آفریقایی‌ ها، نگینی در سرزمین وحی

یکی از حکمت‌های مناسک حج ابراهیمی برای مسلمانان سراسر جهان این است که وقتی پا در این وادی می‌گذاری، به طرق مختلف می‌شکنی و فرو می‌ریزی و از تکبرهای رایج در زندگی دنیوی فاصله می‌گیری. اینجا دیگر فزق نمی‌کند هر کس چگونه به این وادی آمده و کجا اقامت دارد، پای اعمال و مناسک که می‌رسد، همه شانه به شانه‌ی هم در برابر خالق و جایگاه تاریخی پیام‌آورش برابر می‌شوند.

به گزارش خبرنگار اعزامی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به سرزمین وحی، در مدینه و مکه، در مسجدالنبی و مسجدالحرام، اصلا اهمیت ندارد که چه کسی با چه وسیله‌ی نقلیه‌ی گران قیمت یا ابتدایی، خودش را به این دیار رسانده، در هتل پنج ستاره یا یک اقامتگاه ابتدایی سکونت دارد، املاک منقول و غیرمنقولش چقدر است. اینجا کسی با زبان حساب بانکی‌اش نمی‌تواند صحبت كند. انگار قیامت شده است و همه‌ی فرزندان آدم از سرگردانی رو به قرارگاهی آرام، می‌یابند که نه به نژاد توجه دارد، نه تیره و طایفه، نه مکنت و جلال، وقتی همه با هیبتی یک‌دست در پیشگاه حق تعالی قرار می گیرند، آن‌گاه اکرم‌ترینشان، باتقواترین آن‌هاست.

در شهر مدینه که برای بسیاری از زائران حرم الهی آغازی بر اعمال حج محسوب می‌شود و قرار گرفتن مزار پیامبر (ص) در مسجد عظیم آن اهمیت خاصی به آن بخشیده است، در این ایام آن‌چه بیشتر به چشم می‌آید، حضور زائرانی از کشورهای آفریقایی و برخی کشورهای آسیایی چون هندوستان، اندونزی و پاکستان است که اکثریت چشمگیر را تشکیل می‌دهند.

در جمع زائران حرم نبوی اما وضعیت آفریقایی‌ها از همه ویژه‌تر است. زائران کشورهای آفریقایی معمولا لباس‌های متحدالشکلی شبیه به پوشش اعراب دارند که دست‌کم در نیمی از موارد، پرچم کشور مربوط به عنوان طرح لباس نقش بسته و بیننده از این طریق متوجه می‌شود که این دسته از زائران از کشور سودان هستند یا نیجریه، یا ساحل عاج و مالی و کامرون و یا غیره.

نکته‌ی دیگر این‌که زائران آفریقایی معمولا به صورت دسته‌ای به رفت و آمد در خیابان‌ها و حضور در اماکن مذهبی می‌پردازند. شاید یکی از دلایل این گروهی حرکت کردن‌ها این باشد که در میان دسته‌های زائران آفریقایی بعضا تنها یک نفر قدرت خواندن و نوشتن دارد و هنگام قرائت‌ها مابقی به کلام و زبان او گوش می‌سپارند. حتا ممکن است گاهی با این صحنه مواجه شوید که فردی آفریقایی از فرصت زمانی و نیز کسب ثواب حج استفاده کرده، در یکی از مکان‌های مقدس، مشغول آموزش قرآن خواندن یا حتا سوادآموزی به دیگر زائران است.

اساسا این امر، هم مشهود و هم قابل تصور است که مردم قاره‌ی سیاه، قاره‌ای با ثروت‌های طبیعی مکفی؛ اما فقير و با محرومیت غالب، در شرایط مالی مطلوبی قرار نداشته باشند. البته گروهی از زائران آفریقایی در عربستان در هتل‌های مناسب اطراف حرم نبوی اقامت دارند؛ اما بسیاری از آن‌ها نیز در مکان‌های اقامتی ارزان قیمتی در حد مسافرخانه‌های درجه چندم و با فاصله نسبی از مسجدالنبی، وقت‌های استراحت خود را سر می‌کنند. وضعیت تغذیه آن‌ها نیز چندان فراهم شده نیست و بسیاری از آن‌ها به محض پایان یافتن نماز جماعت ظهر در صف غذایی می‌ایستند که ظرف‌های کوچکی از برنج ساده را بین آن‌ها تقسیم می‌کنند و این افراد ساده زیست نیز در بسیاری مواقع در همان کنار خیابان و با دست، به خوردن غذای ساده‌شان اقدام می‌کنند.

زائران آفریقایی، عبور و مرور و حضور در مکان‌های مربوط به تاریخ اسلام را هم با پای پیاده و به صورت گروهی طی می‌کنند؛ اما از سوی دیگر آن‌چه در رفتار آن‌ها بسیار مشهود است، توجهشان به حضور در نمازهای جماعت مسجدالنبی است. هر روز، کمی مانده به اوقات نمازهای پنج‌گانه دسته‌های چند ده نفره‌ي آن‌ها را می‌توان دید که به سمت مسجدالنبی برای شرکت در صفوف نماز جماعت در حرکتند، مسجدی که گفته می‌شود نمار خواندن در آن برابر است با هزار بار نماز خواندن در دیگر مساجد، به غیر از مسجدالحرام.

این روند زائران آفریقایی یعنی این‌که آن‌ها از وقت خود به بهترین نحو براي بهره‌گيري معنویات استفاده می‌کنند، چراکه مجبور نیستند فرصتشان را در مراکز خرید تلف و به حسرت تبدیل کنند و احتمالا اهل بحث سیاسی و از این دست موارد هم نیستند و حتا بخشی از ساعت استراحت روزانه‌ي خود را در شبستان حرم پیامبر عظیم‌الشان اسلام (ص) می‌گذرانند.

گاهی با دیدن برخی از آن‌ها و وضعیتشان فکر می‌کنی این افراد چگونه مستطیعان کشور خود بوده‌اند که با این شرایط به سفر حج آمده‌اند و اگر این گونه است، غیرمستطیعانشان در چه شرایطی به سر می‌برند؟!

به غیر از گروه زائران آفریقایی که مانند بیشتر مسافران سرزمین حج با هواپیما خود را به عربستان رسانده‌اند، بخش قابل توجهی از آن‌ها نیز به صورت زمینی و دریایی به این دیار سفر کرده‌اند. حتا برخی از آن‌ها در کشور خود نیز مجبور شده‌اند مسیرهای قابل توجهی را با گاری، دوچرخه و پای پیاده بپیمایند تا به قرارگاه عظیمت به سمت مکه و مدینه برسند؛ اما اینجا دیگر آن جایی است که فقیر و غنی، سفید و سیاه و خواص و عوام در کنار هم و در پیشگاه حق برابر می‌شوند. این جو توازن‌ساز به شکلی است که حتا به اکراه دچار می‌شوی تا از ماسک‌های بهداشتی که برای جلوگیری از ابتلا به ویروس‌های سرماخوردگی با خود به همراه داری استفاده کنی، چون ممکن است نوعی تفاخر و فاصله‌گیری از هم رسته‌هایت باشد.

این آفریقایی‌های قوی هیکل و در عین حال ساده و خالص در سرزمینی که سرور آن (رسول اكرم (ص به بلال حبشی چنان جایگاه رفیعی بخشید، مانند نگینی می‌درخشند. گاهی با چنان سادگی، خلوص و معصومیتی کودکانه در برابر خدای خود به راز و نیاز می‌پردازند که نگاه و ذهن تو را محو این خلوص و بی‌آلایشی می‌کنند و دوست داری بروی او را در آغوش بگیری، به شانه‌هایش بزنی و بگویی برادر من، درود خدا بر تو باد!