نخستین شماره فصلنامه نقد کتاب «قرآن و حدیث» منتشر شد
این نوشتار نگاهی دارد به نخستین شماره فصلنامه نقد کتاب «قرآن و حدیث» ویژه بهار ۱۳۹۴ که به‌تازگی از سوی مؤسسه خانه کتاب منتشر شده است.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج به نقل از ايبنا، نخستين شماره فصلنامه نقد كتاب «قرآن و حديث» با انتشار مقالات و مطالب علمي و پژوهشي در بخش‌هاي سخن سردبير، نقد ديروز، نقد امروز (نقد آثار تأليفي و ترجمه)، پيشنهاد (شايسته خواندن)، نقد شفاهي، گوناگون، تازه‌هاي كتاب و گزارش منتشر شد.
سخن سردبير
حجت‌الاسلام دكتر محمدعلي مهدوي‌راد سردبير فصلنامه نقد كتاب «قرآن و حديث» در سخن ابتدايي اين فصلنامه مطلبي را با عنوان «ضرورت نقد ميراث مكتوب و انديشه‌هاي نشريافته» منتشر كرده است. در بخشي از اين نوشتار مي‌خوانيم: «درباره نقد و ضرورت آن بسيار سخن گفته شده است و فراوان سخن گفته خواهد شد، چراكه هماره بر ميراث مكتوب ما افزوده مي‌شود و كسان بسياري حال با هر سمت و سوي و به هر انگيزه و روي كتاب مي‌نويسند، آثار ديگران را ترجمه مي‌كنند و به تصحيح و تحقيق و تعليق متون كهن مي‌پردازند كه لازم است چندي و چوني اين گونه آثار نموده شود تا جامعه كتابخوان بدانند و بفهمند كه چي، چيست؟ آنچه آمار نشان مي‌دهد گسترش كمّي كتاب است. توليد كتاب به لحاظ تعداد عناوين، هر سال كاستي نمي‌گيرد، بل رو به افزوني مي‌نهد، اما متاسفانه كيفيت، رشد شايسته‌اي را نشان نمي‌دهد. در چنين بَلبَشو و آشفتگي، آنان كه آهنگ خواندن و بهره گرفتن از كتاب را دارند به نوعي دچار سردرگمي مي‌شوند. بدين سان آنان كه در فضاي نشر قرار دارند، كتاب مي‌خوانند و بر چگونگي توليد كتاب اشراف دارند، اهل دانش و بينش و پژوهش هستند، سزامند است كه آثار شايسته خواندن و آنچه دانش خواننده را خواهد افزود شناسايي كنند و بشناسانند.»
نقد ديروز
در بخش «نقد ديروز» مقاله‌اي از استاد شهيد مرتضي مطهري با عنوان «مقدمه‌اي بر مقاله نقد ترجمه قرآن آقاي ابوالقاسم پاينده» منتشر شده است. شهيد مطهري در آغاز اين مقاله نوشته است: «چندي پيش در محفلي دوستانه از ترجمه‌اي كه آقاي ابوالقاسم پاينده اخيرا از قرآن مجيد كرده‌اند، سخن مي‌رفت.
يكي از حضار بصير و دانشمند از مقدمه‌اي كه آقاي پاينده بر اين ترجمه نوشته‌اند تمجيد بليغي كرد كه در من خصوصا با سابقه و علاقه‌اي كه به آثار قلمي ايشان داشتم شوق زيادي به مطالعه آن برانگيخت. اينجانب هرچند هنوز شخصا توفيق ملاقات آقاي پاينده را پيدا نكرده‌ام، ولي بعضي از آثار قلمي ايشان را از قبيل ترجمه كتاب «حيات محمد» و ترجمه كتاب «در آغوش خوشبختي» و ترجمه كلمات حضرت رسول اكرم كه خود آقاي پاينده متن كلمات مباركات را در يك جا جمع كرده و نام «نهج‌الفصاحه» بر آن نهاده‌اند، خوانده و از آنها استفاده كرده‌ام و درباره كتاب اخير ملاحظاتي هم در ترجمه به نظرم رسيده كه آنها را نيز جداگانه يادداشت كرده‌ام. »
در بخش ديگري از اين مقاله مي‌خوانيم: «چون خود آقاي پاينده در صفحه ۳۱ مقدمه مي‌گويند: «از همه كسان كه بر اين اوراق مي‌نگرند و در خويش صلاح و مايه مقايسه متن و ترجمه مي‌بينند، به الحاح تقاضا دارم از دقت و كنجكاوي دريغ نكنند و اگر خطايي ديدند بگويند و بشنوانند و بنويسند و يادآوري كنند كه سكوت در قبال خطاهايي از اين باب، خطايي ديگر است» و نيز بعد از آن كه چند غلط به‌عنوان نمونه از يكي از ترجمه‌هاي قرآن كه به قول ايشان در اين ايام مرجع انام است ذكر مي‌كنند، مي‌گويند: «حقا من به حيرتم كه چرا اهل صلاح در قبال خطاهاي فاضح كه در ترجمه‌هاي قرآن هست چنين خاموشي گرفته‌اند، مگر آن فضيلت بزرگ امر به معروف كه قرآن كريم تا قيامت بدان صلا مي‌دهد چنان از ياد رفته كه قرآن خدا را نادرست ترجمه كنند و در شهر و ديار بپراكنند و مردمان بگيرند و ببرند و بخوانند و اهل دلي به حكمت و موعظه حسنه براي اصلاح آن تذكار ندهد. حقا آن متشرعان كه به آداب شريعت علاقه دارند بايد در رمضان و غيررمضان از ترجمه قرآن و كلمات معصوم جز آنچه اصالت و مطابقت آن معلوم باشد نخوانند. كلامي را از معناي خويش به در بردن، مصداق روشن افتراست». بنابراين مناسب و به‌جا دانستم كه آن ملاحظات را ياد كنم. » (صص ۸ ۹)
نقد آثار تأليفي
خوانندگان در بخش «نقد امروز (نقد آثار تأليفي) » اين فصلنامه، ۶ عنوان مقاله نقد كتاب را از نظر مي‌گذرانند. «نقد ترجمه قرآن كريم براساس تفسير الميزان»، «نقد و تأملي در درون‌مايه، روش و رهيافت كتاب آفرينش در قرآن»، «نقد كتاب كتابشناسي مطالعات قرآني در زبان‌هاي اروپايي»، «دروغ‌پردازي در حديث (ارزيابي درسنامه وضع حديث) »، «كتاب مقدس و علم تفسير (ارزيابي كتاب دانش تفسير در سنت يهودي مسيحي) » و «خوانش ديني تاريخي و فلسفي ادبي داستان حضرت ابراهيم (ع): ارزيابي كتاب پدر پيامبران در قرآن» عناوين اين مقالات هستند.
در بخشي از مقاله «نقد و تأملي در درون‌مايه، روش و رهيافت كتاب آفرينش در قرآن» پس از شرح كتاب «آفرينش در قرآن» نوشته سعيد عدالت‌نژاد آمده است: «عدالت‌نژاد در نتيجه‌گيري پس از آن كه روش چهار مفسر خود در مواجهه با آيات آفرينش را تحليل كرده، وجه مشترك روش «طباطبايي» و «طنطاوي» در تفسير قرآن را، تلاش براي به صدر نشاندن قرآن در ميان همه مناسبات اجتماعي و علوم و فنون نوين دانسته است.
سپس روش تفسير هرمنوتيك را نيز واكنشي مؤمنانه در برابر موفقيت‌هاي علمي نوين و پيشرفت حيرت‌انگيز دانش كيهان‌شناسي معرفي كرده است. او به رغم اين كه اين روش را نيز داراي مشكلاتي دانسته، ليكن باز آن را در ميان روش‌هاي سنتي درك متن، داراي محاسني بي‌نظير توصيف مي‌كند. وي والاترين ثمره پذيرش اين روش و به‌كارگيري آن در دانش تفسير را، بسط آن در مباحث و روايات فقهي دانسته و با استدلال به ناكارآمدي روش‌هاي سنتي در اجتهاد احكام شرعي، به‌ويژه در مسائلي چون حقوق زنان، حقوق اقليت‌ها، حقوق كيفري و عقود اسلامي، مطالعات هرمنوتيك را راه برون‌رفت از اين بن‌بست توصيف كرده است. بر اساس اين روش، مؤلفه‌هاي صرفاً عربي، اسطوره‌اي و ريشه‌دار در فرهنگ‌هاي زمان ظهور از مراد متكلم در بيان احكام در قلمرو فقه اسلامي تفكيك مي‌شوند (همان، ۱۸۶ ۱۸۹). » (ص ۴۸)
نقد آثار ترجمه
«نقد امروز (نقد آثار ترجمه) » ديگر بخش فصلنامه حاضر است. در اين بخش چهار نقد با عناوين «رويكرد سندمحور در آوردگاه ارزيابي ميراث حديثي»، «نقد و ارزيابي كتاب قرآن و زن»، «بررسي و نقد كتاب پاسخ به افترائات جابري نسبت به قرآن كريم» و «بررسي و نقد كتاب شفاهي و مكتوب (در سده‌هاي اسلامي) » در اختيار خوانندگان قرار گرفته است.
پيشنهاد
فصلنامه نقد كتاب «قرآن و حديث» در بخش «پيشنهاد (شايسته خواندن) »، كتاب «بررسي و نقد كتاب درآمدي بر تفسير قرآن» را براي مطالعه به خوانندگان پيشنهاد كرده است.
از نقد شفاهي تا گزارش
«گزارش دو نشست نقد براي يك كتاب (تفسير سياسي قرآن در ايران معاصر) » و گزارشي از نشست علمي «نقد و بررسي كتاب قواعد تفسيري» در بخش «نقد شفاهي» منتشر شده است.
خوانندگان در ادامه مطالعه اين فصلنامه مي‌توانند در بخش «گوناگون»، مطلبي با عنوان «الگوي سبك زندگي توحيدي با چشم‌انداز خليفه الهي شدن انسان‌ها (در سوره مباركه بقره) » را از نظر بگذرانند.
تازه‌هاي نشر عربي و فارسي در حوزه قرآن و حديث و «روايت رويداد در برگزيدگان كتاب» در دو بخش «تازه‌هاي كتاب» و «گزارش» اين فصلنامه منتشر شده است.
نخستين شماره فصلنامه نقد كتاب «قرآن و حديث» (ويژه بهار ۱۳۹۴) به سردبيري دكتر محمدعلي مهدوي‌راد، در ۲۶۸ صفحه قطع وزيري به بهاي ۶ هزار تومان از سوي مؤسسه خانه كتاب منتشر شده است.