شرح دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان

در اين روز از خداوند مي‌خواهيم كه ما را علاقه‌مند به نيكي و بي رغبت به نافرماني خدا و پرهيز از خشم قرار دهد.
بسم الله الرحمن الرحيم
اللهمّ حَبّبْ اليّ فيهِ الإحْسانَ وكَرّهْ اليّ فيهِ الفُسوقَ والعِصْيانَ وحَرّمْ عليّ فيهِ السّخَطَ والنّيرانَ بِعَوْنِكَ يا غياثَ المُسْتغيثين.
خدايا دوست گردان بمن در اين روز نيكى را و ناپسند بدار در اين روز فسق و نافرمانى را و حرام كن بر من در آن خشم و سوزندگى را به ياريت اى دادرس داد خواهان.
شرح فرازهاي دعاي روز يازدهم ماه مبارك رمضان از زبان مرحوم آيت‌الله مجتهدي
اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيَّ فِيهِ الْإِحْسَان
خدايا كاري كن كه خوبي‌ها را دوست داشته باشم و از بدي‌ها بدم بيايد و عبادت و انجام هر كار خوبي نزد من محبوب باشد. اين دعاي خيلي خوبي است كه انسان طوري باشد از كار خوب لذت برد. اگر خواستيم كار خوبي انجام بدهيم مخفيانه انجام دهيم و قصد قربت داشته باشيم. طوري زندگي كنيم كه آبروي كسي را نريزيم. در احسان، اهل رياكاري نباشيم، كه اگر اين‌گونه بوديم در قيامت براي ما اجر و پاداشي نيست.
جنس خوب صدقه بدهيم؛ اگر متمكن هستيم جنس اعلاء را براي صدقه و خيرات كنار بگذاريم. بهترين خوبي‌ها اين است كه آدمي به فاميل فقير كمك كند، بعضي‌ها به فاميل كمك نمي‌كنند. حتي مرحوم آيت الله العظمي بروجردي (ره) احتياط مي‌كردند و مي‌گفتند: اگر در شهرتان مستحق وجود دارد؛ اشكال دارد كه فطريه را به شهرهاي ديگر بفرستيد. در حديث وارد شده است: «خَيرُكُم مَن اَطعَم الطَعام» [كافي ج: ۴ ص: ۵۰] بهترين شماها كساني هستند كه اطعام طعام مي‌كنند؛ غذا درست مي‌كند و به ديگران اطعام مي‌دهد.
همان طور كه در آيات و روايات موجود مي‌باشد هر عمل نيكويي را كه انسان انجام مي‌دهد از آن به احسان و نيكوكاري تعبير مي‌گردد كه دو قسم دارد: (۱) احسان در راه رضاي خدا (۲) احسان براي ريا و جلب توجه مردم احسان براي رضاي خدا اگر انساني عمل نيكي را انجام دهد و هدفش از انجام آن عمل فقط جلب رضايت خداوند قادر و متعال باشد آنگاه است كه مي‌گوييم آن عمل نيك، احسان براي رضاي خداوند بوده است.
خداوند (عزوجل) در قرآن مي‌فرمايد: «وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمحْسِنِينَ» (سورة بقره، آية ۱۹۵) يعني: و در راه خدا انفاق كنيد و با دستانتان خودتان را به هلاكت نيندازيد و احسان و نيكوكاري كنيد كه همانا خداوند نيكوكاران را دوست دارد.
اين آيه نشان‌دهنده آن است كه انفاق عمل نيكويي است كه انسان را از هلاكت نجات بخشد و اين در صورتي است كه اين احسان جزء «وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ» (بقره، ۲۶۵) باشد. كه آنگاه است كه خداوند در قرآن مي‌فرمايد: «بَلي مَن أسلَمَ وَجهَهُ لِلّهِ وَ هُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ أجرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَ لاخَوفٌ عَلَيهِم وَ لا هُم يَحزَنونَ» (بقره، ۱۱۲) يعني: آري، كسي كه تسليم حكم خداوند گرديد و نيكوكار گشت پس (مسلم است كه) اجرش نزد خداوند بزرگ خواهد بود و او را هيچ خوف و انديشه و هيچ حزن و اندوهي (در دنيا و آخرت) نخواهد بود.
اگر انساني عمل نيكي را كه در ظاهر خداپسندانه است انجام دهد و هدفش جلب توجه مردم باشد، آنگاه است كه؛ اولاً: در انجام آن عمل نيك براي خداوند شريك قائل شده است.
ثانياً: عمل او ريا بوده و هيچ اجر و پاداش از طرف خداوند براي آن عمل نمي‌باشد چرا كه اين‌گونه افراد از ياران و هم قرينان شيطانند، كه اگر در اين مورد نيز انفاق را در نظر بگيريم خداوند در قرآن مي‌فرمايد: «وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَن يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاء قِرِينًا» (نساء، ۳۸) يعني: «آنان كه اموال خود را به قصد ريا و خودنمايي انفاق مي‌كنند و به خدا و روز قيامت ايمان نمي‌آورند (ايشان ياران شيطانند) و هر كه را شيطان يار اوست بسيار بدياري خواهد داشت. »
«اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيَّ فِيهِ الْإِحْسَانَ»؛ منظور از حبب الي فيه الاحسان چيست؟ همان‌طور كه در قرآن آمده است ”إنَّ اللهَ يُحِبُ المُحسنين” (بقره، ۱۹۵) يعني: «به درستي كه خداوند احسان كنندگان را دوست دارد». كه با توجه به اين آيه انسان براي اينكه محبوب پروردگار خويش گردد از خداي خويش مي‌خواهد كه احسان و نيكوكاري را محبوب او گرداند كه ما نيز در اين روز از خداوند مي‌خواهيم كه حب احسان و نيكوكاري در راه رضايش را نصيب ما گرداند.
وَ كَرِّهْ إِلَيَّ فِيهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيَانَ
خدايا من را طوري قرار بده كه از فسق و معصيت بيزار بشوم و از گناه كردن بدم بيايد. هرگاه انسان عملي را بر خلاف دستورات الهي انجام دهد آنگاه است كه گويند او عصيان پروردگار خويش را نموده است يعني سرپيچي از دستور پروردگار خويش نموده است كه اگر انسان به اين عمل خويش يعني معصيت پروردگار اصرار ورزيده و ادامه دهد آنگاه است كه او را فاسق نامند چرا كه او دائماً به معصيت ذات اقدس الهي مشغول بوده است.
خداوند در قرآن مي‌فرمايد: «وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ”» (حجرات، ۷) يعني: «خداوند كفر و فسوق و معصيت را در نظرتان زشت و منفور ساخت و اينان به حقيقت اهل صواب و هدايتند.» كه از اين آيه در مي‌يابيم كه اگر خداوند در نظر انساني گناه و معصيت و هر عمل ناپسندي را زشت و منفور سازد آنگاه است كه آن انسان به حقيقت هدايت يافته و به مسير سعادت دست خواهد يافت.
وَ حَرِّمْ عَلَيَّ فِيهِ السَّخَطَ وَ النِّيرَانَ
خدايا غضب و آتش خودت را بر من حرام كن. خداوند عزوجل در قرآن مي‌فرمايد: «واتقوا الله و اعلموا ان الله شديد العقاب»؛ و از خداوند بترسيد (و تقواي او را پيشه كنيد) و بدانيد به درستي كه خداوند سخت عذاب است. اين عذاب و عقاب الهي براي كساني مي‌باشد كه به معصيت و نافرماني ذات اقدس او مشغولند به طوري كه شكرگزار نعمت‌هاي خداوند نبوده و خداوند از آنان راضي نمي‌باشد چنانچه خداوند متعال در قرآن در مورد دليل عذاب بندگان خويش مي‌فرمايند: «مَّا يَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا» (نساء، ۱۴۷). اگر شما از لطف خداوند شكرگزار باشيد و به او ايمان آورديد خداوند چه غرضي دارد كه شما را عذاب كند؟ كه خداوند در مقابل نعمت، شكر شما را مي‌پذيرد و عملش به صلاح خلق احاطه دارد.
پس با توجه به اين آيه كساني از عذاب الهي در امانند و آتش دوزخ بر آنان حرام است كه تقواي الهي پيشه نموده و از معاصي و نافرماني از دستورات او بپرهيزند. «بِعَوْنِكَ»؛ خدايا همه اين دعاها را از تو خواستم ولي تا خودت كمك نكني من نمي‌توانم به اين امور متخلق بشوم و بدون ياري تو اين مسائل محقق نمي‌شوند. در روايت آمده است: اگر شما يك قدم به سوي او بر داري خداوند هروله كنان به سوي تو مي‌دود. لذا نا اميد هم نباشيم.
ولي بايد يك قدم به سوي او برداريم تا امدادهاي الهي را ببينيم. «يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِين»؛ اي خدايي كه هر كسي كه به تو بگويد الهي پناهم بده تو پناهش مي‌دهي.