آیا انفاق در راه خدا می‌تواند جایگزین حج باشد؟
بر پایه برخی روایات، هیچ رفتار شایسته و انفاق مستحبی، جایگزین حج نیست و هر انفاقی هر چند فراوان، نمی‌تواند پاداش حج از دست رفته را جبران کند. گویا به سبب سختی‌های سفر حج، برخی انفاق در راه خدا را جایگزین حج می‌پنداشتند. امام صادق (ع) ضمن تکذیب سخنان واعظی که صدقه دادن و انفاق مستحب را بر‌تر از حج مستحب خوانده بود، این‌گونه نگاه را مایه تعطیلی حج دانسته و حج مستحب را بر‌ترین انفاق شمرده است.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، برخي روايات، تارك حج را از مصداق‌هاي زيانكار‌ترين مردم در آيه (هَلْ نُنَبّئُكُم بِالْأَخْسـَرِينَ أَعْمالًا) (كهف/۱۸، ۱۰۳) و مصداق گمراه و كور در آيه (وَمَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمي فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ اعْمي وَاضَلُّ سَبِيلًا) (اسراء/۱۷، ۷۲) دانسته‌اند.
بر پايه برخي روايات، هيچ رفتار شايسته و انفاق مستحبي، جايگزين حج نيست و هر انفاقي هر چند فراوان، نمي‌تواند پاداش حج از دست رفته را جبران كند. گويا به سبب سختي‌هاي سفر حج، برخي انفاق در راه خدا را جايگزين حج مي‌پنداشتند. امام صادق (ع) ضمن تكذيب سخنان واعظي كه صدقه دادن و انفاق مستحب را بر‌تر از حج مستحب خوانده بود، اين‌گونه نگاه را مايه تعطيلي حج دانسته و حج مستحب را بر‌ترين انفاق شمرده است. با اين حال، اگر روي آوردن به انفاق و برآوردن نيازهاي مؤمنان، موجب تعطيلي حج نگردد، انفاق در راه خدا بر‌تر دانسته شده است. از امام معصوم روايت شده است: «اگر هزينه زندگي خانوادهاي مسلمان را بپردازم، برايم محبوبتر از آن است كه هفتاد حج بگزارم.»
افزون بر پاداش‌هاي اخروي حج، روايات بيان مي‌دارند كه حج‌گزاري فقر را مي‌زدايد و نيازهاي دنيوي را برآورده مي‌سازد و با ترك حج، هيچ خير دنيوي به دست نمي‌آيد و هر كس كه حج را به سبب حاجتي دنيوي ترك كند، هرگاه حاجيان از حج بازگردند، او هنوز به مقصود خود نرسيده است. روايات ضمن نهي از ترك حج، بازداشتن ديگران از حج يا تأخير افكندن در حج آنان را مايه دچار شدنش به گرفتاري و بيماري دانسته‌اند.
از ديدگاه روايات، حج از جنبه فردي، مايه پاكسازي گناهان حج‌گزار است و ترك حج كه از گناهان بزرگ و موجب فسق به شمار مي‌رود، محروميتي است كه انسان به سبب گناه به آن مبتلا مي‌گردد. در بعد اجتماعي نيز حج مايه استواري دين و پايداري جامعه اسلامي و مسلمانان دانسته شده كه عذاب را از امت اسلامي دور مي‌كند. از همين رو، روايات متروك ماندن كعبه و ترك حج را موجب هلاكت جامعه اسلامي و نزول عذاب الهي كه مهلتي براي رهايي از آن نيست، شمرده‌اند. به جهت اهميت اجتماعي حج و آسيب‌هاي برآمده از ترك عمومي حج، بر پايه روايات، حاكم اسلامي موظف است در صورت تعطيلي حج، مردم را به انجام آن وادار كند و اگر افراد توان مالي نداشته باشند، ايشان را با هزينه بيت المال به حج بفرستد.
كم اعتنايي به حج و تعطيل كردن آن، از رخداد‌ها و فتنههاي پيش از ظهور حضرت ولي عصر [دانسته شده و سفارش كرده‌اند كه در اين حال، با تضرّع نزد خداوند، امان از عذاب خواسته شود.