حجت الاسلام وافی:
دعای عرفه امام حسین مربوط به سال واقعه کربلا نیست
حجت الاسلام وافی با بیان اینکه منظور از ایام معلومات در قرآن، دهه آخر ذی الحجه است؛ به برخی از فضایل و اعمال ویژه روز عرفه اشاره کرد و گفت: شیطان در این روز خوار و حقیر و رانده می شود، گویی که انسانها در روز عرفه در حلقه ای از امنیت و سلامت و عنایت الهی قرار می گیرند و بر اساس روایات امید است حتی فرزندان درون شکم مادران از این ماه و از این روز بهره مند شوند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبري، حجت الاسلام مرتضي وافي معاون فرهنگي سابق مسجد جمكران و از پژوهشگران فرهنگي- ديني كشورمان به جايگاه روز عرفه در اسلام اشاره كرد و گفت: در آيات قرآن تعبيري به نام «ايام معلومات» داريم كه در روايات آن را دهه اول ماه ذي الحجه خوانده اند و روز عرفه و عيد قربان پايان اين ايام معلومات است. در روايت از رسول خدا (ص) آمده است كه هيچ دهه اي مثل دهه اول ذي الحجه عمل و عبادت و كار خير در آن نزد خدا برتر نيست. البته ما شبها و روزهاي با فضيلت ديگري داريم اما دهه اي در سال كه فضيلت و معنويت و زمينه كار خير و عبادت به اندازه دهه اول ماه ذي الحجه باشد، نداريم.
اين پژوهشگر ديني تصريح كرد: در روايات درباره روز عرفه سفارش شده است كه روز عرفه آن روزي است كه همه اميد خير و بركت و عنايت الهي را دارند و جايگاه روز عرفه آنقدر والاست كه در روايت حتي به اين نكته اشاره شده است كه اميد است حتي فرزندان درون شكم مادران از اين ماه و از اين روز بهره مند شوند. نكته ديگر در فضيلت روز عرفه روايتي از حضرت زين العابدين (ع) است كه حضرت وقتي فقير و مسكيني را در روز عرفه ديد كه از مردم طلب كمك مي‌كرد، فرمودند: واي بر تو آيا در اين روز از غير خدا سؤال مي‌كني؟ كه اين گوياي اهميت عبادت و استغاثه به درگاه خداست.
وافي با اشاره به برخي از روايات تأكيد كرد: شيطان در اين روز خوار و حقير و رانده مي‌شود و گويي كه خلايق و انسانها در روز عرفه در حلقه اي از امنيت و سلامت و عنايت الهي قرار مي‌گيرند و خداي متعال سفره‌هاي رحمت و جود خويش را براي مردم مي‌گستراند.
زيارت سيدالشهدا (ع) مصداقي از اطاعت خداست
وي به برخي از اعمال روز عرفه اشاره كرد و گفت: اولين نكته عبادت و اطاعت خداست كه اهل بيت (ع) مصاديقي را براي اين عبادت الهي ذكر كردند كه زيارت حضرت سيدالشهدا (ع) از جمله آنهاست. مرحوم ابن قولويه استاد شيخ مفيد عجيب روايتي دارد در كامل الزيارات كه از كتب منبع و معتبر ماست و اين روايت متواتر است كه زيارت امام حسين (ع) در روز عرفه برابر با هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلكه بالاتر از آن است و حتي در روايت دارد، كسي كه در روز عرفه در زير قبه امام حسين (ع) باشد ثوابش كمتر از كسي كه در عرفات حاضر هست، نيست. خب اين زيارت امام حسين (ع) يكي از مصاديق اطاعت و عبادت خداست چون سيدالشهدا (ع) باب الله، وجه الله و سبيل الله است.
معاون فرهنگي سابق مسجد جمكران افزود: عمل عبادي ديگري كه در روز عرفه بر آن تأكيد شده است، خواندن بخشي از نمازهاي مخصوص اين روز است به ويژه نمازي كه در مفاتيح الجنان مشهور به نماز اميرالمؤمنين (ع) است كه خواندن آن در ظهر روز عرفه توصيه شده است و قرائت آية الكرسي در اين روز كه ان شاء الله موجب امنيت و رفع كيد و توطئه دشمنان و چشم زخم حسودان و بدخواهان مي‌شود. عمل ديگر صلواتي است كه در روز عرفه تأكيد شده است كه بسيار صلوات با فضيلتي است كه با مطلع «اللهم يا اجود من اعطي…» شروع مي‌شود امام صادق (ع) در روايتي فرمود كسي كه مي‌خواهد رسول خدا (ص) و اهل بيتش (ع) را خوشحال كند اينگونه بر آنها صلوات بفرستد. در روز عرفه قرائت دو دعا سفارش شده است يكي دعاي امام حسين (ع) در روز عرفه كه در مفاتيح آمده است و يكي دعاي حضرت زين العابدين (ع) كه در صحيفه سجاديه آمده است.
دعاي روز عرفه سيد الشهدا (ع) مربوط به سال واقعه عاشورا نيست
حجت الاسلام وافي در پاسخ به اين سؤال كه آيا دعاي روز عرفه امام حسين (ع) مربوط به همان سالي است كه حضرت مكه را به سوي كوفه ترك كردند؟ گفت: اين دعاي معروف روز عرفه كه سيد الشهدا (ع) خواندند مربوط به سال واقعه عاشورا نيست. چون حضرت بارها به حج مشرف شده بودند و اين دعا قطعا مربوط به سالي نمي‌شود كه حضرت مكه را به قصد عراق ترك كردند، چون در آن سفري كه حضرت سيدالشهدا (ع) از مكه به سمت كوفه حركت كردند، روز يوم الترويه (هشتم ذي الحجه) بود كه همه به سمت منا وعرفات رفتند در حاليكه امام حسين (ع) از مكه خارج شدند و به سمت منا و عرفات نرفتند يعني امام حسين (ع) در آن سفر اصلا منا و عرفات را درك نكردند. برخي به اشتباه تصور مي‌كنند كه امام حسين (ع) حج تمتع را ناتمام گذاشتند كه برخي از شعرا هم مطالبي گفتند مثل اينكه «اي حج ناتمام تو مقبول كردگار…!» در حاليكه امام حسين (ع) حج را ناتمام نگذاشتند بلكه حضرت به همراه ياران و كاروانشان نيت حج عمره كرده بودند لذا پس از انجام حج عمره از مكه خارج شدند.
سيره و حالات امام حسين (ع) در هنگام خواندن دعاي عرفه
وي با اشاره به محتواي دعاي امام حسين (ع) در روز عرفه تصريح كرد: نكته اي كه قابل توجه است حال امام (ع) در هنگام آغاز دعا است. حضرت با گروهي از اهل بيت و فرزندان و شيعيان اين دعا را خواندند و معلوم است كه خواندن اين دعا به صورت جمعي و شركت در مجالس عمومي خودش فضيلت است. نكته ديگر اينكه وقتي امام حسين (ع) به سمت جبل الرحمه كه در صحراي عرفات است در حال حركت بودند، در نهايت تضرع و خشوع حركت مي‌كردند و توصيه ما به عزيزان اين است كه تا رسيدن به مجلس دعاي عرفه و خواندن اين دعا از بيان برخي حرفهاي بيهوده و يا رفتارهاي نامناسب پرهيز كنند و بر اساس سنتي كه حضرت سيدالشهدا (ع) داشتند، خضوع و خشوع را در خود نهادينه كنند كه اين خود يك فضيلت است.
اين پژوهشگر فرهنگي- ديني كه با خبرگزاري مهر گفتگو مي‌كرد، افزود: نكته ديگر در مورد حالات امام حسين (ع) در خواندن دعاي روز عرفه اين است كه ايشان زير سقف آسمان روي مبارك را به سمت قبله كرده و دستهايشان را در مقابل صورت خويش قرار دادند و اين يك فضيلت است؛ گرچه دعا خواندن در هر حالتي ان شاء الله پذيرفته است اما اكملش اين است كه رو به قبله باشد و به تعبير روايت دستها مانند مسكيني كه طعام مي‌خواهد، باشد، پس ببينيد حضرت چگونه دست به دعا مي‌برند. نكته بعدي اشك و گريه است، گرچه اشك نشانه است اما هر حالي به اشك نيست و هر اشكي حال نيست اما اشك يك علامت است لذا نقل شده است كه در بخشيهايي از قرائت دعا اشك از ديدگان مبارك اباعبدالله (ع) جاري بود و حتي در اواخر دعاي روز عرفه آنقدر گريه حضرت شديد شد كه تعبير راويان اين است كه از ديدگان مباركش اشك مي‌ريخت به مانند دو مشك! اين تعبير گرچه مبالغه است اما شدت اشك را نشان مي‌دهد.
محتواي دعاي روز عرفه سيدالشهدا (ع)
حجت الاسلام وافي يادآور شد: نكته ديگر در مورد حالات امام حسين (ع) در دعاي عرفه، مكرر يارب گفتن حضرت است؛ اينكه انسان به جنبه ربوبي و تربيتي خداي متعال به عنوان مربي انسانها توجه كند. گويي روز عرفه روز تربيت و مؤدب شدن به آداب الهي است. اين خيلي مهم است چون بارزترين جلوه تربيت، مؤدب شدن به آداب است و حضرت در آخر دعا يارب مي‌گفتند و اصحاب و همراهان آمين مي‌گفتند و در همان مكان ماندند تا غروب آفتاب شد. برخي دعاي عرفه را زود تمام مي‌كنند در حاليكه بهتر است تا غروب آفتاب اين دعا ادامه پيدا كند.
وي با اشاره به برخي از مضامين دعاي روز عرفه حضرت سيدالشهدا (ع)، تأكيد كرد: اين دعا بسيار به دعاي عرفه امام سجاد (ع) در صحيفه سجاديه از نظر مفاهيم شبيه است و به نوعي تكميل كننده يكديگرند و بنا به احتمال قوي حضرت سيدالساجدين (ع) در روزي كه امام حسين (ع) دعاي عرفه را مي‌خواندند در كنار پدر بودند چون در روايت دارد كه حضرت با فرزندانشان آمده بودند.
معاون فرهنگي سابق مسجد جمكران افزود: ما ۵ فراز كلي در دعاي عرفه مي‌بينيم، فراز اول كه با حمد خداي متعال شروع مي‌شود، توجه به خود و جسم و روح انسان است و دعاكننده به اعضا و جسم و روحش توجه مي‌كند و نعمتهايي كه خداوند در اين رابطه به او عطا كرده است را يادآوري مي‌كند. فراز اول دعاي عرفه توجه انسان است به خود كه «فقد عرف نفسه فقد عرف ربه» و در برخي فرازها به مصاديق اشاره شده است و بخشي از اين فرازها جنبه‌هاي علمي و پزشكي و نكات دقيق اعضا و جوارح انسان را كه مي‌گويد حكايت از علم لدني امام دارد.
وي در ادامه تبيين مضمون دعاي عرفه امام حسين (ع) گفت: در فراز اول حمد الهي براي نعمتهاي خداوند است و فراز دوم اظهار ناتواني و تقصير در شكر اين نعمتها به درگاه الهي است. فراز سوم البته نه درخواست معمولي بلكه در توجه به نيازهايي است كه انسان دارد و توجهي خاص است مثل تعبير «…اللهم اجعلني اخشاك كانّي اراك…» يعني خدايا به گونه اي مرا در مقام خشيت قرار ده مثل اينكه تو را مي‌بينم. دعاهاي اين بخش مضامين عاليه اي دارد به گونه اي كه بينش انسانها را تنظيم مي‌كند كه چگونه در زندگي حركت كنند.
وافي تصريح كرد: در فراز چهارم دعاي عرفه توجه به مكانهاي مقدس و توجه به انسانهايي است كه از اولياء الهي هستند را مي‌بينيم، گويي انسان خود را حاضر در آن مكانهاي مقدس مي‌بيند و خودش را سر سفره اي مي‌بيند كه ميهمانان آن اولياء خدا هستند لذا در اين بخش اشاره به انبياء الهي و الطاف خداوند به امتهاي خويش را مي‌بينيم. نكته ديگر در اين فراز از دعاي عرفه مقايسه بين عبادت و بندگي ما و ربوبيت خداي متعال است به اين معني كه خدا چه كرد و ما چه كرديم و در واقع فاصله بين عبد بودن و رب بودن را بيان مي‌كند كه بايد اين فاصله از سوي خدا كم شود و بنده را به سوي خود بخواهد.
اين پژوهشگر فرهنگي- ديني افزود: در فراز پاياني دعا جملات خداحافظي است، مثل كسي كه در لحظات پاياني و در خوف و رجا خود را مي‌بيند در حاليكه آفتاب در حال غروب است اين كلمات و دعاها را بر زبان جاري مي‌كند. نكته اي كه مي‌خواهم بر آن تأكيد كنم اينكه يك بخشي دعاي عرفه دارد كه به نقل از سيدبن طاووس در اقبال الاعمال آمده است كه با «الهي انا الفقير في غناي…» مي‌شود و برخي كه دعاي عرفه را مي‌خوانند اين جملات را نمي‌خوانند در حاليكه اين بخش نيز داراي معاني بلندي است كه توصيه مي‌كنيم كه عزيزان اين بخش را نيز بخوانند و به روايت كفعمي بسنده نكنند.