صفر،ماه حزن اهل بیت راه رهایی از نحوست صفر

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در نامگذاري اين ماه دو جهت ذكر شده است، يكي اينكه از «صُفْرَة (زردي) » گرفته شده؛ زيرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاييز و زردي برگ درختان بوده است.
دليل ديگر اينكه از «صِفْر (خالي) » گرفته شده، زيرا مردم پس از پايان ماه‌هاي حرام، روانه جنگ مي‌شدند و شهرها خالي مي‌شد.
در برخي از روايات اسلامي آمده است كه مسلمانان از انجام كارهاي مهم در ماه صفر، پرهيز و براي دفع آفات و بلاياي اين ماه بسيار صدقه دهند.
از ديگر عللي كه مسلمانان از اين ماه به عنوان ماهي نحس و بديمن ياد مي كنند قطع وحي در اين ماه است.
حضرت علي (ع) در اين مورد فرموده است: با رحلت پيامبر (ص) چيزي قطع شد كه با فوت هيچ احدي قطع نشد.
برخي اعمالِ ماهِ صفر به شرح زير است:
«سيّد بن طاووس» نقل كرده است: در روز سوم ماه صفر، دو ركعت نماز بخوان كه در ركعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انّا فتحنا» (فتح) و در ركعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحيد» قرائت شود و پس از سلام نماز، ۱۰۰ بار صلوات بفرست و ۱۰۰ بار آل ابي سفيان را لعنت كن و ۱۰۰ مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خويش را از خداوند بخواه. (ان‌شاء اللّه به هدف اجابت مي‌رسد).
در روز اربعين (بيستم ماه صفر) زيارت امام حسين (عليه السلام) مستحبّ است و مورد تأكيد قرار گرفته. در روايتي كه «شيخ طوسي» از امام حسن عسكري (عليه السلام) نقل كرده، چنين آمده است: نشانه‌هاي مؤمن پنج چيز است: به جاي آوردن ۵۱ ركعت نماز (۱۷ ركعت نماز واجب و ۳۴ ركعت نافله) و زيارت اربعين (امام حسين(عليه السلام) ) و انگشتر را بر دستِ راست نهادن، و پيشاني را به هنگام سجده بر خاك گذاردن و بسم الله الرّحمن الرّحيم را در نماز بلند گفتن. (۲)
در مفاتيح الجنان آمده است كه براي رهايي از نُحوُسَت ماه صفر، صدقه داده و هر روز ده مرتبه دعاي زير خوانده شود:
يا شَديدَ الْقُوى‏ وَيا شَديدَ الْمِحالِ يا عَزيزُ يا عَزيزُ يا عَزيزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِكَ جَميعُ خَلْقِكَ فَاكْفِنى‏ شَرَّ خَلْقِكَ يا مُحْسِنُ يا مُجْمِلُ يا مُنْعِمُ يا مُفْضِلُ يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى‏ كُنْتُ مِنَ الظَّالِمينَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنينَ وَصَلَّى اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ الِهِ‏ الطَّيِّبينَ الطَّاهِرينَ!
اى سخت نيرو، و اى سختگير! اى عزيز، اى عزيز، اى عزيز! خوارند از بزرگى‏ات همه خلقت. پس كفايت كن از من شرّ خلق خودت را، اى احسان بخش! اى نيكوكار! اى نعمت بخش! اى عطا دِه! اى كه معبودى جز تو نيست! منزّهى تو! به راستى من از ظالمانم. اجابت كرديم برايش و نجاتش داديم از غمّ و همچنين نجات دهيم مؤمنان را، و رحمت كند خدا بر محمّد و آل پاك و پاكيزه‏اش!
تقويم ماه صفر
اوّل ماه صفر
آغاز جنگ صفّين، مطابق نقل مورّخان در سال ۳۷ هجري است. جنگ صفّين از سوي اميرمؤمنان (عليه السلام) و لشكريانش، در برابر معاويه و سپاه غارتگر شام، آغاز شد و مدّت ۱۱۰ روز طول كشيد، و در آستانه شكست لشكر شام، عمرو عاص خدعه‌اي به كار زد و قرآن‌ها را بر سر نيزه كردند و داستان تأسّف بار حكمين پيش آمد.
همچنين در اين روز در سال ۶۱ هجري (بنا بر روايتي) سرِ مبارك حضرت سيّدالشّهدا (عليه السلام) را همراه كاروان اهل بيت (عليهم السلام) وارد شهر شام كردند.
با رسيدن خبر نزديك شدن اسراي اهل بيت (ع) به دمشق، يزيد دستوراتي صادر كرد از جمله آن‌كه:
۱. تاجي جواهر نشان و تختي مرصع به سنگ‌هاي قيمتي آماده كنند.
۲. بزرگان هر صنف با كمك يكديگر شهر را در كمال زيبايي زينت كنند.
۳. تمام اهل شهر لباس‌هاي زينتي بپوشند و خود را بيارايند.
۴. همگي در معابر رفت‌و‌آمد كرده، به يكديگر تبريك بگويند.
۵. پس از آمادگي كامل با طبل و شيپور به استقبال اسرا بروند.
۶. جارچيان در شهر جار بزنند «سرهاي بريده و زنان و اطفال كساني به شهر وارد مي‌شوند، كه به قصد براندازي حكومت عازم عراق بوده‌اند، ولي عامل خليفه يعني» ابن زياد «آنها را كشته است. هر كس خليفه را دوست دارد امروز شادي كند».
شاميان نيز كوتاهي نكرده و بر فراز بام‌هاي خانه‌ها بيرق‌هاي رنگارنگ برافراشتند و در هر گذري بساط شراب پهن كردند.
نغمه آوازه خوانان بلند بود و مردم دسته دسته به سوي دروازه كوفه در دمشق مي‌رفتند و عده‌اي از شهر خارج شده بودند. اين در حالي بود كه اهل بيت (ع) مصيبت زده و داغدار پيامبر (ص) را - كه جبرئيل امين پاسبان حريم محترمشان بود- همراه با نيزه‌داران تازيانه به دست و بي‌رحم وارد دروازه ساعات كردند. شاميان همين كه اسرا را ديدند زبان به جسارت گشودند.
دوم ماه صفر:
روز شهادت زيد بن علي بن الحسين (عليه السلام) پس از قيام بر ضدّ بني اميّه در سال ۱۲۰ هجري است، وي به هنگام شهادت ۴۲ سال داشت.
هفتم ماه صفر:
بنا بر نقل شيخ مفيد و كفعمي، روز شهادت امام حسن مجتبي (عليه السلام) است.
همچنين ولادت امام كاظم (عليه السلام) طبق روايتي در سال ۱۲۸، در اين روز در منطقه «ابواء» (محلّي ميان مكّه و مدينه) واقع شده است.
اين روز از جهتي روز حزن و از جهتي روز سرور است.
بيستم ماه صفر:
روز اربعين امام حسين (عليه السلام) است، بنابر نقل جمعي از بزرگان مانند شيخ مفيد، شيخ طوسي و كفعمي، جابر بن عبداللّه انصاري در اين روز براي زيارت امام حسين (عليه السلام) به كربلا آمد و همين روز، روزي است كه اهل بيت امام حسين (عليه السلام) طبق روايتي از شام به مدينه آمدند.
ولي در ارتباط با آمدن اهل بيت حسيني (عليه السلام) در روز اربعين به كربلا ميان مورّخان گفتگوست، مرحوم حاج شيخ عبّاس قمي در «منتهي الآمال» از سيّد بن طاووس نقل مي‌كند كه اهل بيت حرم حسيني (عليه السلام) در مسير بازگشت به مدينه، نخست به كربلا آمدند و زماني به آنجا رسيدند كه جابربن عبدالله انصاري و گروهي از بني هاشم به زيارت امام حسين و يارانش آمده بودند (و با توجه به اينكه جابر در بيستم صفر به كربلا آمد، بنابراين اهل بيت نيز ورودشان به كربلا همان روز بود).
اما مرحوم حاج شيخ عباس قمي با توجه به نقل ديگر مورّخان و قرائن و شواهد ديگر، ورود اهل بيت (عليهم السلام) را در بيستم صفر (اربعين حسيني) به كربلا بسيار بعيد مي‌داند و از شيخ مفيد و شيخ طوسي نقل مي‌كند كه اهل بيت (عليهم السلام) روز بيستم صفر از شام به مدينه مراجعت كردند.
بيست و هشتم ماه صفر:
در چنين روزي، در سال يازدهم هجري، رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه وآله) وفات يافت و همه مورّخان اتّفاق دارند كه روز وفات آن حضرت، روز دوشنبه بود و آن حضرت به هنگام وفات ۶۳ سال از عمر مباركشان مي‌گذشت.
همچنين بنا بر نقل جمعي از علما و مورّخان، روز بيست و هشتم صفر سال ۵۰ هجري، روز شهادت امام حسن مجتبي (عليه السلام) است و اين روايت بيشتر در ميان شيعيان مشهور است تا روايت هفتم ماه صفر.
روز آخر ماه صفر:
بنا بر قول «شيخ طبرسي» و «ابن اثير» آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجري، روز شهادت امام رضا (عليه السلام) است كه در سنّ ۵۵ سالگي، توسّط مأمون عبّاسي مسموم شده و به فيض شهادت نائل آمدند.
دهه آخر صفر، دهه غم و اندوه
اين ماه نيز يادآورِ فداكاري‌ها و جانبازي‌هاي امام حسين (عليه السلام) و يارانش مي‌باشد، ماه ادامه اسارتِ اهل بيت (عليهم السلام) و ورود آنها (مطابق روايتي) به شام است.
شام بر اثر خطبه‌هاي امام سجّاد و زينب كبري (عليهما السلام) به كلّي دگرگون شد و از همان جا بذرِ انقلاب بر ضدِّ بني اميّه پاشيده شد، و در نتيجه همين خطبه‌ها، بني اميّه در تمام جهان اسلام رسوا گشت و خطري كه از سوي آنان اسلام و قرآن را تهديد مي‌كرد، به بركت خون‌هاي شهيدان و خطابه‌هاي پيام آورانِ عاشورا، دفع شد.
علاوه بر اين، ماه صفر چنان كه گفتيم يادآور ضايعه بزرگ و مصيبت عظمي، يعني رحلت پيامبر اسلام (صلي الله عليه وآله) و شهادت فرزندانِ گراميش امام حسن مجتبي و امام علي بن موسي الرّضا (عليهما السلام) است، آميخته شدنِ خاطره اربعين حسيني با خاطره جانكاهِ اين مصايبِ بزرگ، دهه آخر ماه صفر را، دهه اندوه و غم براي پيروان مكتب اهل بيت (عليهم السلام) ساخته است.
ولي از آن جا كه اين ايّام ماتم و غم، سبب مروري مجدّد، بر تاريخ زندگاني آن بزرگواران و تلاش‌ها، شهامت‌ها و فداكاري‌هاي آنان است، ماهي است پر از شور و عشق و اخلاص و فداكاري، به همين دليل، تاريخ نشان داده است كه بسياري از توطئه‌هاي دشمنانِ اسلام، به بركت شوري كه در جلسات و دسته جاتِ سوگواريِ آن بزرگواران در اين ماه ايجاد شده، درهم شكسته و خنثي گرديده است، كه اين خود موهبت بزرگي است، و بايد هميشه آن را ارج نهاد و از آن پاسداري كرد.