یازدهم شوال سالروز رحلت شیخ بهائی؛
عالمی که داستان‌های حیرت‌آورش در اذهان مردم جریان دارد
شیخ بهاءالدین عاملی معروف به (شیخ بهائی) حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضی‌دان، شاعر و ادیب و مورخ بزرگ، در آسمان علم و فقاهت، بود.
به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، صاحب (تاريخ عالم آراي عباسي) كه از مأخذ مورد اعتماد است، مي‌گويد كه شيخ بهاءالدين محمد عاملي معروف به (شيخ بهائي) در شب چهارم شوال سال ۱۰۳۰ ه. ق بيمار شد و هفت روز رنجور بود، تا اينكه در شب ۱۱ شوال در گذشت.
به مناسبت سالروز وفات اين عالم برجسته شيعه خلاصه‌اي از زندگي اين بزرگمرد عرصه دين و دانش را مرور مي‌كنيم:
ولادت:
شيخ بهاءالدين محمد بن عزالدين حسين بن عبدالصمد بن شمس الدين محمد بن علي بن حسين بن محمد بن صالح حارثي همداني عاملي جبلي، معروف به (شيخ بهائي)، در سال ۹۵۳ هجري قمري در بعلبك از توابع جبل عامل در يك خاندان علم و دانش كه تبار و نسب خود را به (حارث همداني) يكي از ياران مخلص علي (عليه السلام) مي‌رسانند، پا به عرصه حيات نهاد پدر عاليقدر او، عالم بزرگوار، شيخ حسين فرزند عبدالصمد حارثي بوده است، در ايام جواني، در اثر سختگيري‌ها و كارشكني‌هايي كه در امور شيعه در جبل عامل پيش آمده بود، وي به ايران منتقل شد و كودك نوپا نيز همراه پدر بود كه آن زمان عهد حكومت صفويه بود، حكومت صفويه كه حركت سياسي خود را با تز دفاع از اهل بيت (عليه السلام) و دوستي و مودت آل عصمت (عليه السلام) شروع كرده بود، به همين دليل وي به حكومت صفوي پيوست و با خاندان بزرگ منشار كه عنوان (شيخ الاسلامي) حكومت را داشت، وصلت نمود.
تحصيلات:
وي از كودكي چون داراي ذوق سرشار و استعداد وافي و جامع بوده توانست از همان اوان كودكي از محضر بزرگان و دانشمندان متعددي كسب علم نمايد، به خاطر همين از محضر پدر شروع نمود، تفسير و حديث و ادبيات عرب را از پدر، حكمت و كلام و بعضي علوم معقول را از ملا عبداللّه مدرس يزدي، و رياضيات را از ملا علي مذهب و ملا افضل قاضي مدرس و ملا محمد باقر بن زين العابدين يزدي، و طب را از حكيم عماد الدين محمود، و صحيح بخاري را نزد محمد بن عبداللطيف مقدسي آموخت.
اساتيد:
شيخ بهائي به كشورهاي مختلفي مسافرت كرده و از محضر اساتيد متعددي در رشته‌هاي گوناگون كسب علم نموده است كه مهمترين آنها عبارتند از: ۱- پدر بزرگوار خويش. ۲- ملا عبداللّه مدرس يزدي، صاحب حاشيه ملا عبداللّه. ۳ - ملا علي مذهب. ۴ - ملا افضل قاضي مدرس. ۵- ملا محمد باقر بن زين العابدين يزدي، صاجب كتاب مطالع الانوار، . ۶ - حكيم عماد الدين محمود. ۷ - محمد بن عبداللطيف مقدسي.
شاگردان:
براي پي بردن به مقام علمي و ميزان دانش شيخ، كافي است بدانيم كه متجاوز از ۴۰ تن از دانشمندان و بزرگان قرن يازدهم هجري قمري از وي علم آموخته و بهره برده‌اند و بعضي از آنان عبارتند از: ۱- ملا صدرا. ۲- فيض كاشاني. ۳ - علينقي كمره‌اي. ۴- محقق شيخ الاسلام.
۵ - فاضل جواد. ۶ - مجتهد مفتي اصفهاني.
تأليفات:
شيخ بهايي يكي از پر بركت‌ترين علماي جهان اسلام از نظر تأليف بوده است، برخي تعداد تأليفات او را با توجه به رساله‌ها و حاشيه‌ها و تعليقه‌ها، به ۲۰۰ جلد رسانده‌اند، ولي تازه‌ترين تحقيق در اين مورد، از دكتر محمد باقر حجتي، است كه به كنفرانس دمشق (در مورد شيخ بهائي) ارائه داده‌اند، تعداد آنها ۱۲۳ جلد است كه در بخش‌ها و رشته‌هايي همچون؛ الف: فقه (۲۹ جلد)، ب: علوم قرآني (۹ جلد)، ج: حديث (۲ جلد)؛ ۱ حاشيه كتاب (من لايحضره الفقيه)، د: ادعيه و مناجات (۶ جلد)، ح: ادبيات و علوم عربي (۲۸ جلد):
و چند جلد كتاب ديگر كه موضوعات آنها مشخص نشده است، مانند: شرح حق المبين، الصراط المستقيم، القدسيه و.
اولين كسي كه يك دوره فقه غير استدلالي به صورت رساله عمليه به زبان فارسي نوشت به نام (جامع عباسي) شيخ بهائي است.
گفتار بزرگان:
برخي در توصيف او گفته‌اند: شيخ بزرگوار ما (علا مه جهان بشر و مجدد دين در قرن حادي عشر) است كه رياست مذهب و ملت به او منتهي گرديد، و در علوم و فنون اسلامي فني وجود نداشته كه او از آن بهره‌اي نبرده باشد.
مقام علمي:
گاهي ستارگاني طلوع كرده‌اند كه غير از فروغ شعر و نويسندگي، داراي پرتو نبوغ و مواهب فطري ديگري هم بوده‌اند يكي از همين نوابغ، بدون شك حكيم، فقيه، عارف، منجم، رياضي دان، شاعر، اديب و مورخ بزرگ، در آسمان علم و فقاهت، شيخ بهاء الدين عاملي، معروف به (شيخ بهائي) است شيخ بهائي نه تنها در فقه و حكمت و رياضيات و لغت و حديث دست داشته است، بلكه او واجد كمالات و حايز علوم معقول و منقول بوده است هنوز داستان‌هاي حيرت آوري كه از شگفتي‌هاي علمي اوست، در اذهان مردم جريان دارد و حقا مي‌توان گفت شيخ بهائي نه تنها عالم كم نظيري است، بلكه در نوع خود شخصي بي مانند است اطلاعات وسيعي كه شيخ بهائي در رشته‌هاي مختلف داشته، به شهرت وي كمك بسياري كرده است و تنها طبقه خواص و اهل مطالعه نيستند كه او را مي‌شناسند، بلكه توده مردم هم با اسم او آشنايي كامل دارند.
شيخ بهايي در اثر ذكاوت و استعداد فطري كه داشت، با بهره‌گيري از پدر و محيط علمي و فضيلتي اصفهان توانست در علوم و دانش‌هاي متداول عصر تبحري به دست آورد. در جامعيت و تنوع علوم و دانش، كمتر نظيري مي‌توان بر او پيدا نمود.
او خود با تواضع و فروتني خاصي، به اين حقيقت اعتراف دارد، آنجا كه مي‌گويد: من در مباحثه و جدل، بر هر ذوفنوني چيره شدم، ولي هرگز نتوانستم با كسي كه در يك فن استاد بود، حريف شوم.
پس هر انساني نمي‌تواند در تمام فنون موفقيت و پيشرفت داشته باشد، بسيار بجاست كه مربيان و پيش كسوتان ذوق فرد را دريابند و او را به مسير مورد علاقه‌اش هدايت كنند.
مسافرت:
شيخ بهائي مردي جهانگرد بوده است و به مصر، شام، حجاز، عراق، فلسطين، آذربايجان و هرات مسافرت كرده است.
وفات:
در مورد تاريخ وفات شيخ بهايي نيز اقوال گوناگون وجود دارد، صاحب (تاريخ عالم آراي عباسي) كه از مأخذ مورد اعتماد است، مي‌گويد كه در شب چهارم شوال سال ۱۰۳۰ ه. ق بيمار شد و هفت روز رنجور بود، تا اينكه در شب ۱۱ شوال در گذشت و از آنجا به مشهد بردند و در آنجا كه درس مي‌گفت، به خاكش سپردند.
ماجراي طلسم شيخ بهايي در ساخت حرم امام رضا(ع)
در بين شيعيان همواره چهره‌هاي شاخص علمي و مذهبي فراواني وجود دارد كه همگي از شاگردان و مريدان مكتب اهل بيت(ع) هستند و مورد عنايت آن بزرگواران قرار دارند.
عالم بزرگ، شيخ بهايي(قدس سره) كه مزارش در صحن آزادي آستان مقدس و ملكوتي حضرت علي بن موسي الرضا(ع) قرار دارد، يكي از شخصيت هاي برجسته تاريخ اسلام است. ايشان به جز آن كه در علوم ديني به درجه اجتهاد رسيده و مرجع تقليد زمان خود بوده اند، در بسياري از علوم ديگر از جمله طراحي و معماري ساختمان نيز مهارت داشته‌اند، چنان كه حرم مطهر امام رضا(ع) را ايشان طراحي كرده‌اند و خود در ساخت آن نظارت كامل داشته‌اند. در زير داستاني از كتاب دلشدگان، نوشته محمد لك علي آبادي پيرامون چگونگي ساخت حرم مطهر رضوي را از نظر مي‌گذرانيد.
ايشان در اين كتاب آورده‌اند كه، در مورد نقشه و ساخت حرم مطهر و ملكوتي امام علي بن موسي الرضا(ع) توسط شيخ بهايي(قدس سره) يكي از مسئولين آستان قدس رضوي تعريف مي‌كرد: شيخ بهايي پس از طراحي حرم، در هنگام ساخت آن، خود بر كليه امور نظارت داشته‌اند و تمام مراحل ساخت حرم نيز تحت نظارت و كنترل ايشان انجام مي‌شده است. قبل از آن كه ساخت حرم به اتمام برسد، براي جناب شيخ سفر مهمي پيش مي‌آيد.
شيخ سفارش هاي لازم را به معماران و مسئولان ساخت حرم كرده، بسيار سفارش مي كنند كه كار را متوقف نكنند و ساخت حرم را پيش برده به اتمام برسانند به جز سر در دروازه اصلي حرم (دروازه ورودي به حرم و ضريح مقدس، نه دروازه صحن) چرا كه شيخ در نظر داشته روي آن كتيبه اي را كه از اشعار خودش بوده نصب نمايد. رسم است بر سر در اصلي يا دروازه ورودي به حرم ائمه اطهار(ع) و حتي امامزادگان مطهر، كتيبه اي نصب مي‌شود و درشأن آن بزرگوار روايت، جمله يا شعري نوشته مي‌شود. گاهي نيز روايت يا حديثي از خود آن بزرگوار روي كتيبه نوشته مي‌شود.
به هر حال، سفر شيخ به درازا مي‌كشد و بيش از زمان پيش بيني شده در سفر مي‌مانند، هنگامي كه از سفر باز مي گردد و جهت سركشي كارهاي ساخت و ساز به حرم مطهر مي‌رسد، با تعجب بسيار مي‌بيند كه ساخت حرم به پايان رسيده، سر در اصلي تمام شده و مردم در حال رفت و آمد به حرم مقدس هستند.
شيخ با ديدن اين صحنه، بسيار ناراحت مي‌شود و به معماران اعتراض مي‌كند: «چرا منتظر آمدن من نمانديد؟ چرا صبر نكرديد؟» مسئول ساخت عرض مي‌كند: «ما مي‌خواستيم صبر كنيم تا شما بياييد، اما توليت حرم نزد ما آمدند و بسيار تأكيد كردند كه بايد ساخت حرم هرچه سريع تر به پايان برسد.
هرچه به او گفتيم كه بايد شيخ بيايد و خود بر ساخت سر در دروازه نظارت مستقيم داشته باشد، قبول نكردند. وقتي زياد اصرار كرديم، گفتند: كسي دستور اتمام كار را داده كه از شيخ خيلي بالاتر و بزرگ‌تر است. ما باز هم اصرار كرديم و خواستيم صبر كرده، منتظر شما بمانيم. در اين زمان توليت حرم گفتند: خود آقا علي بن موسي الرضا(ع) دستور اتمام كار را داده‌اند.
شيخ بهايي(قدس سره) همراه مسئول ساخت پروژه و معماران نزد توليت حرم مي‌روند و از توليت در اين مورد توضيح مي‌خواهند. توليت حرم نقل مي‌كند: چند شب پي در پي آقا امام رضا(ع) به خواب من آمده و فرمودند: «كتيبه شيخ بهايي، به در خانه ما زده نشود، خانه ما هيچ گاه به روي كسي بسته نمي‌شود و هر كس بخواهد مي‌تواند بيايد».
شيخ با شنيدن اين حرف، اشك از چشمانش جاري مي‌شود و به سمت ضريح مي‌رود و ذكر «يا ستار العيوب» بر لبانش جاري مي‌شود. سپس در كنار ضريح آن قدر گريه مي‌كند تا از هوش مي رود، پس از به هوش آمدن خود چنين تعريف مي‌كند: من مي‌خواستم يكي از طلسم ها را به صورت كتيبه‌اي بر سر در ورودي حرم بزنم، با اين اثر كه افرادي كه آمادگي لازم را ندارند نمي‌توانند وارد حرم مطهر و حريم مقدس حضرت علي بن موسي الرضا(ع) شوند، اما خود آقا نپذيرفتند و در خواب به توليت آستان از اين اقدام ابراز نارضايتي فرمودند.
آري در خانه اين بزرگواران، نه تنها براي ما شيعيان كه به روي همه، حتي غير مسلمانان باز است و هر ساله شاهديم كه كرامات امام هشتم (ع) به غير شيعيان و حتي غير مسلمانان نيز شامل مي‌شود و از اين خوان گسترده كرم به همه خواهندگان و جويندگان مي‌رسد.