آیا خلافت از دیدگاه شیعه موروثى است!

به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، ابوالحسن ندوى در اعتراض به شيعه مى گويد: «عقيده شيعه اماميه در مسئله امامت و خلافت با اهداف خدا و رسول او سازگارى ندارد؛ زيرا آنان به حكومت موروثى معتقدند.» (۱) در پاسخ مى گوييم:
اوّلا: مقصود از آن كه اوصياى انبيا از ذريّه و اهل بيت آنان انتخاب مى شوند آن است كه خداوند به آنان قابليت داده تا پذيراى اين مقام گردند. اگر مراد از وراثت آن است كه بگوييم: صرف اين كه اين‌ها اولاد پيامبرند بايد امام باشند ولو قابليت اين مقام را نداشته باشند، قطعاً شيعه اماميه به اين سخن معتقد نيست.
ثانياً: اگر آن گونه كه ابوالحسن ندوى مى گويد: حكومتِ موروثى، شعار حكومت هاى مادى است و انبيا الهى بايد از آن منزّه باشند، (۲) پس چرا قرآن كريم حكومت وراثتى را با در نظر گرفتن قابليت‌ها در انبياى گذشته تأييد مى كند؛ به عنوان نمونه:
خداوند متعال مى فرمايد: (أَمْ يَحْسُدُونَ النّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظِيماً)؛ (۳) «يا اين كه نسبت به مردم برآنچه خدا از فضلش به آنان بخشيده، حسد مى ورزند؟ ! ما به خاندان ابراهيم كتاب و حكمت داديم؛ و حكومت عظيمى در اختيار آنها قرار داديم».
از سوى ديگر مشاهده مى كنيم كه حضرت ابراهيم (عليه السلام) امامت را براى ذريّه خود درخواست كرده است، آنجا كه خداوند مى فرمايد: (وَإِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظّالِمِينَ)؛ (۴) «و (ياد كنيد) هنگامى كه پروردگار ابراهيم، او را با دستوراتى آزمود؛ و او به طور كامل از عهده آنها برآمد. خداوند به او فرمود «من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم». ابراهيم گفت: از دودمان من (نيز امامانى قرار بده) خداوند فرمود: « پيمان من، به ستمكاران نمى رسد (مگر آنها كه شايسته اند) ».
در اين آيه، خداوند حكومت و امامت موروثى و نَسَبى را به طور مطلق نفى نكرده است، بلكه آن را از خصوص ستمگران از ذريّه حضرت ابراهيم (عليه السلام) سلب نموده است. ثالثاً: ممكن است سرّ اين كه امامت و نبوّت و وصايت در نسل پيامبر (صلى الله عليه وآله) قرار گرفته اين باشد كه از جهتى نسل پيامبر (صلى الله عليه وآله) نسلى طيّب و طاهر، و خانواده او خانواده اى الهى است و از طرف ديگر پيامبر (صلى الله عليه وآله) به جهت نبوّت و كمالاتش در قلوب مردم جا گرفته و در ميان آن‌ها از محبوبيّت خاصى برخوردار است، مردم در صورتى كه كسى را دوست داشته باشند وابستگان او را نيز دوست دارند. و كسى كه مورد محبّت قرار گرفت مردم درصدد اطاعت از فرامين او برخواهند آمد.
از همين رو بهترين افراد براى امامت و جانشينى و يا نبوّت، ذريّه و نسل پيامبرانند، هرچند اين مقامات را ما بدون شرط ندانسته، براى آن قابليت‌ها و شرط هايى را لازم مى دانيم كه از جمله آن ها، عصمت و علم لدنّى و برترى در فضائل و كمالات بر سائر مردم است. (۵)
۱ صورتان متضادتان، ندوى، ص ۱۲ و ۱۳. ۲ صورتان متضادتان، ندوى، ص۱۲ و ۱۳. ۳ سوره نساء، آيه ۵۴. ۴ سوره بقره، آيه ۱۲۴. ۵ على اصغر رضوانى، امام شناسى و پاسخ به شبهات (۱)، ص ۱۵۱.