نحوه شکل‌گیری مکه و مدینه در کتاب مرآت الحرمین تبیین می‌شود

کتاب مرآت الحرمین با معرفی مراکز اصلی جزیرةالعرب، نحوه شکل‌گیری مکه و مدینه را تشریح می‌کند که این کتاب با ترجمه میرزا عبدالرسول منشی و به کوشش سیدعلی قاضی عسکر از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شده است.

به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني حج، مرآت الحرمين عنوان كتابي است تأليف ايوب صبري پاشا كه به تازگي با ترجمه ميرزا عبدالرسول منشي و به كوشش حجت‌الاسلام والمسلمين سيدعلي قاضي عسكر از سوي مؤسسه فرهنگي هنر مشعر منتشر شده است.
كتاب مرآة الحرمين به زبان تركي استانبولي ۵ جلد در ۳ مجلد است كه جلدهاي ۱ و ۲ به نام «مرآة مكه» و ۳ و ۴ به نام «مرآة مدينه» و جلد ۵ به نام «مرآة جزيرةالعرب» نامگذاري شده و در سال ۱۳۰۱، در چاپخانه «سنده» شهر قسطنطنيه به چاپ رسيده است.
آنچه اهميت اين كتاب را در زمان انتشار مشخص مي‌كند، تفريظ‌هاي فراواني است كه در حدود ۵۸ صفحه همراه با مقدمه توسط دانشمندان و ادباي تركيه آورده شده است.
مجد اول كتاب «مرآة الحرمين» ۱۱۷۵ صفحه متن، ۹ صفحه تصوير و حدود ۵۸ صفحه مقدمه دارد كه عبدالرسول منشي تنها ۶۲۵ صفحه آن را و آن هم نه به طور كامل ترجمه كرده است.
تدوين كننده اين اثر به طولاني شدن زمان تكميل آن اعتراف مي‌كند، اما معتقد به چاپ آن با كمترين غلط است؛ البته مترجم بسياري از كلمات تركي را همانگونه كه در متن كتاب اصلي بوده در ترجمه آورده است كه براي خواننده فارسي زبان، فهم مطلب را كمي مشكل مي‌كند.
كتاب ديگري نيز با نام «مرآة الحرمين» در مصر به چاپ رسيده كه مربوط است به مؤلف ديگري به نام ابراهيم رفعت پاشاي مصري، ليكن از آنجا كه زمان تأليف آن پس از اين كتاب بوده، مؤلف بخشي از مطالب خود را از كتاب ايوب صبري پاشا گرفته است.
موضوع‌هاي اصلي مطرح شده در اين كتاب شامل مراكز اصلي جزيرةالعرب، نحوه شكل‌گيري مكه و مدينه، قبيله‌هاي ساكن در اين منطقه، مذاهب و فرق ساكنان آن، پيامبراني كه در اين منطقه بوده و يا از اين ناحيه برخاسته‌اند و نحوه پيدايش اسلام و گسترش آن است.
تاريخ تعميرات و كارهايي كه بر روي كعبه و مسجد نبوي در مكه و مدينه انجام شده، همچنين اصول و آداب زيارت حرمين، زمينه‌هاي اجتماعي و اقتصادي حرمين، عرفيات و عادت‌ها و تلاش‌ها و فعاليت‌هاي سلاطين عثماني در زمينه حرمين شريف از ديگر موضوع‌هاي اين اثر است.
نويسنده كتاب مرآةالحرمين در نگارش آن از تفاسيري چون فخر رازي، روح‌البيان، ابي‌السعود، ابن كثير، خازن، نسفي، ابن عادل و نيز از منابع و كتب آثار قدما همچون شرح قسطلاني بر بخاري، صحيح مسلم، فتاواي قاضي خان، اخبار مكه ازرقي و فاكهي، خلاصة الوفاء بأخبار مدينة المصطفي و وفاءالوفا استفاده كرده است.
تاريخ الخميس، تاريخ ابن هشام، العقد الثمين في فضائل البلد الأمين، بدائع الزهور في وقائع الدهور، تدقيقات رائف افندي، فتوح الحرمين، تواريخ تركيه، احكام سلطانيه، فذلكه كاتب چلبي، تاريخ رضوان پاشا، شفاءالغرام، استقصاءالبيان في مسألة الشاذروان، نورالعين في مشهد الحسين و قرّةالعين في أخذ ثارالحسين از ديگر منابع استفاده شده در اين كتاب است.
ايوب صبري پاشا، با استفاده از كلامي ساده به زبان تركي، از شعرهاي تركي، فارسي و عربي حكايت‌ها و روايت‌هاي مختلفي را ذيل عنوان‌هاي حكمت، ارشاد، تنبيه، لاحقه فايده، اخطاء، ذيل، خاطره، مطالعه، صورت، لازم، علاوه، تكمله و ملاحظه بيان داشته و اطلاعات نسبتا جامعي را ارائه كرده است.
عاتق بن غيث بلادي درباره اين كتاب نوشته است: «فراواني اطلاعات مؤلف، نشان از آن دارد كه وي مدّتي طولاني در جزيرةالعرب سكونت داشته و با مردم اين مناطق زندگي كرده است و مطالب آن زاييده تخيّلات و ذهنيت نويسنده نيست، بلكه نوشته‌هاي او همراه با واقعيت و درستي و صداقت و دقت در ثبت مسائل و حوادث تاريخي است».
كتاب مرآت الحرمين تأليف ايوب صبري پاشا با ترجمه ميرزا عبدالرسول منشي به كوشش سيدعلي قاضي عسكر در قطع وزيري، ۵۰۶ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قيمت يازده هزار تومان از سوي مؤسسه فرهنگي هنر مشعر منتشر شده است.