با اماکن تاریخی بغداد بیشتر آشنا شویم

گروه تاریخ و اماکن اسلامی پایگاه اطلاع رسانی حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبری - شهر بغداد مشهورترين شهر جهان اسلام و پايتخت خلافت عباسيان بوده كه پنج قرن بر بخش عظيمي از جهان اسلام حكمراني نموده است. اين شهر حوادث مهمي را به خود ديده و امروزه از ميان ساختمانها و مساجد و مدارس و مقابر، تنها بخش اندكي از آن عظمت كهن را مي توان ديد كه از سيلابها و آتش سوزيها و جنگ و غارتها جان سالم به در برده است.
مراكز زيارتي و ديدني بغداد:

1 ـ آرامگاه نوّاب اربعه; اينان چهار تن از بزرگان و معتمدان شيعه در بغدادند كه طي هفتاد سال دوران غيبت صغري، عهده دار ارتباط ميان امام زمان(عليه السلام) و شيعيان بوده اند و اموال و نامه هاي شيعيان را به امام و پاسخ آن حضرت رابه آنهامنتقل مي نمودند.اين چهارتن عبارتنداز:
* عُثمان بن سعيد عَمْريّ. (اواخر قرن سوّم)

* محمد بن عثمان بن سعيد عَمْري، (در سال 305 هـ . درگذشت).
آرامگاه اين پدر و پسر در يكي از ميادين مهم و مركزي شهر بغداد به نام «ساحه الخلاّني»، درون مسجدي به نام «جامع الخلاني» قرار دارد. بر روي قبر آن دو،
ضريحي نقره اي و گنبدي بلند با كاشيهاي سبز برقرار است.

* حسين بن روح (متوفاي سال 326 هـ .).
آرامگاه او در ميان بازار كهن و قديمي بغداد، معروف به «سوق العطارين» قرار دارد و داراي صحن و سرا و گنبد و ضريح است و زيارتگاه شيعيان مي باشد.
* علي بن محمد سَيمُري (در سال 329 هـ . درگذشت).
آرامگاه او درون بازار مشهور به «سوق الخفافين» كمي پايين تر از مدرسة المستنصريه قرار دارد.

2 ـ آرامگاه شيخ كليني; وي بزرگترين محدث و روايت نگار شيعي بشمار مي رود و كتاب «الكافي» او يكي از چهار كتب روايي شيعه مي باشد. وي در سال 329 هـ . در بغداد درگذشت، امروزه مشهور ميان مردم آن است كه قبر وي در مسجد صفوي مشهور به تكيه مولوي خانه، در شرق بغداد (رصافه) و در نزديكي پل شهدا مي باشد.

3 ـ سلمان پاك(مدائن); شهري است در چهل كيلومتري جنوب بغداد كه نام آن برگرفته از نام جناب سلمان فارسي است كه در سال 36 يا 37 هـ . و هنگامي كه امير مدائن بود، در آنجا درگذشت و هم اكنون داراي آرامگاه باشكوهي است. در كنار وي، حُذيفة بن اليمان، (يكي از اصحاب پيامبر(صلي الله عليه وآله نيز مدفون است. گفتني است در فاصله كوتاهي از اين بُقعه، ايوان كسري
قرار دارد.

4 ـ آرامگاه ادريس الحسني; وي نواده حسن مثني فرزند امام حسن مجتبي(عليه السلام)است و امام زاده جليل القدري است. قبر او در محلّه كراده واقع شده و داراي بقعه و بارگاه است و مردم بدو اعتقاد فراواني دارند.

5 ـ قبر بشر حافي; وي از اعيان متصوّفه است و بنا به نقل مورخان، مردي فاسق بود كه لحظاتي چند شرف حضور امام كاظم(عليه السلام) را درك نمود و هدايت گرديد. آرامگاهش در محلّه اعظميه بغداد است.

6 ـ قبر بهلول; او پسرعموي هارون الرشيد و از شيعيان پاك و وفادار بود و داستانهاي او با منحرفين مشهور است. آرامگاهش در محله كرخ در نزديكي قبر مشهور به «ست زبيده» مي باشد.

7 ـ قبر سيد سلطان علي; او علي بن اسماعيل فرزند امام صادق(عليه السلام)است و به گفته روايات، كسي است كه
سعايت عمويش حضرت موسي بن جعفر(عليه السلام)رانزد هارون كردليكن بزودي به نفرين حضرت گرفتار آمد و به هلاكت رسيد، گور او در «محلة الفضل» در شارع الرشيد بغداد است و سنيان براي او و برادرش محمد، مزاري ساخته اند.

8 ـ قبر قنبر علي; گفته مي شود او خادم امام دهم(عليه السلام)بود. امروزه آرامگاهش در شرق بغداد در محله «قنبر علي» است.

همان گونه كه پيشتر گذشت بغداد علاوه بر زيارتگاههايي كه از آنها نام برديم، داراي مراكز ديدني و تاريخي ديگري است كه برخي از آنها عبارتند از:

* مدرسه مستنصريّه، دانشگاهي است جهت تدريس علوم ديني مذاهب چهارگانه اهل سنت كه به دستور مستنصر بالله عباسي در سال 631 هـ . ساخته شد و ساختمان آن تاكنون باقي است. اين مدرسه نمايانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظيم و بزرگ و شبستانها و اتاقهاي تدريس فراوان برخوردار است. امروزه اين مدرسه در سمت شرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافين، در نزديكي پل الشهدا قرار دارد.

* جامع الصفويه، كه امروزه به نام الآصفيّة شهرت دارد و پيشتر به نام «دارالقرآن المستنصريه» مشهور بوده و همزمان با مدرسه المستنصريه ساخته شده است. اين بنا در فاصله كوتاهي از مدرسه مستنصريه قرار دارد. در يكي از اتاقهاي اين مسجد كه پنجره آن به بازار باز مي شود، آرامگاه مرحوم شيخ كليني و قاضي ابوالفتح كراچكي از
بزرگان اماميه و متوفاي سال 449 هـ . قرار دارد.

* قصر عباسي ، و آن يكي از كاخهاي دوره اخير عباسيان در بغداد است كه در سمت شرق بغداد و در نزديكي رودخانه دجله قرار دارد. اين كاخ داراي تالارها و ايوانهايي است با گچ بريهاي زيبا و ديدني.

* جامع الخفافين ، مسجدي است باقيمانده از دوره عباسيان كه در سال 599 هـ . به دستور زمرد خاتون ساخته شد. اين مسجد در مجاورت مدرسه مشهور نظاميه است كه توسط نظام الملك طوسي ساخته شده و هم اكنون اثري از آن باقي نمانده است.

* جامع الخلفا ، اين مسجد در ميانه مشهورترين خيابان بغداد، كه شارع الرشيد نام دارد، قرار گرفته است. اصل ساختمان كهن آن، كه به دستور المكتفي بالله عباسي در سال 290 هـ . ساخته شده بود، از ميان رفته است و تنها گلدسته آجري زيباي آن باقي مانده و ساختمان كنوني به سبك معماري آن دوره ساخته شده است.

* مسجد جامع الخلفا، مسجد رسمي خلفاي عباسي بوده است كه در آن مراسم نصبِ خلفا و خواندن فرمانهاي مهم عزل و نصب و تشييع بزرگان كشور انجام مي پذيرفته است.

* قبر ابوحنيفه ، كه پيشواي مذهب حنفي است. او نعمان بن ثابت كوفي است كه جدّ او از مردم كابل بوده و در دوره اي، از شاگردان امام صادق(عليه السلام)بشمار مي آمده است. وي در سال 150 هـ . درگذشت و در مقبره اي مشهور
به «مقبره خيزران» كه در شمال سمت شرقي دجله است دفن گرديد. امروزه قبرش در نزديكي پلي است كه بغداد را به شهر كاظمين وصل مي كند و خلفاي عثماني صحن و سرا براي او ساخته اند.

* قبر عبدالقادر گيلاني ، وي مؤسس يكي از فرقه هاي تصوّف است كه در گيلان به دنيا آمد و در بغداد به تحصيل پرداخت و در سال 561 هـ . درگذشت و در يكي از مدارس بغداد دفن گرديد. بعدها صوفيان معجزات و خرق عاداتي بدو نسبت داده و قبر او را توسعه و ترميم نمودند. امروزه آرامگاه او در محله اي به نام «باب الشيخ» قرار دارد.

* قبر شيخ عمر سُهرَوَردي ، وي نيز يكي از صوفيان شافعي مذهب بود كه در سال 539 هـ . متولد و در سال 632 هـ . درگذشت و در يكي از گورستانهاي عمومي بغداد دفن گرديد. معجزاتي به وي نسبت داده اند و عوام الناس براي او صحن و سرايي ساختند. قبر وي امروزه در محله اي به نام «شيخ عمر» در شرق بغداد واقع است.

* قبر زبيده خاتون ، در سمت غرب دجله «كرخ» گوري است منسوب به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد، گو اين كه برخي از محققان آن را از آن زمرد خاتون دانسته اند كه همسر خليفه و مادر خليفه عباسي الناصرلدين الله عباسي بوده است.

* قبر شيخ معروف كرخي ; (متوفاي سال 200 هـ .)، وي از بزرگان متصوفه بغداد بوده است. آرامگاه او در
نزديكي قبر زبيده خاتون در محله كرخ مي باشد.
* باب الطلسم، تنهادروازه باقيمانده از برج و باروي كهن بغداداست كه در سمت شرق دجله (رِصافه) مي باشد.
در شمال بغداد و در ميانه بزرگراه بغداد ـ سامرا دو زيارتگاه وجود دارد كه عبارتند از:

* حرم حضرت سيد محمّد ، كه در شهر بلد در 80 كيلومتري شمال بغداد واقع است. و آن امام زاده عظيم الشأن فرزند امام دهم حضرت علي الهادي(عليه السلام) است. مرتبه و مقام وي بگونه اي بود كه تمامي شيعيان او را جانشين پدر بزرگوارش در امامت مي دانستند، ليكن وي در سال 252 هـ . وفات يافت و در اين بقعه مدفون گرديد. امروزه صحن و سراي وسيع و گنبد و گلدسته و حجره هايي، بقعه او را تشكيل مي دهد. وي از احترام ويژه اي نزد مردم عراق برخوردار است، به گونه اي كه كسي جرأت سوگند دروغ خوردن به نام او ندارد.

در هنگام زیارت این بزرگوار آنچه جلب توجه می نماید به همراه داشتن نذورات مردم ( به ویژه گوسفند) در هنگام زیارت است؛ زیرا معتقدند آن قدر سریع حوائج برآورده می شود که می بایست در همان زیارت نخست نذر را بر آورده ساخت.

* آرامگاه ابراهيم اشتر ، وي فرزند مالك اشتر سردار رشيد اسلام است. خود ابراهيم نيز از سرداران شجاع اميرالمؤمنين و امام حسن(عليهما السلام) بود و در تمامي جنگها و پيكارها شركت داشت و در جريان قيام مختار جنگ سختي با شاميان داشت و ابن زياد را به هلاكت رساند. آرامگاه وي در سمت چپ بزرگراه بغداد ـ سامرا، پيش از شهر بلد قرار دارد و گنبد آبي برافراشته كاشي كاري او از دور قابل رؤيت است.

 

عناوین مرتبط:

فیلم: سلمان فارسی

با شهر کِفْل بیشتر آشنا شویم  

تل زينبيه ؛ یادگاری از مظلومیت پیام آور عاشورا

فیلمی از ؛ امام زاده سید محمد بن الهادی (ع)

فیلم راهنمای عتبات عالیات