جایگاه الازهر در مصر
الازهر از زمان تاسیس آن تاکنون همواره یکی از مهمترین مراکز دینی - علمی مصر بوده است و در بین مردم مصر و جامعه اسلامی جایگاه والایی دارد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، به نقل از شبكه خبري الجزيره، الازهر در ابتدا مسجد بود كه ساخت آن در سال ۳۵۹ هجري (۹۷۰ ميلادي) كمي بعد از ورود فاطميان به مصر شروع شد و سال ۳۶۱ هجري به پايان رسيد.
معز‌الدين اولين خليفه فاطمي موسس مسجد بود و اسم آن را «القاهره» همنام با پايتخت مصر و به نشانه سروري و بزرگي فاطميان بر مصر انتخاب كرد و مستندات مورخان اين عصر گواه بر اين است كه طول حكومت فاطميان بر مصر به همين نام خوانده مي‌شده است.
در ابتدا هدف از تاسيس اين مسجد اين نبود كه مكتب علوم اسلامي و مركز علمي باشد بلكه مسجدي براي خلافت فاطميان و مركزي بود براي نشر مذهب اسماعيلي - يكي از مذاهب شيعه- كه مذهب رسمي حكومت فاطميان بود.
بيشتر مورخان معتقدند اسم الازهر در زمان عزيز بالله فاطمي، پنجمين خليفه فاطمي كه بين سال‌هاي ۳۶۴ و ۳۸۶ هجري قمري حاكم بوده است بر اين مسجد نهاده شده است.
ولي مورخان در اصل نام‌گذاري مسجد به «الازهر» اختلاف نظر دارند كه كم‌كم بر مسجد اطلاق شده تا جايي كه جز در كتب تاريخي در جاي ديگري نام «القاهره» ذكر نشده است.
عده‌اي از مورخان مي‌گويند اين نام نشاني از شان والاي ديني و علمي مسجد است و اميد مي‌رفته كه مكاني رفيع در عالم اسلامي پيدا كند. نظر دوم اينكه چون فاطميان قصرهايشان را الزاهره مي‌ناميدند مسجد را نيز الازهر ناميدند تا نشانه‌اي از حاكميت فاطميان باشد، نظر سوم اين است كه فاطميان اسم مسجد را از نام مبارك حضرت زهرا (س) براي بركت و ميمنت جستن از آن انتخاب كرده‌اند.
تا ۱۷ سال بعد از تاسيس، همواره اين مسجد مركز خلافت فاطميان و نشر مذهب اسماعيلي بود، اما سال ۳۷۸ دانشگاه الازهر ناميده شد. زماني كه صلاح‌الدين ايوبي دولت فاطميان را بركنار كرد و مصر را تحت سيطره حكومت عباسي درآورد.
در دوران مماليك مصر الازهر شاهد دوران طلايي خود بود و بهره فراواني از اين دوره برده و پيشرفت بسياري كرده و مدارس متعددي به آن پيوستند. در قرن نوزدهم الازهر يكي از بارزترين و مهمترين مدارس و مكاتب قاهره بود تا جايي كه مدرسه مادر و دانشگاه بزرگ اسلامي محسوب مي‌شد كه هيچ دانشگاهي توان رقابت با آن را نداشت.
علما از شرق و غرب عالم به آنجا مي‌آمدند تا از درياي علم آنجا بهره‌مند شوند از جمله ابن‌خلدون فيلسوف و مورخ بزرگ جهان كه كرسي فلسفه در اين دانشگاه داشت و از پيشگامان علم فلسفه تاريخ در دانشگاه الازهر و در جهان بود و علماي بسياري چون مقريزي و ابن حجر‌عسقلاني و سيوطي در محضر وي كسب علم كردند و از شاگردان وي بودند.
الازهر جايگاه خاصي در ميان مردم مصر و امت اسلامي دارد بخصوص در زمان حمله ناپلئون بناپارت بر مصر در سال ۱۲۱۳ هجري قمري مركز مقاومت و صيانت از مصر و اسلام و زبان عربي بود.
در زمان محمدعلي پاشا توجه به الازهر كاهش يافت و به دلايل سياسي به حاشيه رانده شد و نقش ديني و علمي آن ناديده گرفته شد.
در زمان اسماعيل پاشا، شيخ محمد عبده يكي از رهبران نهضت ديني علمي معاصر مصر اقداماتي جهت پيشرفت و اصلاح الازهر از جمله تشكيل كميته اداره الازهر، قانون تدريس و امتحان و اقدامات ديگري انجام داد.
بعد از وفات شيخ محمد عبده حكومت مصر دانشگاه‌هاي ديگري در رقابت با الازهر ساخت، اما علماي الازهر سال ۱۳۲۹ هجري قمري قانوني مبني بر تشكيل مجلس اعلاي الازهر را صادر كردند و به موجب آن نظام الازهر آكادميك شد و علوم ديگري در كنار علوم ديني مثل تاريخ و جغرافي و. . در آن تدريس شد.
هر ساله نظام تدريسي در الازهر به سيستم جديد تحصيلي نزديك‌تر شد تا جايي كه با وجود گذشت هزار سال از تاسيس آن همواره مركز فعاليت‌هاي علمي - سياسي بوده است و در تثبيت فضاي سياسي مصر نقش موثر و چشم‌گيري داشته است.