌هايی كه در ساختمان آن به كار رفته از زمرد سبز و يا ياقوت سرخ و دارای نور و روشنايی بود، دل‌ها ديرتر به شك و ترديد می‌افتادند و تلاش شيطان بر قلب‌ها كمتر اثر می‌گذاشت و وسوسه‌های پنهانی او در مردم كارگر نبود. در صورتی كه خداوند بندگان خود را با انواع سختی‌ها می‌آزمايد و با مشكلات زياد به عبادت می‌خواند و به اقسام گرفتاری‌ها مبتلا می‌سازد تا كبر و خودپسندی را از دل‌هايشان خارج كند و به جای آن فروتنی آورد و درهای فضل و رحمتش را به رويشان بگشايد و مسائل عفو و بخشش را به آسانی در اختيارشان گذارد».

و او از شست وشوی گناهان در حج و عمره، شيطان و فرشته، طواف و قربانی، فقر و فلسفه، اجتماع و عبادت، آزمايش و وعده، لباس و مسكن و منفعت، هروله و يك‌رنگی و ... سخن می‌گويد برای كسانی كه می‌شوند. «كر باد، گوشي كه بانگ بلند حق را نشنود، كه آنكه بانگ بلند را نشنود، آواز نرم چگونه او را بياگاهاند».

خطبه‌های دوم تا چهارم نهج‌البلاغه

منبع: ایکنا