فقیهی که برای درس گفتن بر منبر نمینشست
مرحوم حاج آقا مرتضی فرزند برومند و خلف صالح آیت‌الله عبدالکریم حائری موسس حوزه علمیه قم زهد و تقوا، ساده زیستی، دوری از مظاهر فریبنده دنیا، نادیده گرفتن تشریفات ظاهری و دیگر صفات نیکو را از آن پدربزرگوار به ارث برده بود.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، وقتي برگ هاي تاريخ را ورق مي‌زنيم در روز24 جمادي الثاني اتفاقات كوچك و بزرگ زيادي رخ داده است كه هجرت علما و بزرگان ديني از ميان ما از جمله اين حوادث به شمار مي‌آيد در چنين روزي در سال 1406 مصادف با 25 اسفند 1364 آيت الله شيخ مرتضي حائري از اساتيد بزرگ حوزه علميه فقيه و عارف شيعه به ديار باقي شتافت. به اين مناسبت بخشي از زندگاني و سرگذشت اين عالم بزرگوار را متذكر مي‌شويم:
شيخ مرتضي حائري از تباري پاك
حاج آقا مرتضي، فرزند ارشد آيت الله موسس حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي، روز چهاردهم ذي حجه سال 1334 ه .ق در اراك به دنيا آمد. حاج آقا مرتضي در خاندان علم و فضيلت و تقوا رشد كرد و در تحصيل علم و دانش بسيار كوشا بود، بعد از اتمام دروس مقدماتي، فقه و اصول و فلسفه را نزد استادان شايسته و آيات عظام چون آيت‌الله سيد محمدرضا گلپايگاني، آيت الله سيد محمدتقي خوانساري، آيت الله سيد محمدمحقق داماد، آيت الله حاج شيخ عبدالكريم حايري، آيت الله سيد محمد حجت كوه كمرهاي، آيت الله حاج سيد حسين بروجردي و امام خميني(ره) فرا گرفت.
شاگردي كه استاد بزرگان شد
آيت الله حاج آقامرتضي، بيش از 40 سال در حوزه علميه قم به تدريس سطح و خارج فقه و اصول پرداخت و شاگردان ممتازي تربيت و تحويل جامعه داد. وي در نحوه تدريس كمتر به نقل اقوال ديگر علما ميپرداخت، ولي در تقسيم بندي مطالب و تبيين ادله آن و انتخاب نظر خويش بسيار دقيق و ممتاز بود. بعضي از شاگردانش عبارتند از آيات عظام؛ سيد عباس خاتم يزدي، شيخ حسين شبزندهدار، شهيد محمد مهدي رباني املشي، محمد محمدي ري‌شهري، حجت‌الاسلام شيخمحمد حسين امراللهي، ميرزا محمدپيشوايي ترك آبادي، شيخ محمد حسين بهجتي، سيد عليآقا محقق داماد، محمد حسين اشعري، سيد حسن آل طه و سيد صادق حسيني مآب يزدي.
آثار باقيمانده شيخ مرتضي حائري
وي در تقسيمبندي مطالب و تبيين ادله آن و انتخاب نظر خويش بسيار دقيق و ممتاز بود از جمله آثار ايشان مي‌توان به موارد زير اشاره كرد؛ "ابتغاء الفضيله في شرح الوسيله"،"رسالهاي در نماز جمعه"،"كتاب الخمس"،"پرتوي از انوار آسماني"،"مباحثي در تفسير سوره حمد"،"رسالهاي در خلل صلاه". همچنين از آن استاد ارجمند كتاب‌هاي چاپ نشده‌اي موجود است كه "رسالهاي در نماز مسافر"."رسالهاي در طهارت"، "دوره كامل اصول» در سه جلد" و همچنين " يادداشت‌هايي به خط خودشان در 135 صفحه. كه توسط آيت‌الله استادي در دست چاپ است.
ويژگي‌هاي اخلاقي استاد
با آنكه فقيهي ماهر و مجتهد و استادي ژرف انديش بود، رساله عمليه ننوشته وهيچ گاه دنبال مرجعيت نبود، حتي براي درس گفتن بر منبر نمينشست با آنكه جمعيت شاگردان وي كم نبود، باز پاي منبر روي زمين مينشست و درس ميگفت. مرحوم حاج آقا مرتضي فرزند برومند و خلف صالح مرحوم آيت‌الله موسس زهد و تقوا، ساده زيستي، دوري از مظاهر فريبنده دنيا، ناديده گرفتن تشريفات ظاهري، پرهيز از خلاف گويي و تملق و ديگر صفات نيكو را از آن پدربزرگوار به ارث برده بود.
مكاشفات و صفاي باطن
آن عارف فقيه، داراي مقامات معنوي بالايي بودند، خواب‌هاي صادق و مكاشفات عجيبي داشتند، بعضي از آنها را در يادداشت‌هاي خودشان ذكر كردهاند. يك نمونه آن چنين است كه خود نگاشتهاند: «در سفر دوم كه به مشهد مقدس خدمت صديق محترم آقاي حاج آقا مجتبي اراكي رفتم، ايشان حقير را به خانه برد و نگذاشت با جناب آقاي محمدي در مدرسه سليمان خان زندگي كنم و در خانه ايشان بودم كه خواب بودم و از حضرت ابي‌الحسن الرضا(ع) حاجتي خواسته بودم. از خواب كه بلند شدم، ديدم به ديوار جواب آن به طريق اجمال كه موكول به اراده حق متعالي نموده بود، نوشته شده است پس از ديدن محو شد».
مبارزه با انحرافات و دفاع از اعتقادات
از خصوصيات آشكار آن عالم وارسته اين بود كه هيچ گاه در مبارزه با انحرافات و كجرويها سستي نشان نميداد و در مقام نهي از منكر و دفع بدعت‌ها و خلاف‌ها شجاع بود. در زمان حكومت طاغوت، با قوانين ضدخدايي شاه معدوم به طورمحسوس مخالفت ميكرد و رسما در صف مبارزان و مخالفان رژيم قرار داشت. حاج آقا مرتضي بعد از دستگيري امام خميني(ره) همراه علماي ديگر قم اعلاميههاي مشتركي در تاييد نهضت ايشان امضا كرد و پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران به عنوان يكي از اعضاء مجلس خبرگان قانون اساسي انتخاب شد و در آن مجلس حضور يافت.
پيام امام خميني(ره) به مناسبت رحلت شيخ مرتضي
امام خميني(ره) نيز براي اين عالم بزرگوار احترام ويژهاي قائل بود و در پيامي وي را چنين ستود: "ايشان در علم و عمل بحق خلف بزرگوار مرحوم آيت‌اللَّه العظمي، استاد معظم، حضرت آقاي حاج شيخ عبد الكريم - رضوان اللَّه تعالي عليه- بودند. «و كَفَي بِهِ شَرَفاً و سَعَادة»
اين جانب از اوايل تأسيس حوزه علميه پر بركت قم، كه به دست مبارك پدر بزرگوارشان تأسيس شد و موجب آن همه بركات شد، آشنايي با ايشان داشته؛ و پس از مدتي از نزديك معاشر و دوست صميمي بوديم؛ و در تمام مدت طولاني معاشرت جز خير و سعي در انجام وظايف علميه و دينيه از ايشان مشاهده ننمودم. اين بزرگوار علاوه بر مقام فقاهت و عدالت، از صفاي باطن به طور شايسته برخوردار بودند؛ و از اوايل نهضت اسلامي ايران، از اشخاص پيشقدم در اين نهضت مقدس بودند*".
پايان عمر پرفروغ استاد در 24جمادي الثاني
مرحوم آيت‌الله حاج آقا مرتضي حائري پس از عمري تلاش و كوشش در راه احياي دين مبين اسلام و تربيت شاگرداني والامقام دچار كسالت قلبي شده و اين موجب گرديده بود گاهي در كار تدريسشان وقفهاي به وجود آيد. اما عنايت و توجه واهميت درس براي ايشان به اندازهاي بود كه با همان حال مريضي به خود اجازه نميدادند كه درس را تعطيل كنند. بالاخره در شب 24 جمادي الثاني1406 مصادف با 25 اسفند 1364 روح پاكش به ملكوت اعلي پيوست. پيكر پاك آن زاهد عالم در صحن حرم مطهر حضرت معصومه(س) پس از اقامه نماز توسط آيت الله حاج سيد محمدرضاگلپايگاني(ره) و پايين پاي پدر بزرگوارش به خاك سپرده شد.
روحشان شاد يادشان گرامي.
قسمتي از پيام امام خميني به مناسبت رحلت آيت الله حائري ره