جبرئیل و میکائیل نگهبان حضرت علی(ع)
خداوند در شبی که حضرت علی (علیه السلام) به جای پیامبر خوابید به جبرئیل و میکائیل دستور داد که نگهبان او باشند و آیه 207 سوره بقره {وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشرِی نَفسَهُ ابتِغَاءَ مَرضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالعِبَادِ}را در شان ایشان نازل کرد.
به گزارش گروه دين و انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، بر پايه نقل عموم مفسران شيعه و بسياري از اهل سنت آيه ليلة المبيت در شأن و مقام علي(عليه السلام) به سبب بيتوته و خوابيدن بر بستر رسول خدا(صلي الله عليه و اله)در شب هجرت نازل شد. بر پايه گزارشي، خداوند در ليلة المبيت به جبرئيل و ميكائيل وحي فرمود: «شما را با يكديگر برادر قرار دادم و عمر يكي از شما را طولاني‌تر از ديگري ساختم. كدام يك حاضر است عمرش را به ديگري ببخشد؟» هر يك از آن دو زندگي طولاني را براي خود برگزيد.
سپس خداوند به آنان وحي كرد: «علي بن ابي‌طالب و پيامبر را برادر يكديگر قرار دادم. اكنون علي(عليه السلام) در بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله) بيتوته كرده است و او را از خطر حفظ مي‌كند. اكنون به زمين برويد و نگهبان او باشيد.» در اين هنگام، جبرئيل بالاي سر او و ميكائيل پايين پايش قرار گرفتند و جبرئيل مرحبا گويان به علي(عليه السلام) گفت: خداوند با تو بر فرشتگان مباهات مي‌كند. در اين هنگام، آيه ياد شده نازل گشت. برخي زمان نزول اين آيه را هنگامي دانسته‌اند كه رسول خدا(صلي الله عليه و اله)در حال حركت به مدينه بود.
با توجه به نقل عموم مفسران شيعه و بسياري از اهل سنت و روايت‌هاي معصومان: كه آيه را در شأن و مقام علي(عليه السلام) به سبب بيتوته‌اش بر بستر رسول خدا در شب هجرت دانسته‌اند، اقوال ديگر در شأن نزول اين آيه جاي ترديد و تأمل دارد. نقل شده است كه سمرة بن جندب، قاتل 8000 انسان ، با دريافت 000/400 درهم از معاويه، روايتي را جعل و آن را تبليغ كرد كه بر اساس آن، آيات 204-209 بقره/2 درباره علي(عليه السلام) و آيه ليلة المبيت در شأن عبدالرحمان بن ملجم نازل شده است.
بر پايه روايتي از امام سجاد(عليه السلام)، علي(عليه السلام) نخستين كسي بود كه براي كسب رضاي خدا جان خود را فدا كرد. اين ايثار، فضيلتي براي علي(عليه السلام) است كه ميان مسلمانان و بلكه همه آدميان در طول تاريخ بي نظير است. برخي اين ايثار علي(عليه السلام) را از ايثار اسماعيل نبي براي ذبح شدن به امر خدا برتر دانسته‌اند؛ زيرا اسماعيل آماده شده بود تا به دست پدرش ذبح شود؛ اما امام علي(عليه السلام) خود را براي كشته شدن به دست دشمنان آماده كرده بود.
آيه ليلة المبيت در برابر آيات 204-206 بقره/2 قرار دارد كه در آن از كسب عزت و آبرو از راه نفاق، فساد و گناه سخن مي‌رود؛ اما در آيه ليلة المبيت از معامله با خدا و ايثار جان براي كسب رضايت الهي سخن رفته است. تعبير «مِن الناسِ» در اين آيه بدين معناست كه چنين ايثاري در توان گروهي خاص از مردم است كه در كار خير و طلب رضاي خدا، جان را فدا مي‌كنند و اين برترين نشان و درجه ايمان است. جمله {وَالله رَؤوفٌ بِالعِبادِ} به وجود افرادي با اين صفات در ميان مردم اشاره دارد و نشان رأفت خداوند به آن‌هاست. اگر چنين انسان‌هاي فداكاري نباشند، اركان دين فرو مي‌ريزد.
برخي در مقام مقايسه ميان بيتوته علي(عليه السلام) بر بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله)در شب هجرت، با همراهي ابوبكر با ايشان در غار ثور به جهت يادكرد آن در آيه 40 توبه/9، مصاحبت با پيامبر(صلي الله عليه و اله)را فضيلتي برتر دانسته‌اند. در پاسخ آورده‌اند كه در آيه غار نامي از ابوبكر به ميان نيامده، بلكه در منابع تاريخي آمده كه مقصود از«لِصاحِبِه» ابوبكر است. نيز آيه فاقد هرگونه لحن ستايش است؛ اما آيه ليلة المبيت بنا بر نقل عموم علماي شيعه و بسياري از اهل سنت در شأن علي(عليه السلام) نازل شده و لحن ستايش‌آميز آشكاري دارد. افزون بر اين، رخداد خوابيدن علي(عليه السلام) بر بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله)در شب هجرت، چنان قطعي و مسلم است كه عدم تصريح به آن در قرآن از اهميتش نمي‌كاهد و كسي آن را انكار نمي‌كند.
برخي ديگر گفته‌اند: آن شب علي(عليه السلام) كانون خطر را بدون ترس سپري كرد؛ حال آن كه ابوبكر در لحظاتي خطرناك پيامبر(صلي الله عليه و اله)را همراه بود و آن هنگام كه احساس ترس كرد، رسول خدا با جمله {لا تَحزَن إِنَّ اللهَ مَعَنَا...} (توبه/9، 40) او را دلداري داد.
در پاسخ به اين سخن مي‌توان به كلام علي(عليه السلام) استناد كرد. شخصي با اعتراض و طعنه به وي، عدم همراهي‌اش در غار ثور را مطرح كرد. ايشان فرمود: آن شب كه بر بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله)بيتوته كردم، قريش به من هجوم آوردند و مرا مجروح كردند و قصد كشتنم را داشتند؛ اما برخي مانع شدند ... .
نيز حرّه دختر حليمه سعديه در پاسخ به حجّاج، در زمينه برتري علي(عليه السلام) بر موساي كليم مي‌گويد: خدا درباره او فرمود: {فَخَرَجَ مِنهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ}. (قصص/28، 21) اما علي(عليه السلام) بدون هيچ ترسي بر بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله)خوابيد و خدا درباره او آيه {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشـرِي نَفسَهُ ابتِغَاءَ مَرضَاةِ الله} (بقره/2، 207) را نازل كرد. حجّاج پاسخ وي را تحسين نمود.
علي(عليه السلام) در احتجاج با ابوبكر و نيز با اعضاي شورايي كه عمر براي تعيين خليفه خود مشخص كرده بود، به فداكاري خويش در ليلة المبيت و نيز به آيه {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشرِي نَفسَهُ ابتِغَاءَ مَرضَاةِ} احتجاج كرد.