جاروکشی حرم ثامن الحجج توفیقی برای مشهدی‌ها

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج از مشهد، خدمت به زائران بارگاه رضوي افتخاري است كه خادمان آستان مقدس امام رضا(ع) به آن مي بالند و سالانه مشتاقان زيادي از همه اقشار جامعه آرزوي رسيدن به اين جايگاه معنوي را دارند تا كفش زوار را جفت كنند و زير پايشان را جارو بزنند يا غبار از صحن و سراي او بگيرند و ضريح عشق را بوسه باران كنند.
يكي از خادمان بارگاه ملكوتي رضوي فعاليت خادمان حرم را در گفتگو با خبرنگار ما با ابراز عشق بي نهايت به خدمتگزاري در اين آستان قدسي اظهار مي كند: گروهي از خدام به صورت رسمي مشغول هستند كه خدمت رسمي معمول به صورت موروثي است يعني پس از فوت خادم رسمي حضرت رضا(ع) فرزند مذكر ارشد وي در صورت احراز شرايط و صلاحيت هاي لازم و پس از بررسي ها متداول گزينش به خدمت دعوت مي شوند.
علي رضوي حسيني با بيان اينكه پوشيدن اين لباس دو بال از جنس بال ملائك براي عروج به انسان مي دهد در ادامه بيان مي دهد: خادمان افتخاري و تشرفي نيز پس از تنظيم درخواست و تحويل آن به اداره مركزي آستان قدس رضوي جهت نياز و اولويت و دارابودن شرايط و شايستگي هاي لازم و پس از گذراندن مراحل تحقيق، گزينش و به افتخار خدمتگزاري بارگاه رضوي نايل مي شوند.
وي در توضيح بيشتر مي گويد: با توجه به اينكه خدمت در اين دستگاه مقدس آرزوي هر مسلمان و دوستدار خاندان اهل بيت عصمت و طهارت است سالانه تقاضاهاي زيادي از هموطنان به خصوص مجاوران بارگاه ملكوتي حضرتش تقاضاي حكم خدمت دارند كه نهايت به خاطر ظرفيت محدود تعداد كمي از اين آرزومندان توفيق خدمت پيدا مي كنند.
خدام امام رضا(ع) ظاهري آراسته واخلاق اسلامي دارند
رضوي در توضيح فعاليت خدام امام رضا بيان مي كند: نزديك به 1000 نفر خادم در 8 كشيك مشغولند كه آنها كشيك خود را طي مراسم تحويل كشيك،تحويل مي گيرند و در محل تعيين شده از سوي ناظم كشيك،انجام وظيفه مي كنند.
وي ادامه مي دهد: خدام بايد در غبار روبي رواقها بر اساس،برنامه هاي تنظيم شده،انجام مراسم گل آرايي فوق ضريح،شستشو، تطهير و غبارروبي روضه منوره حضور داشته باشند؛ انجام وظيفه درمقابل درهاي ورودي حرم مطهر،رواق ها و روضه منوره كه از اطراف اداره امور خدام مشخص مي شود،قفل يا بازكردن درهاي حرم مطهر كه توسط سر كشيك يا در غياب وي،توسط معاون كشيك انجام مي شود،هم از وظايف خدام است.
وي تصريح مي كند: همه خدام بايد ظاهري آراسته داشته باشند و شعائر و اخلاق اسلامي را رعايت كنند و همچنين بايد با لباس رسمي خدمت و نشان مخصوص در كشيك خود حاضر باشند و به دقت مواد آيين نامه خدمت در اماكن متبركه را اجرا كنند
وي در توضيح بيشتر يادآور مي شود: شركت به موقع در مراسم خطبه خواني شهادت امام رضا(ع)،عاشورا و شام غريبان از وظايف تمام خدام است.
در بانان عصاي مخصوص در دست دارند
اين خادم بارگاه ملكوتي امام رضا(ع) از فعاليت هزار و پانصد نفر دربان رسمي،رسمي غيرموروثي،افتخاري،تشرفي و ويژه در حرم رضوي سخن مي گويد و مي افزايد: در بانان حرم نيز مثل خدام درهشت كشيك خدمت مي كنند .
رضوي ادامه مي دهد: حفظ نظافت و طهارت صحن ها، حفظ نظم و آرامش در صحن ها و راهنمايي زائران با رعايت اخلاق اسلامي، غبارروبي صحن ها براساس برنامه تنظيم شده،برف روبي بام صحن ها و بام حرم،انجام وظيفه در ايوانها،با در دست داشتن عصاي مخصوص،به عهده دربانان است.
او در توضيح بيشتر بيان مي كند: دربانان هم مانند ساير خدام،وظيفه دارند در رواق دارالسعاده يا دارالحكمه براي شركت در مراسم خطبه صبح و تحويل كشيك و همين طور در مراسم خطبه خواني شب شهادت حضرت رضا(ع) شب عاشورا و شام غريبان حضور داشته باشند.
مراسم جاروي دربانان
وي با بيان اينكه مراسم جارو درمدت كشيك دربانان سه بار تكرار مي شود مي گويد: پس از مراسم خطبه دربانان در صحن انقلاب مقابل آسايشگاه دربانان مي ايستند و پس از مداحي و ذكر توسل به ائمه اطهار و با نواي " رضا جانم " مراسم جارو صحن هاي حريم قدس رضوي آغاز مي شود كه از صحن انقلاب،به صحن آزادي ، كوثر ، جامع رضوي ، قدس ، مسجد گوهر شاد ، جمهوري اسلامي ونهايتاً صحن انقلاب به پايان مي رسد كه معمولاً زائرين هم پشت سر دربانان حركت مي كنند و هم نوا با دربانان مي شوند.
رضوي بيان مي كند: مراسم جارو در بعد از ظهر نيز تكرار مي شود و در مدت حضور دربانان در حرم مطهر 6 ساعت بايد سر پست هايشان حاضر بشوند يك عده از خدمه افتخاري و تشرفي در پستهاي روزانه(6صبح تا 6 بعد از ظهر) و عده اي ديگر از 6 بعد از ظهر تا 6 صبح روز بعد توفيق خدمت دارند كه معمولاً خيلي از خدمه كل اين 24ساعت را حضور دارند تا اگربه خدمتي نياز بود همكاري كنند و خدمه رسمي هم كه كل اين مدت 24 ساعته را الزاماً حضور دارند.
وي توضيح مي دهد: دربانان و خدام حريم قدس رضوي در 8 كشيك مشغول به فعاليت هستند و هر روز يك كشيك در حرم مطهر مستقر مي شوندو به خدمت گذاري به زائرين ومجاورين مي پردازند بدين جهت از يك سيستم چرخشي در ايام هفته تبعيت مي شود .
رضوي با اشاره به اينكه خدام رسمي مورثي بيش از 24ساعت در هفته و خدام تشرفي و افتخاري بيش از 12ساعت فعال هستند مي گويد: آغاز فعاليت هر كشيك از قبل از خطبه همان روز كه معمولاً يك ساعت بعد از طلوع آفتاب است شروع مي شود.
فراش كيست؟
وي با اشاره به فعاليت يك گروه از خادمان به نام فراش در حرم مي گويد: از قديم يك گروه از خادم ها در حرم بودند كه كارشان نظافت و شست و شوي رواق ها بود و براي همين كم كم نام فراش روي اين خادم ها ماند و ديگر تبديل شد به يكي از پنج نوع خادمي كه در حرم خدمت مي كنند.
وي ادامه مي دهد: البته كار فراش ها درحرم فقط شست و شو و نظافت رواق ها نيست خيلي از اين خادم هايي كه دم درهاي ورودي رواق ها مي ايستند و پرهاي رنگي دستشان مي گيرند همين فراش ها هستند و زمان هايي هم كه قسمتي از رواق كثيف مي شود، چند تا از همين فراش ها با آب و دستمان و وسايل ديگر راه مي افتند و آنجا را تميز مي كنند.
وي مي افزايد: در واقع فراش ها و خادم ها تفاوت هاي چنداني با هم ندارند و تفاوتشان بيشتر در تقسيم مناطق خدمت است به علاوه اينكه فراش ها وظيفه نظافت و شست و شوي رواق ها را هم بر عهده دارند.
وي يادآور مي شود: هر جا دم درهاي ورودي رواق يكي از آنهايي كه كت بلند مشكي پوشيده اند و پرهايي آبي دستشان دارند را ديديد، مي توانيد مطمئن باشيد فراش است.
خطبه چيست؟
او كه سالهاست خدمت زائران آستان فدسي رضا را به عهده دارد مراسم خطبه را اينگونه تعريف مي كند: تحويل خدمت هركشيك به كشيك روز بعد در مراسم خطبه صورت مي گيرد به اين نحوه كه كليه خدمه كشيك روز قبل و خدمه كشيك روز جاري در دو طرف يكي از رواقهاي حرم مطهر(معمولاًرواق دارالحكمه) مي ايستند و پس از خواندن خطبه و عرض ارادت نسبت به آقا علي بن موسي الرضا (ع) و بجا آوردن سجده شكر كه توفيق خدمت در اين بارگاه ملكوتي نسيبشان شده است با حركت دايره وار از يك سمت شروع مي شود يك به يك باهم دست مي دهند و با عرض سلام از مقابل نفر مقابل عبور مي كنند بدين شكل تمام خدام با هم تجديد بيعت مي كنند.
سفره 14 هزار صلوات
خادم بارگاه رضوي بيان مي كند: در مراسمي به نام سفره 14هزار صلوات تعداد 140قطمه نبات متبرك درون ظروف مخصوص قرار مي گيرد و هر فرد به دلخواه تعدادي از اين نبات ها را برداشته و پس از ذكر 100مرتبه " صلوات" بر روي هر نبات آنها را در ظرف ديگري قرار مي دهند بدين ترتيب 140قطعه نبات هر نبات 100 مرتبه ذكر 14000 ذكر صلوات فرستاده مي شود و پس از پايان نباتها هر نفر 7 مرتبه سوره مباركه حمد را به نيت شفاي بيماران قرائت مي كند و بسته بندي مي شود و بين زائرين و بيماران توزيع مي شود.
حفاظ
حسيني مي گويد: خادماني كه صبح و شب بعد از نماز، مراسم صفه و خطبه را با حضور حافظان و با قرائت قرآن مجيد برگزار مي كنندحفاظ گفته مي شوند و هم اكنون 60 نفر از حفاظ اين وظايف را در حرم مطهر انجام مي دهند.
كفشداران حرم خاك پاي زائران را سرمه چشم مي كنند
خادم با اخلاص و عاشق بارگاه رضوي با بيان اينكه كفشداران اين حرم خاك پاي زوار را سرمه چشم مي كنند و به اين كار افتخار مي كنند توضيح مي دهد: كفشداري‌‌ها در محل اتصال رواق‌‌ها به صحن‌‌ها قرار دارند وتعداد 16 كفشداري ثابت، با 24 ورودي از صحن‌‌ها و 20 ورودي از رواق‌‌ها و وسعت 738 متر مربع در اطراف رواق‌‌ها، از كفش‌‌هاي زائران نگهداري مي‌كنند.
وي ادامه مي دهد: پنج كفشداري در صحن انقلاب، سه كفشداري در صحن آزادي، يك كفشداري در رواق امام خميني(قدس سره)، دو كفشداري در مسجد گوهرشاد، دو كفشداري در بست شيخ بهائي و سه كفشداري در صحن جمهوري اسلامي است.
وي با اشاره به اينكه تعدادي از كفشداري‌‌ها خانوادگي است، برخي ويژه آقايان يا بانوان است تاكيد مي كند: نگهداري كفش رايگان است و اكنون كفشداري‌‌ها توسط كفشداران افتخاري، از طبقات مختلف اجتماع اداره مي‌شوند.
انوار يار كيست؟
حسيني يادآور مي شود: در حال حاضر تعداد كفشداران حرم، بيش از 1800 نفر است كه در هشت كشيك روزانه و شبانه به‌صورت افتخاري خدمت مي‌كنند.
وي با اشاره به لزوم افزايش تعداد كفشداري‌ها در مناسبت‌هاي خاص با توجه به انبوه زائران بيان مي كند: كفشداري‌هاي سيار در شب‌هاي قدر، سال تحويل و ساير ايامي كه تشرف به حرم مطهر افزايش مي‌يابد، به كمك كفش داري هاي ثابت مي آيد.
خادم بارگاه رضوي ساماندهي قرآن‌ها و كتب ادعيه و انتقال كتب انوار فرسوده و آسيب‌ديده را نيز از وظايف كفشداران برشمرد و توضيح مي دهد: بخش انوارياران زير مجموعه اداره كفشداران است و تامين كتب انوار مورد نياز و تنظيم و مرتب‌كردن كتب ادعيه در رواق‌ها، شبستان‌ها و صحن‌هاي حرم مطهر رضوي در هشت كشيك و توسط 350 انواريار انجام مي‌پذيرد.
نقاره زنان و تجلي شكوه حريم ثامن الحجج
وي در پاسخ به اينكه نقاره چيان حرم مطهر در كدام گروه خدام قرار مي گيرند توضيح مي دهد: يك گروه 9 نفره عاشق شامل 5 نفر تبار و 4 نفركرنا زن كه اصطلاحاً كشيك چي رسمي آستان قدس هستند نقاره زني را بر عهده دارند.
وي هدف از نقاره زني در بارگاه قدسي امام رضا را اينگونه تبيين مي كند: شكوه و عظمتِ حريم قدس ثامن الحجج علي بن موسي الرضا(ع)، حمد وثنا ئي براي آغازو پايان هر روز، هشداري براي كساني كه از نماز غافل شده اند .
او زمان نواختن نقاره را هر روزه غير از 2ماه محرم وصفر و ايام شهادت و عزاداري بمدت 20دقيقه قبل از طلوع و غروب آفتاب اعلام مي كند و ادامه مي دهد: البته در طول ماه مبارك رمضان نواختن نقارهِ صبح گاه به هنگام سحر برگزار مي شود تا افرادي كه مايل به صرف سحري و شب زنده داري هستند مطلع باشند.
اين خادم امام مهرباني ها يادآور مي شود: نواي روح فزاي نقاره هاي حرم در ايام عيد و شادماني و در آغازين ساعات روز يعني هشت صبح و در هنگام تحويل سال نو نيز نواخته مي شود.
وي اشاره مي كند: در گذشته هنگامي كه از جانب سلطان ابالحسن علي بن موسي الرضا (ع) كرامتي صورت مي گرفت ويا بيمـــاري شفـــا مي يافت نواخته مي شد كه اين رسم فعلاً انجام نمي شود.
لباس خدمتگزاري در آستان مقدس ثامن الحجج آن چنان قداستي دارد كه همه عاشقان و اردتمندان به خاندان اهل بيت آرزوي پوشيدن آن را دارند تا در اين بارگاه نوكري زوار را بر عهده بگيرند و بدينگونه ارادتشان را به هشتمين خورشيد آسمان ولايت ابراز كنند.