حجاج غیر قانونی؛مساله‌ای که حل آن به اراده عربستان بستگی دارد
• بهناز رهبر مهرپو (کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک)
اين نگراني كه انبوه زائران غير قانوني امسال نيز در موسم حج، هم براي كارگزاران دولتي سعودي، و هم حج گزاران قانوني، دشواريهايي ايجاد كنند، با اين اظهارات «بندر محمد حجار» وزير حج و اوقاف عربستان سعودي گفته است پيش بيني مي‌كند به تعداد زائران قانوني، در موسم تمتع امسال زائران غير قانوني وجود داشته باشد، تشديد شده است.
فراواني بسيار زائران غير قانوني همه ساله به مساله اي بزرگ و جدي براي همهٔ دست اندركاران حج و نيز زائران تبديل مي‌شود و تكرار مساله نشان مي‌دهد كه متاسفانه مسئولين سعودي به هر دليل يا اراده لازم را براي برخورد با مساله ندارند، و يا اينكه حل آنرا ترجيح نمي‌دهند.
دشواريهايي حضور زائران غير قانوني در مناسك حج براي زائران بسيار است و امسال كه عمليات ساختماني در حرمين شريفين تشديد، و وارد مرحله گسترده‌تري شده است، قطعا بيش از هر زماني خود را نشان خواهد داد كه ترافيك‌هاي طولاني، تهديد سلامت عمومي به واسطه فراواني جمعيت، بالاتر رفتن امكان حوادث، دشواري در انجام اعمال و مناسك بخشي از آنهاست.
زائران غير قانوني همگي از داخل عربستان سعودي در ايام حج عموما به مكه مكرمه مشرف مي‌شوند. اين افراد به دو دسته تقسيم مي‌شوند كه دسته بزرگ آنها شهروند سعودي هستند كه حج گزاري را در هر شرايطي حق خود مي‌دانند و در موسم حج از هر گوشه اين كشور راهي مكه مكرمه مي‌شوند و دسته دوم كه البته به نسبت دسته اول كم تعداد هستند، خارجي هايي را شامل مي‌شود كه به هر بهانه در عربستان حضور دارند و در موسم حج و عموما از طريق غير قانوني و حتي با جعل مدارك به مكه مكرمه و مشاهد مشرفه براي انجام اعمال حج تمتع مشرف مي‌شوند.
بر اساس مصوبه سازمان همكاري اسلامي هر يك از كشورهاي اسلامي به ازاي هر هزار نفر، مي‌توانند يك حاجي در مراسم حج تمتع داشته باشند، بنابراين عربستان كه جمعيت آن بيش از ۲۸ ميليون نفر است حداكثر بايد ۲۸ تا ۳۰ هزارنفر حاجي داشته باشد كه با تصميم كاهش ۵۰ درصدي – بواسطه درجريان بودن عمليات ساختماني و درخواست از كشورهاي اسلامي براي كاهش اعزام‌ها - اين تعداد بسيار كمتر مي‌شود كه عملا چندين برابر اين تعداد هر ساله در موسم حج به صورت غير قانوني حقوق حجاج خارج از كشور را در تمام زمينه‌ها نقض مي‌كنند.
وزير حج عربستان درباره تعداد حجاج گفته است دو ميليون حاجي داراي مجوز و حدود دو ميليون و ۶۰۰ هزارحاجي بدون مجوز و غير قانوني مناسك حج را به جا مي‌آورند. بنا بر نوشته نشريات سعودي، بندر حجار در اظهاراتي سهميه حجاج داخل عربستان را ۲۳۰ هزار نفر اعلام كرده است (بيش از ۱۰ برابر سهميه اي كه براي كشورهاي ديگر بر اساس فرمول تصويب شده سازمان همكاري اسلامي) كه اذعان وي مبني بر شركت بيش از دو ميليون و ۵۰۰ هزار نفر يعني بيش از دو برابر حجاج داراي سهميه و قانوني بار ديگر بر تبعيض و سوء مديريت مقامات عربستاني در برگزاري مراسم حج مهر تاييد مي‌زند.
مقامات سعودي هر سال و از جمله امسال گفته اند و مي‌گويند كه با زائران غير قانوني برخورد خواهند كرد و حتي تهديد به مصادره خودروهايي كه آنها را حمل كنند، مي‌نمايند، ولي واقعيت آماري عمل به اين ادعا راتاييد نمي‌كند كه اگر چنين شده بود مي‌بايست حداقل از آمار كاسته مي‌شد نه آنطور كه وزير حج عربستان ابراز داشته عده آنها آنقدر افزايش پيدا كند كه از تعداد زائران قانوني هم فراتر رود.
هر زائري كه به عربستان سعودي براي به جاي آوردن حج تمتع مي‌رود بسته به خدماتي كه دريافت مي‌كند تا چند صد ريال سعودي – امسال ۵۰۰ ريال سعودي معادل نيم ميليون تومان - مي‌پردازد كه دولت عربستان مدعي است اين هزينه‌ها به شركت‌هاي خدمات دهنده ارايه مي‌شود. با فرض قبول، سوال اساسي اين است كه چطور بيش از دو ميليون و ۵۰۰ هزار زائر غير قانوني به خود اجازه مي‌دهند از امكانات و خدماتي استفاده كنند كه با پول زائران قانوني فراهم آمده است و به علاوه با حضور خود دشواريهاي بسياري را براي زائران قانوني فراهم مي‌آورند كه از حلاوت حج مي‌كاهد.