یک اقتصاددان:
بانک حج زمینه‌ای برای کاستن هزینه‌های حج و باعث تقویت اقتصاد ملی می‌شود
یکی از اقتصادانان کشور اظهار داشت: سازمان حج با استفاده از بانک حج می‌تواند سپرده‌های متقاضیان حج را در اموری مرتبط با حج وعتبات سرمایه گذاری کند که این سرمایه گذاری باعث دو چندان شدن منافع متقاضیان حج می‌شود. از جهتی باعث کاسته شدن هزینه ها حج می‌شود و از جهت دیگرباعث پرداخت سود مناسب به سپرده‌های متقاضیان حج خواهد شد.
دكتر محمد جواد توكلي عضو هيئت علمي موسسه آموزشي پژوهشي امام خميني درگفت‌وگو با خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج گفت: بانك حج ايده‌ايست كه قبلا هم مطرح شده و هدفش اين بوده كه بوسيله بانك حج و گرفتن سپردهها سازمان حج بتواند مستقلا در همان زمينه‌هاي حج سرمايه گذاري كند تا بتواند اين گونه منابع مالي براي خودش تامين كند كه اين ايده نكات مثبت و نكات منفي دارد.
وي گفت: سابقه مسائل مالي حج باعث شده كه اين ايده مطرح شود. حج و عمره و همچنين عتبات سال‌هاست كه باعث ميليارد‌ها ريال گردش مالي در بانك‌ها مي‌شوند. سپرده‌هايي كه مردم نزد بانك‌ها مي‌گذارند دو صورت داشته يا به نام خودشان سپرده باز مي‌شده يا به نام سازمان حج، قبلا اين سپردهها در يك حساب به نام سازمان حج بوده اما در حال حاضر سپردهها به نام خود متقاضياني است كه براي حج ثبت‌نام مي‌كنند.
بانك‌ها به تعهدات خودشان در قبال سپرده گذاران حج عمل نكرده‌اند
عضو هيئت مديره انجمن اقتصاد اسلامي حوزه ادامه داد: در سال‌هاي اخير بانك‌ها به تعهدات خودشان در قبال سپرده گذاران حج عمل نكرده‌اند. به نظر مي‌رسد از زماني كه سپردهها به نام متقاضيان حج افتتاح مي‌شوند سودي كه بانك به اين سپردهها ميدهد غير متعارف و كمتر از سودي است كه به سپرده‌هاي ديگر ميدهد. با وجود اينكه سپرده‌هاي زائران حدود ۵ سال نزد بانك‌ها مي‌ماند؛ اما سود اعلام شده توسط بانك براي سپرده‌هاي حج تمتع كمتر از آن چيزي است كه بايد به سپرده‌هاي ۵ ساله پرداخت كنند.
وي گفت: زماني كه سود كمتري به سپرده گذاران حج تعلق بگيريد منافع بانك مقدم بر منافع مشتري و متقاضيان حج مي‌شود و اين خلاف عدالت توزيعي در اسلام است و منافع سپردهها به بانك‌ها مي‌رسد و سپرده گذاران حج متضرر مي‌شوند.
توكلي بيان كرد: يكي از مزيت‌هاي بانك حج اين است كه سازمان حج مي‌تواند بوسيله بانك حج، مديريت بهتري بر سپرده‌هاي حج داشته باشد از طرفي حقوق سپرده گذاران را تامين مي‌كند واز طرف ديگر سازمان مي‌تواند وجوه سپرده گذاري شده را در زمينه‌هاي مرتبط با حج سرمايه گذاري كند.
بازارهاي مرزي براي خريد سوغات زائران بسيار ايده مطلوبي است
وي گفت: ايجاد بازارچه‌هاي مرزي براي خريد سوغات زائران يكي از زمينه‌هايي كه بسيار مطرح شده است و مي‌تواند به اقتصاد كشور نيز كمك كند. سازمان حج مي‌تواند با استفاده از بانك حج و سپرده‌هاي متقاضيان حج برنامه ريزي كند كه واردات كالا در قالب زائران حج و عمره وعتبات بسيار محدود شود و زائران به جاي خريد كالاهاي غير ايراني، كالاهاي توليد داخل در بازاچه‌هاي مرزي را خريد كنند.
عضو هيئت علمي موسسه امام خميني (ره) ادامه داد: در حال حاضر سيستم بانكي ممكن است هيچ تمايلي براي سرمايه گذاري در اين حوزه‌ها نداشته باشد؛ اما سازمان حج با استفاده از بانك حج و نگاهي به سود‌آوري اين بازارها مي‌تواند زمينه اين‌چنين بازاچه‌ّ‌هاي مرزي را فراهم كند.
وي تاكيد كرد: افزون بر اين بانك حج اين توانايي را به سازمان حج ميدهد كه بتواند در مواردي سرمايه گذاري كند كه باعث كاستن هزينه حجاج شود. سازمان حج كارهاي خوبي در اين زمينه كرده است مانند آشپزخانه‌هايي كه در عربستان ايجاد شده است كه اين آشپزخانه‌ّ‌ها باعث صرفه جويي شده است. همچنين سازمان حج مي‌تواند با ايجاد ساختارهاي مناسب در قرباني و حمل و نقل و ... از منافع ملي و اقتصادي كشور حمايت كند و هم باعث كاستن هزينه‌هاي حج گزاران شود.
توكلي اضافه كرد: تجربه مديريتي كشور نشان ميدهد وقتي گردش مالي سازماني زياد شد به اين سمت مي‌رود كه گردش مالي‌اش را خودش مديريت كند شايد آخرين نمونه بانك شهر باشد كه شهرداري به خاطر گردش مالي زيادش اين بانك را ايجاد كرده است.
وي ادامه داد: مهم‌ترين اعتراض وارد شده به تاسيس بانك حج اين است كه بانك حج عملا باعث ورود سازمان حج به حيطه مالي وغير تخصصي او مي‌شود و ممكن است به اهداف و فعاليت‌هاي سازمان حج لطمه بزند چرا كه سازمان تا به حال به صورت تخصصي كار بانكي انجام نداده است و با ايجاد بانك حج سازمان حج وارد حيطه‌اي مي‌شود كه در تخصص او نيست. افزون بر اينكه بانك حج ممكن است باعث شود كه سازمان حج از رسالت عبادي و معنوي‌اش دور شود. مساله كارايي بانك حج از ديگر معايبي است كه براي بانك حج مطرح شده است. كه آيا به طور كلي بانك حج كارآمدي و كارايي خواهد داشت؟
بيشتر معايبي كه براي ايجاد بانك حج مطرح شده است اساسي نيست
مدير مسئول مجله معرفت اقتصادي تاكيد كرد: به نظر مي‌رسد بيشتر معايبي كه براي ايجاد بانك حج مطرح شده است اساسي نيست و همه آنها با برنامه ريزي صحيح قابل حل است. ايجاد بانك حج همه ظرفيت‌هاي سازمان را از بين نمي‌برد بلكه فقط بخشي از ظرفيت‌هاي سازمان حج را معطوف خودش مي‌كند بنابراين سازمان حج مي‌تواند با برنامه ريزي صحيح بانك حج ايجاد كند به نحوي كه باعث ايجاد خللي به اهداف عبادي و معنوي نشود.
وي بيان كرد: از طرفي ديگر اگر سازمان حج بتواند اين بانك را به عنوان يك بانك قرض‌الحسنه ايجاد كند و از سپرده‌هايي كه متقاضيان نزد بانك مي‌گذارند خدماتي به صورت قرض‌الحسنه به خود متقاضيان حج كه تمكن مالي كافي براي انجام حج ندارند، ارائه كند بسيار موثرتر از اين خواهد بود كه اين سپردهها نزد بانك‌ها بماند درحالي كه آنها نه تمايلي به ارائه تسهيلات به متقاضيان حج دارند و نه سود كافي به اين سپردهها مي‌دهند.
ايجاد بانك قرض الحسنه حج راهكاري براي حل مشكل مالي حجاج است
توكلي در ادامه گفت: ايجاد بانك قرض الحسنه حج از جهتي مي‌تواند به كساني كه تمكن مالي كمتري دارند كمك كند تا به حج مشرف شوند هرچند كه بانك قرض‌الحسنه حج باعث ازبين رفتن برخي از سياستگذاري‌هاي بانك مبني بر سرمايه گذاري و كاستن از هزينه‌هاي حج وعمره مي‌شود؛ اما به نظر مي‌رسد كه بتوان اينگونه برنامه ريزي كرد كه بانك حج هم منافع ملي را تامين كند و هم منافع افراد ضعيفي كه توانايي كمتري براي رفتن به حج و عمره دارند مخصوصا در شرايط اخير كه با بالا رفتن هزينه‌ّهاي حج برخي از متقاضيان حج كه قبلا مستطيع بودند ديگر مستطيع نيستند.
وي در پايان گفت: براين اساس مي‌توان گفت كليت ايده ايجاد بانك حج، ايده قابل قبولي است و مي‌تواند با تقويت زيرساخت‌هاي اقتصادي حج به خصوص در زمينه‌هايي مثل سوغات باعث ايجاد ظرفيتي براي تقويت اقتصادي ملي شود. همين كه بانك حج بتواند ورود كالاهاي مسافرين حج را مديريت كند و ان را در خدمت توليد كالاهاي داخلي قرار دهد كمك قابل توجهي به اقتصاد ملي كرده است.البته براي تبيين ساختار آن احتياج به تحقيق و پژوهش‌هاي زيادي است.